Ni̇tel araştirma yöntemleri̇

1.

KIRGIZİSTAN-TÜRKİYE MANAS ÜNİVERSİTESİ
İLETİŞİM FAKÜLTESİ
HALKLA İLİŞKİLER VE REKLAMCILIK BÖLÜMÜ
NİTEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

2.

Nitel araştırmanın deseni, araştırmanın yaklaşımını belirleyen ve çeşitli
aşamalarının bu yaklaşım çerçevesinde tutarlı olmasına rehberlik eden
bir strateji olarak tanımlanabilir.
Nicel araştırmada desen araştırma sorularının oluşturulmasından
araştırmacının toplayacağı veriler, kullanacağı veri toplama yöntemleri,
veri analizi ve raporlaştırma aşamalarına kadar tüm aşamalarda
araştırmacıya belirgin yön gösterir.
Oysa nitel araştırmada araştırılan olay, olgu ya da duruma göre
değişebilen bir araştırma süreci söz konusudur.

3.

Nitel araştırma desenleri, araştırmanın odağını, veri toplama ve analiz
yaklaşımlarını belirlemede araştırmacıya yön gösterir.
Nitel araştırma desenleri sınırları kesin çizgilerle belirlenmiş bir
yönlendirme yapmaz.
Nitel araştırma desenleri araştırmacıya esnek bir yaklaşım sağlar ve
belirli bir odak çerçevesinde araştırmanın çeşitli aşamalarının birbiriyle
tutarlı olmasına katkıda bulunur.
Sosyal bilim alanlarındaki kavramlardan, ilkelerden ve yaklaşımlardan
etkilenen nitel araştırma desenleri farklı yaklaşımları ve gelenekleri
yansıtır. Ancak bu desenler birbirinden çok açık bir biçimde ayrışan
desenler değildir.

4.

5.

Nitel Araştırma Süreci ve Örneklem Seçimi
Bilimsel araştırmada gerçeğin doğasına uygun, sistematik ve tutarlı bir
süre için takip edilmesi önemlidir. Nitel araştırmacının bu amaca yönelik
olarak araştırmasını planlaması, ancak bu plan içinde belirli bir esnekliğe
de yer vermesi gerekir.

6.

Nitel Araştırma Süreci
• Nitel araştırma esnek bir araştırma deseni yaklaşımını gerektirir.
• Başta ortaya çıkan desen, yeni çıkan durumlara göre tekrar
biçimlendirilebilir.

7.

Nitel Araştırma Süreci
Nitel araştırmada 3 önemli konu vardır .
1.Araştırmaya temel oluşturacak kuramsal bir çerçevenin açık bir
biçimde oluşturulması,
2.Araştırmacının sistematik ve yapılabilir aynı zamanda esnek bir
araştırma deseni oluşturması,
3.Yapılan araştırmayı okuyucunun anlayabileceği şekilde tutarlı ve
anlamlı bir doküman haline getirerek sunmak.

8.

Nitel Araştırma Döngüsü Modeli

9.

Araştırma Probleminin Belirlenmesi
•Araştırma yapılmak istenen alanla ilgili kuram ve araştırma alanyazını
(literatür) incelenmeli,
•Araştırmacının bireysel ve mesleğe dönük deneyimleri göz önünde
bulundurulmalı,
•İlgili alanda karşılaşılan toplumsal sorunlar belirlenmeli,
Nitel araştırmada araştırma problemini açık bir şekilde başta belirlemek
mümkün olmayabilir.
•Önem ve yapılabilirlik araştırma problemini değerlendirmede dikkate
alınan iki önemli ölçüttür.

10.

Kuramsal Çerçevenin Oluşturulması
Araştırma probleminin kuramsal bir çerçevesini oluşturmak, araştırma
deseninin amaca dönük ve kendi içinde tutarlı olması bakımından büyük
önem taşır.
Kuramsal çerçeve araştırmacıya,
- problemiyle ilgili boyutlarının tanımlanmasında,
- bunların birbirleriyle ilişkilerinin saptanmasında,
- bilgi toplama araçlarının boyutlarının belirlenmesinde ve
- analiz aşamasında kullanılacak temaların seçilmesinde yardımcı olur.

11.

Araştırma Sorusu?
Araştırma sorusu, araştırmaya konu olan problemin soru olarak ifade
edilmiş biçimidir.
Araştırmaya temel oluşturan kavramsal çerçeveden derin bir şekilde
etkilenir ve buna göre araştırma soruları oluşturulur.

12.

Araştırma Alanının/Örnekleminin Belirlenmesi
Araştırma alanı ile ilgili 4 önemli özellik:
•Alana araştırma amacı ile girmek mümkündür.
•Alanda araştırma konusu ile ilgili zengin dokümanlar mevcuttur.
•Araştırmacı alandaki bireyler ile güvene dayalı ve etkili bir iletişim
kurabilir.
•Elde edilen bulgular kaliteli ve güvenlidir.

13.

Araştırma Örnekleminin Belirlenmesi,
İlgili evrende yer alan tüm bireylerin örneklemde yer alması mümkün
değildir.
Gerek araştırma kaynaklarının sınırlılığı gerekse kullanılan bilgi toplama
ve analiz yöntemleri çok sayıda bireyi araştırma örneklemine dahil etmek
gerçekçi olmaz.
Nitel araştırmada bazen bir kişi örneklemi oluşturabilir.
(daha sonraki derste örnekleme yöntemleri anlatılacaktır.)

14.

Araştırmacı Rolünün Belirlenmesi
•Araştırmacı, araştırma konusuyla ilgili zaman harcayan, alanı yakından
tanıyan, alandaki olayları yaşayan ve araştırmaya dahil olan bireylerle
yakın bir iletişim kuran kişidir.
•Araştırmacının öznelliği ve kendi görüşleri, toplanan veriler analiz
edildikten sonra yorumlama aşamasında devreye sokulmalıdır.

15.

Veri Toplama Stratejilerinin Geliştirilmesi
•En yaygın olarak kullanılan veri toplama yöntemleri : Görüşme, Odak
Grup Görüşmesi, Gözlem ve doküman incelemedir.
•Araştırmacının kendi araştırma probleminin özelliğine göre, bu
yöntemlerden bir veya birkaçını belirlemesi ve bu yöntemleri hangi
kapsamda kullanacağını açıklaması gerekir.
Aynı araştırmada birden fazla veri toplama yöntemi kullanılabilir. Bu
durum çalışmanın geçerliliğini ve güvenirliğini artırır.
Birden fazla yöntemin kullanılmasına veri çeşitlemesi de denmektedir.

16.

Veri Analizi, Bulguların Betimlenmesi ve Yorumlanması
Betimsel Analiz: Derinlemesine analiz gerektirmeyen işlerin
betimlenmesinde kullanılır.
İçerik Analizi: Verilerin daha yakından incelenmesini ve bu verileri
açıklayan kavram ve temalara ulaşılmasını gerektirir.

17.

Sonuçların Sınırlandırılması ve Analitik Genellemeler Ulaşılması
Nitel araştırmada elde edilen bulguların genellenebilmesi güçtür.
Ancak sınırlı genelleme yapılabilir. Başlıca nedeni sosyal olayların
doğası gelmektedir.
Araştırmanın çerçevesi ve sınırlılıkları göz önüne alınmalıdır.
Sosyal olaylar içinde bulunulan ortama göre değişiklikler gösterir.

18.

Araştırmanın Kuram ve Uygulama için Doğurduğu Sonuçlar
Kurama yönelik çıkarımlar daha önceden ortaya konan kuramların teyit
edilmesi, açıklanması, örneklendirilmesi veya çürütülmesi biçiminde
olabileceği gibi yeni kuram ortaya koyma ve bu kurama dayalı
denenceler öne sürme şeklinde de olabilir.
Nitel araştırmada, uygulamaya yönelik sonuçlar nicel araştırmalarda
olduğu gibi kurallar ya da ilkeler biçiminde değildir.
Sonuçlar uygulayıcılar için daha çok deneyim ve bakış açısı niteliği taşır.
Yani nitel araştırma sonuçları uygulayıcılara doğrudan neler yapmaları
gerektiğine ilişkin genellenebilir kurallar sunma amacını taşımaz.

19.

Örneğin sınıf içi yönetimle ilgili nitel bir araştırmada elde edilen
bulgulardan yola çıkarak öğretmenlerin sınıflarını yönetirken
uygulamaları gereken kuralları ya da ilkeleri çıkarmak güçtür.
Böyle bir araştırmanın sonuçlarından deneyim olarak yararlanabilirler ve
kendi sınıflarda nasıl karar vereceklerine ilişkin bakış açısı
geliştirebilirler.
Nitel araştırmada araştırmacı, bu özelikleri dikkate alarak uygulamaya
yönelik bazı çıkarımlarda bulunur.

20.

Nitel Araştırma Sorusu Yazma
Araştırma sorusu yazma süreci, geliştirmeye ve yeniden ifade etmeye
dayalı bir çalışmayı içerir.
İki soru tipi vardır:
•Açık uçlu
•Kapalı uçlu

21.

Açık Uçlu Sorular
•Eğer araştırma problemine ilişkin temel değişkenler açıklık
kazanmamışsa, araştırma süreci esnek bir şekilde sürdürülecekse,
örneklemde, veri toplama ve analiz yöntemlerinde değişikler yapılacaksa
açık uçlu araştırma soruları kullanılır.
•Süreç araştırma konusuna ilişkin genel bir soru ile başlar. Veriler
toplanır ve temel değişkenler daha açık hale gelir.
Alt araştırma soruları yazılır.
“öğretmenler sınıfta disiplini nasıl sağlarlar”

22.

•İlgili kuramsal literatür ve alandan toplanan veriler taranarak ayrıntılı
araştırma soruları yazılabilir.
“öğrenciler sınıf içinde problem çıkardıkları zaman öğretmenlerle
aralarında nasıl bir iletişim oluşmaktadır” (iletişim boyutu)
“disiplin problemlerine ilişkin okul kuralları nelerdir” (organizasyon)
“sınıf içi disiplin problemleriyle uzun süre uğraşmak zorunda kalan
öğretmenin sınıf yönetimine ilişkin davranışlarında ne tür değişiklikler
oluşmaktadır” (biyografik veriler ve geçmiş deneyimler)

23.

Açık uçlu sorulara örnekler
•Öğretmenler mesleki yaşamlarında stresle ve karamsarlıkla nasıl başa
çıkmalıdırlar?
•Disiplin problemlerine ilişkin okul kuralları nedir?
•Öğrenciler sınıf içinde problem çıkardıkları zaman öğretmenler ile
aralarında nasıl bir iletişim oluşmaktadır?

24.

Kapalı Uçlu Sorular
•Kuramsal temeli olan araştırmalar için uygundur.
•Problemle ilgili boyutlar açık olduğu için ayrıntılı sorular derhal
yazılabilir.
“öğretmenin sınıfta sorduğu soruların türü ile, öğrencinin bu sorulara
verdiği yanıtların düzeyi arasında ne tür bir ilişki vardır?”
“Öğretmenin sınıf içi sözel olmayan davranışları, öğrencilerin derse
katılımını ne yönde etkilemektedir?”
•Araştırma sorularında yer alan varsayımlar ve kuramlar literatürle
bağdaştırılmalıdır.

25.

Nitel Araştırma Çeşitleme
Çeşitleme: farklı veri kaynakları, farklı veri toplama ve analiz yöntemleri
kullanarak araştırma sonuçlarının inandırıcılığını arttırmaya yönelik
çabaların bütünüdür.
Geçerlik ve güvenirliğin sağlanmasında kullanılan önemli bir stratejidir.
Örnek :Gözlem yoluyla elde edilen bilgilerin görüşme yoluyla teyit
edilmesi.

26.

Nitel Araştırmacının Davranışına İlişkin bazı İlkeler
•Nitel araştırmacı çeşitli olay ve olguları kendi doğal ortamları içinde
gözler.
•Olayları bireylerle beraber yaşarken, araştırmacı kimliği ile bireysel ön
yargılardan ve yönelimlerden bağımsızdır.
•Ortamda bulunan bireylerin algılarını ortaya çıkarmaya çalışır.
•Olay ve olguları bütüncül ve çok yönlü bir yaklaşımla görür ve
yansıtmaya çalışır.

27.

Nitel Araştırmacının Davranışına İlişkin bazı İlkeler (devam)
•Veri toplamak için sosyal becerilerini kullanır.
•Alanda çeşitli veri toplama yöntemlerini kullanır.
•Olaylara kendi ortamı içinde anlam kazandırmaya çalışır.
•Araştırma sürecinde etik bir yaklaşımı benimser.
•Doğal olarak oluşan süreci kontrol etmeye ya da değiştirmeye çalışmaz.

28.

Nitel Araştırma Yaparken Yardımcı Olabilecek Sorular
•Toplanan veriler bu problemi açıklamaya yardımcı olacak ana temaları
ortaya koymak için yeterli mi?
•Seçtiğim bireyler farklı grupları yeterince temsil ediyor mu?
•Görüşülen bireye araştırmanın konusu dışına çıkarak konuşmasına
hangi aşamaya kadar izin vermeliyim?
•Gözlem sürecinde not alırken ne kadar ayrıntıya yer vermeliyim.