Қылмыстық істер бойынша процестік құжаттарының түсінігі, мағынасы және түрлері

1.

Қылмыстық істер бойынша процестік
құжаттарының түсінігі, мағынасы және
түрлері
1. Процестік құжаттың түсінігі және
олардың қылмыстық іс жүргізу реттеудегі
орны.
2. Процестік құжаттардың әдістемесі,
ұғымы және оның мазмұны.
3.Процестік құжаттың нысаны.
4.Процестік құжаттардың жіктелуі.

2.

1. Процестік құжаттың түсінігі және
қылмыстық іс жүргізу реттеудегі орны.
олардың
Құжат (лат. dokumentum) - кез-келген фактілер туралы
ақпарат табиғи немесе жасанды тілдің таңбаларын,
символдарын және басқа элементтерін қолдана отырып
жазылған материалдық объект.
Оларда қылмыстық юрисдикция субъектілерінің іс
жүргізу іс-шараларын жүргізу, процестік шешімдерін
қабылдау және заңның басқа да нұсқамаларын
орындау жөніндегі барлық қызметі көрініс табады.
Процестік құжаттар сондай-ақ қылмыстық сот ісін
жүргізудің басқа да қатысушыларының (жәбірленушінің,
күдіктінің, айыпталушының, қорғаушының және т.б.)
еркін ерік білдіруінің немесе мәжбүрлеп мінез-құлқының
нысандарын тіркейді.

3.

Процестік құжаттардың түсінігі мен мәнін
түсіну үшін олардың ерекше белгілерін
қарастырған жөн, олар келесідей.
1. Процестік құжат қылмыстық іс жүргізу
кодексінде тікелей көзделуге тиіс.
2. Процестік құжаттың жасалуы заңда белгіленген
іс жүргізу тәртібімен ғана жүргізіледі.
3. Процестік құжатты жасау мүмкіндігіне тек
қылмыстық сот ісін жүргізуге қатысушылар ғана
ие болады.
4. Процестік құжаттар нақты қылмыстық іс
бойынша іс жүргізу процесінде ғана жасалуы
мүмкін.

4.

Осылайша, процестік құжаттар - қылмыстық іс
жүргізуге қатысушылардың Қылмыстық процестік
кодексінде көзделген құжаттары, олар нақты
қылмыстық іс бойынша және заңда белгіленген
тәртіппен жасалынады.
Заңды
күшінің
маңыздылығы
бойынша
процестік
құжаттарды екі топқа бөлуге болады:
- қылмыстық-процестік актілер, яғни заңды күші басымды
және анықтау органдарының, тергеушінің, прокурордың
немесе соттың өздерінің мемлекеттік-билік өкілеттіктерін
орындауына байланысты құжаттар;
- заң күшінің едәуір төмен дәрежесімен сипатталатын басқа
процестік
құжаттар
мемлекеттік-билік
еркі
болып
табылмайды, сондықтан оларды анықтау, алдын ала тергеу,
прокуратура және сот органдарының лауазымды адамдары
ғана емес, сонымен қатар қылмыстық іс жүргізудің өзге де
қатысушылары жасай алады.

5.

Қылмыстық-процестік актілері - бұл
анықтау,
алдын
ала
тергеу,
прокуратура және сот органдарының
процестік
құжаттары,
олар
мемлекеттік-билік
юрисдикциялық
сипатқа ие және, әдетте, қылмыстық
процестік қатынастарының пайда
болуын, өзгеруін немесе тоқтатылуын
анықтайды.

6.

2.Процестік құжаттарының әдістемесі ұғымы
және оның мазмұны.
Процестік құжаттарды жасау әдістемесі ҚПК-де
көрсетілген процестік құжаттардың мазмұнын,
оларды
жасау
заңдылықтарын,
заңдылық
қағидатының талаптарына сәйкес іс жүргізу
актілерін неғұрлым тез және сапалы дайындау
жөніндегі ғылыми негізделген ұсынымдарды
зерделеуді қамтиды.
Процестік құжаттарды дайындау әдістемесі деп
процестік актілерді дайындау, әзірлеу және жазу
үшін ұсынылатын нақты әдістер мен тәсілдердің
белгілі бір жиынтығы түсініледі.

7.

Әдістеменің мазмұны мыналарды қамтиды:
* процестік актілерді жасауға қойылатын талаптар;
* осы актілерді құрастыру принциптері;
* құжаттағы материалды жүйелеу тәсілдері;
• процестік актілерді оңтайлы құрастыру бойынша
ғылыми ұсыныстар.
Қылмыстық процестік заңнамасында қылмыстық істер
бойынша алдын ала тергеудің және сот талқылауының
процестік актілері жауап беруге тиіс талаптар:
заңдылық, негізділік және уәждеу қамтылады.
Процестік актілерді жасау әдістемесінің жалпы
ережесі - тиісті құжаттың мазмұны мен қажетті
құрамдас элементтерін зерттеу және түсіну.

8.

Кез-келген процестік құжатты дайындау кезінде актінің
мазмұны мораль, этика және адамгершілік талаптарына
сәйкес келуі үшін жалпыға бірдей қабылданған ережені
қатаң сақтау қажет. Әрбір процестік құжат, оның мазмұны
логика мен психология заңдарына сәйкес келуі керек.
Процестік актілерді жасау қағидаттарының бірі процестік
құжаттың заңдылығын қамтамасыз ету болып табылады.
Процестік актісінің заңдылығы тиісті құжаттың
нысаны мен мазмұнын регламенттейтін қылмыстық іс
жүргізу құқығы нормаларының дәл сақталуын, осы актіні
жасау кезінде қолданылатын қылмыстық және
азаматтық құқық нормаларына толық сәйкестігін
болжайды. Құжат мазмұны бойынша да, нысаны
бойынша да заңды болуы керек.

9.

Процестік акт дәлелді, негізді болуға тиіс. Процестік акт
ондағы тұжырымдар іс бойынша жиналған дәлелдемелермен
расталғанда, шешім қабылдау, не тергеу, не сот
әрекеттерін
жүргізу
кезінде
күдіктінің
немесе
айыпталушының, сотталушының жеке басы туралы барлық
деректер ескерілгенде ғана негізделген болады.
Көптеген процестік актілер уәжделі де болуы керек.
Процестік актінің уәжделуі оның заңдылығы мен
негізділігінің көрінісі болып табылады.
Әрбір процестік құжат қисынды болуы керек. Процестік
актінің қисындылығы құжаттың жекелеген бөліктері
арасында, іс бойынша жиналған дәлелдемелер мен тергеуші
жасаған тұжырымдар арасында, белгіленген мән-жайлар
мен іс бойынша қабылданған шешім арасында ішкі
қайшылықтардың болмауын білдіреді.

10.

Әрбір процестік құжаттың маңызды сапасы оның
сенімділігі болып табылады. Процестік актінің
сенімділігі құжаттың бүкіл мазмұнының айқындығын,
мәтін мазмұнын ұсынудың анықтығын, құжатта
айтылған барлық пайымдауларды түсінудің бірегейлігін,
анық емес түсіндіруді алып тастауды білдіреді.
Қылмыстың мән-жайлары тергеу процесінде анықталған
ретпен сипатталған кезде хронологиялық баяндау әдісі
ұсынылады.
Процестік құжат мазмұны бойынша жеткілікті түрде
толық болуы керек. Процестік актінің толықтығы
оның аяқталғанын және құжаттың заңда көзделген
барлық
қажетті
деректемелермен
толық
қанықтылығын білдіреді.

11.

Қолданыстағы заңнама қылмыстық іс бойынша іс
жүргізу кезінде басқа да процестік құжаттарды:
тергеушіге немесе сотқа шақыру туралы шақыру
қағаздарын,
тергеушінің
анықтау
органына
тапсырмалары мен нұсқауларын, қылмыс жасауға
ықпал еткен себептер мен жағдайларды жою туралы
ұсынымдарын және т. б. жасауды көздейді.
Қылмыстық сот ісін жүргізу барысында процестік
құжаттар жасалуы мүмкін, олар іс жүргізудің жалпы
талаптарымен негізделеді: ілеспе хаттар, сұрау
салулар, талаптар және т. б.

12.

4. Процестік құжаттардың жіктелуі.
Процестік құжаттар кезеңдері мен мазмұны бойынша
жіктеуі:
1. Қылмыстық процестің
кезеңдері
бойынша
құжаттар екі топқа бөлінеді:
1) сотқа дейінгі іс жүргізуге тән процестік құжаттар
(қылмыстық іс қозғау туралы қаулы, айыпталушы
ретінде
тарту
туралы
қаулы,
айыптау
қорытындылары, айыптау актілері және т. б.).);
2) сот сатыларына тән процестік құжаттар (үкім,
алқабилердің вердикті, кассациялық ұйғарым) және
сотқа дейінгі және сот сатыларында орын алуы мүмкін
құжаттар (істі тоқтату туралы қаулылар, шақыру
қағаздары, өтініштерді қанағаттандыру немесе
қанағаттандырудан бас тарту туралы қаулылар және
т.б.).

13.

2. Мазмұны бойынша келесі қылмыстық процестік
құжаттарын бөлуге болады:
1) қылмыстық іс жүргізуге құзыретті қатысушылардың
шешімдерін бекітетін құжаттар (шешімдер);
2) іс жүргізу қызметінің барысы мен нәтижелерін тіркейтін
құжаттар (хаттамалар, хабарламалар, түсініктемелер,
хабарламалар);
3) басқа құжаттар (қолхаттар, жазылымдар, сұраулар,
шақыру қағаздары).
Бірінші топқа жалпы шешімдер деп аталатын процестік
құжаттар кіреді.
Қылмыстық іс жүргізу құқығы теориясында іс жүргізу
шешімдерінің мынадай түрлері бөлінеді: 1) қаулы; 2)
ұйғарым; 3) соттың қорытындысы; 4) айыптау
қорытындысы ; 5) айыптау актісі; 6) айыптау қаулы; 7)
үкім; 8) вердикт.

14.

Процессуалдық қызметтің барысы мен нәтижелерін
тіркейтін екінші топтың ең көп таралған іс жүргізу
құжаттары — хаттамалар.
Қылмыстық сот ісін жүргізуде жоғарыда аталғандардан
басқа жіктеудің үшінші тобына келесі өзге де құжаттар
жатқызылады: ұсыныс, қолхат, міндеттеме, шақыру
қағазы, хабар, тапсырма, хабарлама, анықтама
және басқалар.