В.С. Халхуевай «Жаабдай» гэhэн онтохон соохи хара hанаан сагаан сэдьхэл хоёрой тэмсэл

1.

Буряад Уласай болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаман
Темэ: “В.С.Халхуевай «Жаабдай» гэhэн онтохон
соохи хара hанаан сагаан сэдьхэл хоёрой тэмсэл”
Буряад литератураар 5-дахи ангида
үнгэргэгдэхэ хэшээлэй түсэб

2. Хэшээлэй зорилго: В. Халхуевай намтартай ба «Жаабдай» зохеолтойнь танилсуулан, үйлэдэгшэ нюурнуудай дүрэнүүдые зэргэсүүлэн

хараха, хара hанаан сагаан
сэдьхэл
хоерой
тэмсэл
элирүүлхэ.
Үзэhэн зүйлөөр хараалагдаhан дүнгүүд:
1. В.Халхуевай бодол зүб ойлгохо, мүн сэдьхэлэйнгээ
байдал хүдэлгэжэ, уран гоеор уншажа, зохеолой гол удха
элирүүлжэ, үйлэдэгшэ нюурнуудай дүрэнүүдые
зэргэсүүлжэ hураха, хэрэглэгдэhэн уран аргануудые
олохо.
hурагшадай өөрын хүгжэлтын дүнгүүд
1. Уран гоёор уншалгын, уран зохеолой анализ хэхэ, ѳѳрынгѳѳ
hанал бодолнуудые шагнагшадта дамжуулан ойлгуулха,
хүниие шагнаха, зэргэсүүлхэ, тобшолол хэхэ дадал
дээшэлүүлхэ;
2. Хүнүүдэй хоорондохи харилсаан, хани нүхэсэл тухай
мэдэсэнүүдые гүнзэгырүүлхэ, муу hанаан, хара сэдьхэлhээ
hэргылхэ.

3.

Метапредметнэ дүнгүүд:
Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари (регулятивные УУД):
Хэшээлэйнгээ сэдэб элирүүлхэ.
Хэшээлэйнгээ зорилго табиха.
Өөрынгөө, нүхэдэйнгөө ажал сэгнэхэ.
Оршон тойрониие шудалха шадабари (познавательные
УУД):
Номоор хүдэлжэ, элдэб мэдээсэлэй тулгуурнуудые хэрэглэн
эрдэмээ дээшэлүүлхэ.
Шэнжэлhэн материал дээрээ өөрынгөө бодолоороо дүн
гаргаха, тобшолол хэхэ.
Тэрэнээ хүсэнэг болгохо, тиин hөөргэнь модель соо
харуулаатай ойлгосо сээжээр хэлэхэ.
Харилсаха шадабари (коммуникативные УУД):
Өөрынгөө hанал бодол аман хэлэлгээр харуулха.
Хажуудахи хүнүүдээ шагнаха, тэдэнэй хэлэhэниие ойлгохо.
Уран гоеор уншаха, хөөрэхэ.
Хоер хоероороо, бүлэг соо хүдэлхэ, тиин олон ондоо «тушаал»
бэе дээрээ абаха: ударидагшын, даабари дүүргэгшын,
бэшээшын г.м.

4.

Хэшээлэй маяг: хэшээл-шэнжэлэлгэ
Хэшээлэй түхэл: шэнэ сэдэб үзэлгэ
Хэшээлэй арга боломжонууд:
Хөөрэлдөөн.
Зэргэсүүлгэ.
Шэнжэлэлгэ.
Бэдэрэлгэ.
Асуудал табиhан
Интегрированна
Хэрэгсэлнүүд:
В.С.Халхуевай намтараар компьютерна
презентаци, «Жаабдай» онтохоной текст,
В.С.Халхуевай номууд, зурагууд, гарай бэшэгүүд

5.

Хэшээлэй ябаса.
1-дэхи шата.Эмхидхэлэй үе.
Багшын оролто үгэ.
Сайн байна, минии нүхэд! Түрэл буряад уран
зохеолдоо дуратай, сэсэн мэргэн ухаатай,
hонюуша, hайн hанаатай, ёhотой уншагшадай
дунда
байhандаа
ехэ
урматай
байнаб.
Таанадайнгаа гэрэлтэйхэн нюдэнүүд соо
мэдэсэеэ дээшэлүүлхэм гэhэн эрмэлзэлэй
ошохонуудые харахадаа зүрхэ сэдьхэлни
баярлана.

6.

2-дохи шата. Хэшээлэй сэдэб элирүүлэлгэ. hуралсалай зорилго
табилга
Багшын хѳѳрѳѳн.
Урдын урда сагта дэлхэй дээрэ ажаhууhан Хүн Хара hанаан
Сагаан сэдьхэл байдаг юм гэжэ мэдэдэггуй байгаа. Холын
аянда гараад ябажа ябатараа, Хүн үндэр хабсагай дээрэ байhан
хоер амhарта харажархиба. Нэгэниинь- Хара hанаагаар,
нүгѳѳдэнь сагаан сэдьхэлээр дүүрэн байгаа ха. Хүн аргагуй
ехээр hонирхожо, лонхонууд соохиие хараха hанаатай тэдэниие
бута сохибо. Хоер домбын бутаржа унахада, досоохинь
адхаржа, хуу худхагдажа, тэрэ Хүнэй hанаан сэдьхэлдэнь
шэнгэшэбэ. Тэрэ сагhаа хойшо Хунэй досоо хара hанаан сагаан
сэдьхэл хоер байрланхай, харин Хүн алининиинь намда ехэ
гээшэб гэжэ бодолгото болон, мүнѳѳшье болотор хара
hанаагаа даража, сагаан сэдьхэлээ үргэжэ ябадаг гээшэ.
- Зай, үхибүүд, мүнѳѳдэр юун тухай хѳѳрэлдэхэбибди? Танай
hанамжа ямар бэ?
hурагшад хара hанаатай ба сагаан сэдьхэлтэй геройнууд тухай
хѳѳрэлдэхэбди гэжэ харюусана.
- Зүб лэ даа. Бэрхэнүүд лэ байнат. Мүнѳѳдэр бидэ сугтаа сагаан
сэдьхэл, хара hанаан гэжэ юун гээшэб гэжэ элирүүлжэ,
В.Халхуевай «Жаабдай» гэhэн онтохон соохи геройнуудые
зэргэсүүлжэ харахабди.

7.

- Зай, үхибүүд, мүнѳѳдэр юун тухай
хѳѳрэлдэхэбибди? Танай hанамжа ямар бэ?
- Хара hанаатай ба сагаан сэдьхэлтэй геройнууд тухай
хѳѳрэлдэхэбди гэжэ харюусана.
-Теэд яагаад алин геройнууд хара hанаатай, алиниинь
сагаан сэдьхэлтэй гээшэб гэжэ элирүүлхэ
болонобибди?
- онтохоной текст дээрэ үндэhэлэн
характеристикэнүүдыень бүридхэхэ.
- Зүб лэ даа. Бэрхэнүүд лэ байнат. Мүнѳѳдэр бидэ
сугтаа сагаан сэдьхэл, хара hанаан гэжэ юун гээшэб
гэжэ элирүүлжэ, В.Халхуевай «Жаабдай» гэhэн
онтохон соохи геройнуудые зэргэсүүлжэ харахабди.

8.

3-дахи шата. Шэнэ сэдэб үзэлгэ.
Хэшээлэй эпиграф
Ой модон үндэртэй набтартай
Олон зон hайтай, муутай.
Оньhон үгэ
(Оньhон үгын удхаар тобшо хоорэлдоон )

9.

4-дэхи шата. Гол хуби
А) В.С. Халхуевай намтар тухай компьютерна
презентаци, В.Халхуевай номуудые, гарай
бэшэгүүдыень хэрэглэн багшын хөөрөөн.
Б) «Жаабдай» онтохоной анализ. Геройнуудай
зэргэсүүлгэ.
Асуудалнууд ба даабаринууд:
Яагаад Аляа-Бата дайсанаа илажа шадааб?
Гансаараа Аляа-Бата дайсанаа даража шадаха
байгаа гү? Хэн туhалааб?
Жаабдай гэжэ хэн бэ? Танай hанахада автор юундэ
онтохон соогоо иимэ дүрэ оруулааб?
Υгытэй зониие хашаhан, дайлаhан хүнүүдые
нэрлэгты.
Автор геройнуудтаа яажа ханданаб? Танай hанамжа
юун дээрэ үндэhэлнэб гэжэ хэлэжэ үгэгты.

10.

Физкультминутка
5. Бүлэгүүдээр хүдэлмэри. Аляа-Бата, Адаг ноен
хоерой характеристикэ онтохоной текст дээрэ
үндэhэлэн бэшэхэ. (hурагшад түсэбэй
хубинуудые дурадхана)
Түсэб
1. Абари зан
2. Газаа түхэл.
3. Арад зондоо хандалга
4.Арад зоной хандаса.
5. Уран арганууд. Нэрынь удха
6. Хэhэн ажалаараа тобшолонуудые гаргалга.

11.

7-дохи шата. Бэхижүүлгэ (хоер-хоероор
хүдэлмэри)
Кластер «Сагаан сэдьхэлтэй геройнууд»
Кластер «Хара hанаатай геройнууд»
Кластер «Хара hанаан сагаан сэдьхэл хоерой
тэмсэл харуулhан хэhэгүүд»

12. 7-дохи шата. Бэхижүүлгэ (хоер-хоероор хүдэлмэри) Кластер «Сагаан сэдьхэлтэй геройнууд» Кластер «Хара hанаатай геройнууд» 8-дахи

8-дахи шата. Рефлексия.
- В.Халхуевай «Жаабдай» гэhэн онтохон соо ямар hургаал
байнаб?
- Ямар зан харуулхада буруу гэжэ ойлгобот?
Эпиграф хэрэглэн хэшээлэйнгээ дүн гаргалга.
Нээрэhээшье олон зон hайтайшье, муутайшье байдаг.
Харин бидэ hайнаа үргѳѳд, муугаа дараад, hайн hанаа
hанажа, сагаан сэдьхэл сэдьхэжэ, бэеэ бэедээ туhалжа,
бэе бэеэ үргэжэ ябаха ёhотойбди. Энээн тухай
В.Халхуевай «Жаабдай» гэhэн онтохон соо хэлэгдэнэ.
hайн hанаан хара сэдьхэлые онтохон соо ходо иладаг
гээшэ.

13.

Хэшээл дээрэ хэhэн ажалаа сэгнэлгэ:
1.Оорынгоо ажал сэгнэлгэ.
Энэ хэшээл намда hонирхолтой байгаа …
Би олон шэнэ юумэ ойлгооб, мэдээб…
Энэ хэшээл намда hонигүй байгаа…
Би …… гайхааб. ƒ
Намда ……… hайшаагдаа.
Ерэхэ
хэшээлдэ
би
…..
дээшэлүүлхэеэ оролдохоб.
ойлгосоео

14.

2. Бүлэгүүдэй ажал сэгнэлгэ (Барбаадайгаараа
харуулха).
3. Классайнгаа ажал сэгнэлгэ(Барбаадайгаараа
харуулха).
9-дэхи шата. Гэрэй даабари.
1)Аляа-Бата Аажам-Бүүбэй хоерто айл болоhон
баяртайнь дашарамдуулан амаршалгын бэшэг
бэшэхэ.
2)Проект «В.Халхуевай “Жаабдай” гэһэн
онтохоной геройнууд” (зурагуудай альбом)