Тэмдэгэй нэрэ тухай ойлгосо. Зорилго: Хэлэлгын хубинуудые гараhанаа дабталга. Тэмдэгэй нэрын шэнжэ, илгаралтай

1.

МБОУ “Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ Хэжэнгын дунда ћургуули”
Тэмдэгэй нэрэ тухай ойлгосо
Бїридхэгшэ: Доржиева Д.Д

2. Хэшээлэй темэ: Тэмдэгэй нэрэ тухай ойлгосо. Зорилго: Хэлэлгын хубинуудые гараhанаа дабталга. Тэмдэгэй нэрын шэнжэ, илгаралтай

танилсалга
Хэшээлэй ябаса
б.д. х.х.
Хэлэлгын хубинууд ямарнууд боложо хубаарнаб? Ямар асуудалда
харюусанаб? Мэдүүлэлэй гэшїїн болодог гї?
1. Юумэнэй нэрэ
2. Тэмдэгэй нэрэ
3. Тоогой нэрэ
4. Түлєєнэй нэрэ
5. Үйлэ үгэ
6. Дайбар үгэ
7. Дахуул угэ
8. Холболто үгэ
9. Зүйр үгэ
10. Аянгалһан үгэнүүд
хубилдаг

3. Шэнэ темэ: Тэмдэгэй нэрын шэнжэ, илгарал

Тэм.н :
Б.д. х.х(бэеэ дааһан хэлэлгын хуби)
М.г.:
элирхэйлэгшэ, хэлэгшэ
шанар
тэмдэг
ямар?
хэнэй?
юунэй?
Илгарал:
1. Шанарта (анханhаа байhан)
ямар?
А)
ягаан
улаан
Б)
ногоон
хүхэ
зурлаанууд
2. Харилсаата (ямар нэгэн юумэндэ хабаатай байhые харуулдаг).
А) юум. н – модон + шо =
модошон
Б) наречи – эндэ+ хи =
эндэхи
В) глагол – анга + ма =
ангама
зохилдодог
хамаададаг

4. Тэмдэгэй нэрын ондоо хэлэлгын хубиһаа гаралга

Бари… хүбүүд
Yүлэ… тэнгэри
Суу… бүхэшүүл
Тари… модод

5. ЭДЭ МЭДҮҮЛЭЛНҮҮДТЭ ТЭМДЭГЭЙ НЭРЭНҮҮДЫЕ ТАБИГТЫ:

Манай нютагай ---, --- ой соогуур --- шандаган, ---үнэгэн олоор
амидардаг.
Эндэхи нютагай зон ехэнхидээ … ургамалнуудые таридаг.
--- аяга сооhоо унда уужа болохогүй.

6. Тэмдэгэй нэрын удхаараа илгарал

Шанарта
Харилсаата
Улаан
Шарамал
Саhата
Тоhошо
Yргэмэл
Хатанхай
Нарин
Сэсэн
Сэбэр
Баян
Нёдондохи
малтамал

7. Тэмдэгэй нэрын зохилдол

Нэрын падеж
улаан
-
Хамаанай падеж
улаан
-ай
зYгэй падеж
улаан
-да
Yйлын падеж
улаан
-иие
Зэбсэгэй падеж
улаан
-аар
Хамтын падеж
улаан
-тай
Гаралай падеж
улаан
- hаа

8. Текст уншагты. Тэмдэгэй нэрэнүүдые ологты, падежнүүдыень тодорхойлогты. Энэ сэдэбээр хөөрөө эмхидхэгты.

Саг
сагтаа
ургасын
hайниие
шэлэжэ,
малай
бэлшээриин тала хаража,
буряад зон hэеы гэрээ абажа,
иишэ тиишээ зєєжэ ябадаг
байгаа. Ааяма халууханаар
үлеэhэн
hалхинhаашье,
хагсуухан
хүйтэнhөөшье
hэеы гэртээ хородог hэн.
Шэмэрүүнээр
үлеэhэн
hалхинhаа талын буряадые
абардаг hэеы гэрнай гүб даа.

9. БэхижҮҮлгэ:

Yгтэhэн оньhон үгэнүүд соо
тэмдэгэй нэрэнүүдые түүжэ
бэшэгты:
Шалгагты:
Сэсэн
Бэрхые
Тэнэг
1.
2.
3.
Сэсэн хүн хүнэй бэрхые
магтадаг, тэнэг хүн єєрынгєє
бэрхые магтадаг.
Уран хүнэй хурган хурдан,
ухаатай хүнэй хэлэн хурса.
Ульгам мориндо газар дүтэ,
хашан мориндо харгы холо.
Уран
Хурдан
Ухаатай
Ульгам
дүтэ
Хашан
Холо

10. АМАН ХЭЛЭЛГЭ ХҮГЖӨӨЛГЭ

Зураг адаглан хаража,
«Наранай гаралга»
гэhэн богонихон аман
хєєрєє бэлдэхэ

11. Гэрэй даабари:

Хэшээлдэ їзэhэнєє дабталга
«Наранай
гаралга»
гэhэн
зураглал
бэшэхэдээ
шанарта
ба
харилсаата
тэмдэгэй
нэрэнїїдые
оруулха,
падежнїїдыень зааха.