Идрис Туктар (Идрис Ильяс улы Туктаров)

1.

2.

Идрис Туктар (Идрис Ильяс улы Туктаров) — зур тормыш һәм
иҗат юлы узган әдип. Ул элекке Уфа губернасының Уфа өязе Сәфәр
волосте (хәзерге Башкортстан Республикасының Благовар районы)
Булышлы авылында фәкыйрь игенче гаиләсендә туа. Ун яшеннән
Идрис алтын приискасында эшли башлый. Бер үк вакытта өч
сыйныфлы рус мәктәбендә белем ала. Соңрак Уфа шәһәрендә
дүрт училищеда, 1932— 1936 елларда Казан дәүләт педагогия
институтында укый. 1915 елның көзендә солдатка алына. И. Туктар
өч сугышта: Беренче бөтендөнья һәм Гражданнар сугышында,
Бөек Ватан сугышы фронтларында тупчы булып сугыша. Сугыштан
соңгы елларда Татрабфакта, Киевта суднолар төзү техникумында
укыта, Яшел Үзән шәһәр китапханәсендә мөдир, күптиражлы
газета редакциясендә тәрҗемәче булып эшли.
Әдәбият өлкәсендәге хезмәтләре өчен әдип «Почет Билгесе»
ордены белән бүләкләнә.
И . Туктар 1982 елның 20 октябрендә вафат була.
И. Туктар төрле жанрларда көчен сынап карый. Аеруча ул
кыска хикәяләр жанрында сәләтен күрсәтә. Балалар өчен язылган
һәр хикәясе күләм ягыннан кыска, фикергә бай, образлары
онытылмаслык. «Серле тартма», «Урман букеты», «Кышкы урман»
кебек хикәяләрендә дә кошларга һәм җәнлекләргә ярдәм итү,
табигатьне саклау кирәклеге турындагы фикерләрен балаларга
җиткерә.

3.

Чыпчык, чыпчык-чык-чырык!
Җим сиптем, кил тиз очып!
Песнәк,песнәк, кил тизрәкҖим сибәм сиңа әзрәк!
Чәүкә,чәүкә, кил, чәүкәҖим бирәм бер тәлинкә!
Күгәрченем гөр-гөр-гөр –
Җим сиптем, менә күр, күр!
Карга, карга,син кара,
Кабып кал,азык барда!
Саескан- ала канат,
Җим сибәм кабат-кабат!
Килегез, кил, кошкайлар,
Сез бит безнең дускайлар.
Бакчабызга куныгыз,
Көн дә кунак булыгыз!
Г.Сәгыйров

4.

серле – волшебный
икән – если
гади – простой
көч – сила
ярма – крупа
тышка эләргә – повесить на улицу
азык – пища; корм

5.

Автор нәрсәне серле тартма дип атаган?
Җавап: җимлекне.
Җимлек – кормушка.

6.

1. Серле тартманың сере нидә?
2. Серле тартма янына нинди кошлар
килә?
3. Ни өчен кошлар серле тартманың
янына үзләре үк очып киләләр?
4. Кыш көне кошларга нәрсәне
кичерүе авыррак: суыкнымы, әллә
ачлыкнымы?
5. Сез кошларга ничек булышасыз?

7.

8.

Кигән киеме чуар,
-Чык-чырыйк, дип чырылдар,
Борчак җыяр, кырда кунар.

9.

чыпчык

10.

Үзе аклы-каралы.
Озын һәм җиз
койрыклы.
Җәен-далада,
Кышын - калада.

11.

саескан

12.

Кара жилет, сары күлмәк,
Кара бүреген кияр,
Бертуктаусыз: "Сип, сип”,-дия
Нәрсә сибик, кем белә?

13.

песнәк

14.

Гөлдер-гү, гөлдер-гү,
Кызыл тәпи - кемдер бу?

15.

күгәрчен

16.

Җәй шакылдый бу чүкеч,
Кыш шакылдый бу чүкеч.
Ничек чыдый бу чүкеч?

17.

тукран

18.

чәүкә

19.

ала карга

20.

кызылтүш

21.

карабүрек

22.

Кошлар - бик ашамсак тереклек ияләре. Кыш көне
кошлар еш ачыгалар. Кар бураны уйнаганда һәм
чатнама суыкта азык табу аеруча да кыенлаша. Андый
вакытта бик күп кош һәлак була. Кыш көне 6 сәгать
ашамыйча торса, кош үлә. Шуңа күрә кышын аларга
ярдәм кирәк. Җимлекләрне җим салыр өчен уңайлы
җиргә эләләр. Тәрәзә янына элсәгез, аларны күзәтү
тагын да җайлырак булыр.
Җимлек элү белән эш бетми. Аңа даими җим
салып торырга кирәк. Төрле кошлар төрле азык белән
туклана.
Чыпчыклар – тары, солы, бодай, ипи валчыгы.
Песнәкләр – карбыз төшләре, көнбагыш, ит, туңмай,
тары. Карабүрекләр – миләш, балан, алабута орлыгы.

23.

24.

Интернет чыганакларына сылтамалар:
http://yandex.ru/clck/jsredir?from=yandex.ru%3Byandsearch%3Bweb%3B%3B&text=%D0%B8%D0%B4%D1%80%D0%B8%D1%8
1%20%D1%82%D1%83%D0%BA%D1%82%D0%B0%D1%80%20%D0%B1%D0%B8%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1
%84%D0%B8%D1%8F&uuid=&state=AiuY0DBWFJ4ePaEse6rgeKdnI0e4oXuRYo0IEhrXr7wt19SiAlQ79qNpplvk7L__9eP2dcAC1i
9YdPeqfUn4hHmV2On4pBr0ES-x-yxisVq8xn7c1QyUjTr_1ojSfpvbgLxnv1Pn46rK6WcDxfuWXseCANtbg79qL06kXEs2cK5foLHpDCNprkw2w9xARR1ndJKU9HZh_1CspDcA2KF7kgd
UFhC00NDe9FjZ5ejlRs&data=UlNrNmk5WktYejR0eWJFYk1LdmtxZ1lRMy1tTWs5bU1SVlBscUxGSklnMGVZLXA3Z2RlOFN0SHJ0
NkZsUVBYTE1KeDZMUkVOcUlJMkMybnk5OE1iU1B1VTdxUjV6ZDBva3FkUzBQbnZtZnJ4VEhVdmpXeFZYUQ&b64e=2&sign=11f
c95d801722a8ffa0619d7231a3dd7&keyno=0&l10n=ru&mc=5.874631437972687
http://yandex.ru/clck/jsredir?from=yandex.ru%3Byandsearch%3Bweb%3B%3B&text=%D0%B8%D0%B4%D1%80%D0%B8%D1%8
1%20%D1%82%D1%83%D0%BA%D1%82%D0%B0%D1%80%20%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D1
%82%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F&uuid=&state=AiuY0DBWFJ4ePaEse6rgeKdnI0e4oXuRYo0IEhrXr7yzCcy8qJC97rqrEOY1rnngR_TlXOtqI4OSeaZShoqEPxHnCAmjXeENa5DNMvZZKOuXSsCHu2N9h-E8w_Hd6IHUpuasKrtlBxOyhwi6J5kvX1suBz6qq7x1j6NWqqVbKLBpQHK7_jVWNdsX_xXl_HSlelzp6UZs84pIo61GL2DCxBUmKj1GjY47El1gI32
rE&data=UlNrNmk5WktYejR0eWJFYk1LdmtxZ1lRMy1tTWs5bU1SVlBscUxGSklnMGVZLXA3Z2RlOFNsenpDZ3dsbC1wcmZpRk4z
a1ZNYUlQUWdpb1lYTFowbU1YYzYxTXRWVFQ3NV9LTGs2ZlpicU5UVEItZ2llUHc4Zw&b64e=2&sign=c8bc2bf8fa8f9215a57c7b77
3ad833ec&keyno=0&l10n=ru&mc=5.069146220500344