Мера углов, применяемая в артиллерии. Тема 1

1.

1 тақырып:
Артиллерияда қолданылатын
бұрыштардың өлшемі
Тема 1: Мера углов,
применяемая в артиллерии

2.

ОҚУ СҰРАҚТАРЫ:
1. Бұрыш өлшегіштің бөлігі және оның мәні.
2. Бұрыштық және сызықтық шамалар
арасындағы байланыс.
3. Бес пайыздық түзету және оны есепке алу
тәртібі.
УЧЕБНЫЕ ВОПРОСЫ:
1. Деление угломера и его сущность.
2. Зависимость между угловыми и линейными
величинами.
3. Сущность пятипроцентной поправки и её
учет.

3.

Бұрыштар градуспен және минутпен өлшенеді.
Мысалы:
30 47′
+ 0
4 25′
70 72′
80 12′
Артиллерияда бұрыш өлшеудің өзіндік жүйесі
қабылданды, ол
БҰРЫШ ӨЛШЕГІШТІҢ БӨЛІНУІ
(БӨБ)
деп аталады.

4.

Углы измеряются в градусах и минутах
Например:
30 47′
+ 0
4 25′
70 72′
80 12′
В артиллерии принята своя система единиц
измерения углов, которая называется
ДЕЛЕНИЕ УГЛОМЕРА
(ДУ)

5.

1 – оқу сұрағы
Бұрыш өлшегіштің бөлінуі және оның мәні
Бұрыш өлшегіштің бөлінуі (БӨБ) – доғаның
ұзындығы шеңбердің 1/6000 бөлігіне тең
орталық бұрыш.
Шеңбердің ұзындығы: Р = 2πR
2πR =
Доға ұзындығы: amb =
6000
a
R
6,28R
1 R
О
m
=
=
6000
955
Одно деление угломера b
1
1 R≈ 1 R
Шеңбердің =
6000 ұзындығынан 955
1000
Шеңбер бұрыш өлшегіштің 6000 бөлімін
немесе радиустың 6 «мыңнан» бір бөлігін қамтиды.

6.

1. Учебный вопрос
Деление угломера и его сущность.
Деление угломера (ДУ) – центральный угол,
длина дуги которого равна 1/6000 длины
окружности.
Длина окружности: Р = 2πR
2πR =
Длина дуги: amb =
6000
a
R
6,28R
1 R
О
m
=
=
6000
955
Одно деление угломера b
1
1 R≈ 1 R
Длины окружности =
6000
1000
955
Окружность содержит 6000 делений угломера
или 6000 «тысячных» радиуса

7.

Бұрыш өлшегіштің бөлінуі, оның мәні.
Деление угломера, его сущность.
(6000)
0
1500
4500
3000
Бұрыш өлшегіштің кіші бөлінуі – 0-01 (мыңнан бір бөлігі)
Малое деление угломера
– 0-01 (одна тысячная)
Бұрыш өлшегіштің үлкен бөлінуі – 1-00 (жүзден бір бөлігі)
Большое деление угломера – 1-00 (сто тысячных)

8.

Бұрыш өлшегіштің бөлінуі, оның мәні.
Деление угломера, его сущность.
0
45-24 қырық бес жиырма төрт
45-24 сорок пять двадцать четыре
15-08 он бес нөл сегіз
15-08 пятнадцать ноль восемь
15-00 19-00 он тоғыз нөл
45-00
19-00 девятнадцать ноль
0-70 нөл жетпіс
0-70 ноль семьдесят
30-00
0-06 нөл нөл алты
0-06 ноль ноль шесть
63-07
3-07 үш нөл жеті
3-07 три ноль семь

9.

Бұрыштық өлшегіштің бөлінуі мен градустық
жүйенің арасындағы байланыс .
Зависимость между делением угломера и
градусной системой
3600 = 21600′
0-01 =
1-00
21600′ = 3,6′
6000
0
6
3,6′
100
=
360′
=
*
=
10 = 6000 = 0-17
360

10.

Артиллериялық құралдардың шкалалары мен
торларын градуирлеу.
Градуировка шкал и сеток артиллерийских
приборов.

11.

2 – оқу сұрағы
Бұрыштық және сызықтық мөлшерлер
арасындағы байланыстық
Артиллериядағы бірқатар мәселелерді шешу кезінде көбінесе
нысананың сызықтық немесе бұрыштық өлшемдерін, сондай-ақ
нысанаға дейінгі қашықтықты немесе олардың арасындағы
қашықтықты білу қажет болады.

12.

2 Учебный вопрос
Зависимость между угловыми и линейными величинами.
При решении ряда задач в артиллерии часто возникает необходимость
знать линейные или угловые размеры цели, а также дальности до целей
или расстояние между ними.

13.

Тәжірибеде «бұрыштық өлшегіштің кіші
бөлінуі», «бұрыштық өлшегіштің үлкен
бөлінуі» терминдері қолданылады.
Бұрыштық өлшегіштің кіші бөлінуі – бұрыш
өлшегіштің бір бөлімі;
Бұрыштық өлшегіштің үлкен бөлінуі – 100
бұрыш өлшегіштің бөлінуі.
Негізгі артиллериялық құрылғылар лимбус немесе
бұрыштық өлшеуіш сақинасы бұрыштық өлшегіштің
60
үлкен
бөліміне
бөлінетіндей
етіп
орналастырылған, ал осы лимбке (сақинаға)
жалғанған жіңішке барабанда 100 кіші бұрыштық
өлшеуіш бөлімдері бар шкала бар. Барабанның
толық айналымы (бұрыштық өлшегіштің 100 кіші
бөліміне) лимбус (сақина) қондырғысын бұрыштық
өлшегіштің бір үлкен бөліміне өзгертеді.

14.

В практике применяют термины «малое
деление угломера», «большое деление угломера».
Малое деление
угломера;
угломера
–
одно
деление
Большое деление угломера – 100 делений
угломера.
Основные артиллерийские приборы устроены
таким образом, что лимб или кольцо угломера
разбиты на 60 больших делений угломера, а
соединенный с этим лимбом (кольцом) барабанчик
тонкой наводки имеет шкалу , содержащую 100
малых делений угломера.
Полный оборот барабанчика (на 100 малых
делений угломера) изменяет установку лимба
(кольца) на одно большое деление угломера.

15.

Осы құрылғылардың көмегімен бұрыштарды
бұрыш өлшегіштің бір бөлінуіне дейін өлшеуге болады.
Мұндай дәлдік артиллериялық - ату міндеттерін шешу
үшін жеткілікті.
Шеңберде
3600
немесе
360х60=21600/
болғандықтан, бұрыш өлшегіштің бір бөлімі
21600/6000=3,6/ құрайды.
Бұрыш
өлшегіштің
бір
үлкен
бөлімі:
3,6/х100=360/=60.
Осыдан:
60-00
30-00
15-00
10-00
1-00
= 3600;
= 1800;
= 900;
= 600;
= 60.

16.

С помощью данных приборов можно измерять углы с
точностью до одного деления угломера. Такая точность
вполне достаточна для решения артиллерийскострелковых задач.
Так как окружность содержит 3600, или
360х60=21600/, то одно деление угломера равно
21600/6000=3,6/.
Одно большое деление угломера равно
3,6/х100=360/=60.
Из этого следует:
60-00
30-00
15-00
10-00
1-00
= 3600;
= 1800;
= 900;
= 600;
= 60.

17.

БҰРЫШТАРДЫ БИНОКЛЬМЕН
ӨЛШЕУ
Бинокльдің көру өрісінде
көлденең және тік
бұрыштарды өлшеуге
арналған екі өзара
перпендикуляр
бұрыштық шкала бар.
Бір үлкен бөлудің мәні
0-10, ал кіші бөлудің
мәні 0-05 сәйкес келеді.

18.

ИЗМЕРЕНИЕ УГЛОВ ПОЛЕВЫМ
БИНОКЛЕМ
В поле зрения бинокля
имеются две взаимно
перпендикулярные
угломерные
шкалы для измерения
горизонтальных и
вертикальных углов.
Величина (цена) одного
большого деления
соответствует 0-10, а
малого 0-05.

19.

Екі бағыт арасындағы бұрышты өлшеу үшін қажет:
бинокльге қарап, бұрыштық шкаланың кез-келген
штрихын осы бағыттардың бірімен біріктіру;
екінші бағытқа дейінгі бөлімдер санын есептеңіз.
Содан кейін бұл санақты бөлу мәніне көбейтіп, біз
өлшенетін бұрыштың мыңдық шамасын аламыз.
Для измерения угла между двумя направлениями надо:
глядя в бинокль, совместить какой-либо штрих
угломерной шкалы с одним из этих направлений
подсчитать число делений до второго направления.
Умножив затем этот отсчет на цену деления, получим
величину измеряемого угла в тысячных.

20.

0-05
0-75
0-10

21.

МИЛЛИМЕТРЛІК БӨЛІМДЕРІ БАР
СЫЗҒЫШПЕН 1 ММ = 0-02
ЛИНЕЙКОЙ С МИЛЛИМЕТРОВЫМИ ДЕЛЕНИЯМИ
1 ММ = 0-02

22.

СЫЗҒЫШТЫ ПАЙДАЛАНА ОТЫРЫП,
БҰРЫШТАРДЫ ӨЛШЕУ
ИЗМЕРЕНИЕ УГЛОВ С ПОМОЩЬЮ ЛИНЕЙКИ

23.

Сызғышты пайдаланып бұрыштарды өлшеу.
Егер бинокль болмаса, бұрыштарды
миллиметрлік бөлімдері бар кәдімгі сызғышпен
өлшеуге болады. Егер мұндай сызғышты суретте
көрсетілгендей көзден 50 см қашықтықта
ұстасаңыз, онда оның бір бөлуі (1 мм) 0-02
сәйкес келетін болады.
Д=У*1000 формуласымен:
Д=50 см
У=50/1000=0-01 мм

24.

Измерение углов с помощью линейки
При отсутствии бинокля можно измерять углы
обычной линейкой с миллиметровыми
делениями. Если такую линейку держать перед
собой, как показано на рисунке, на расстоянии 50
см от глаза, то одно ее
деление (1 мм) будет
соответствовать 0-02.
По формуле Д=У*1000
Д=50 см
У=50/1000=0-01 мм

25.

СЫЗҒЫШ БОЙЫНША ЕСЕПТЕЛГЕН БҰРЫШТЫ
ӨЛШЕУ АРҚЫЛЫ ЗАТТАР АРАСЫНДАҒЫ ММ
САНЫ 0-02-ГЕ КӨБЕЙТІЛЕДІ. АЛЫНҒАН НӘТИЖЕ
ӨЛШЕНЕТІН БҰРЫШТЫҢ МЫҢДЫҚ МӘНІНЕ
СӘЙКЕС КЕЛЕДІ. МҰНДАЙ БҰРЫШТЫ ӨЛШЕУ
ДӘЛДІГІ СЫЗҒЫШТЫҢ 50 СМ ҚАШЫҚТЫҚҚА
ШЫҒАРЫЛУЫНА БАЙЛАНЫСТЫ.

26.

ИЗМЕРЯЯ УГОЛ, ПОДСЧИТЫВАЕМЫЙ ПО ЛИНЕЙКЕ
ЧИСЛО ММ МЕЖДУ ПРЕДМЕТАМИ И УМНОЖАЮТ НА
0-02. ПОЛУЧЕННЫЙ РЕЗУЛЬТАТ БУДЕТ
СООТВЕТСТВОВАТЬ ВЕЛИЧИНЕ ИЗМЕРЯЕМОГО УГЛА В
ТЫС. ТОЧНОСТЬ ТАКОГО ИЗМЕРЕНИЯ УГЛА ЗАВИСИТ
ОТ ВЫНОСА ЛИНЕЙКИ НА РАССТОЯНИЕ 50 СМ.

27.

Сызғышты пайдаланып көлденең және тік
бұрыштарды өлшеу.
бағандар арасындағы бұрыштық қашықтық: 0-34;
Ағаш биіктігі: 0-22

28.

Измерение горизонтального и
вертикального
углов с помощью линейки.
Угловое
расстояние между столбами 0-34;
Высота дерева 0-22

29.

ИМПРОВИЗАЦИЯЛАНҒАН ҚҰРАЛДАРДЫҢ
КӨМЕГІМЕН БҰРЫШТАРДЫ ӨЛШЕУ
Бұрыштарды өлшеу кезінде импровизацияланған заттарды
(қарындаш,картридж және т.б.) қолдануға болады, олардың
өлшемдері мм-де, демек, көзден 50 см қашықтықта мыңнан бір
бөлігінде белгілі.

30.

ИЗМЕРЕНИЕ УГЛОВ С ПОМОЩЬЮ
ПОДРУЧНЫХ СРЕДСТВ
При измерении углов можно использовать подручные предметы
(карандаш,патрон и т.п), размеры которых известны в мм,а
следовательно ,и в тысячных на расстоянии 50см от глаз.

31.

Рельефтегі бұрыштарды
көзден 50 см қашықтықта
орналасқан саусақтардың
көмегімен шамамен
анықтауға болады. Жабық
индекс, ортаңғы және
сақина саусақтарының көру
сызықтары арасындағы
бұрыш 1-00, ал істен
шыққан бас бармақ пен сұқ
саусақтар үшін -2-50.

32.

Приближенно определять
углы на местности можно с
помощью пальцев рук,
удаленных от глаз на 50
см. Угол между линиями
визирования на сомкнутые
указательный, средний и
безымянный пальцы равен
1-00, а на разведенные до
отказа большой и
указательные пальцы -250.

33.

3 Оқу сұрағы: Беспайыздық түзетудін мәні
және оны есепке алу тәртібі
Сущность пятипроцентной поправки и порядок
её учета

34.

Мыңдық формуласын пайдаланып, есептің үш түрін шешуге болады
Жергілікті объектінің (нысынаның) сызықтық
және бұрыштық мәндер бойынша
қашықтықты анықтауға болады
Объектінің (нысананың) сызықтық шамасын
оның бұрыштық шамасы мен оған дейінгі
қашықтық бойынша анықтауға болады
Объектінің (нысананың) бұрыштық
шамасын оның сызықтық шамасы мен оған
дейінгі қашықтық бойынша анықтауға
болады.

35.

36.

а) Бұрыш анықтау мысалы
Бұрыш мәні
Қашықтық
(м)
5000
Сызықтық
шамасы
l 1000 n l 955
n
Д
Д
Қателер
Бұрышөлшем
бірлікте
% бен
Анықталған
бұрышқа
100
0-20
0-19
0-01
5
200
0-40
0-38
0-02
5
300
0-60
0-57
0-03
5
400
1-00
0-95,5
0-04,5
5

37.

а) Примеры расчета величины угла
Величина угла
Дальность Линейное
расстояние
(м)
5000
l 1000 n l 955
n
Д
Д
Ошибки из-за
допущения
В д/у
В%к
величине
найденного
угла
100
0-20
0-19
0-01
5
200
0-40
0-38
0-02
5
300
0-60
0-57
0-03
5
400
1-00
0-95,5
0-04,5
5
Рассчитанная величина угла больше истинной на 5%

38.

б) Сызықтық мөлшер есептеу мысалы
Қашықтық
(м)
5000
Сызықтық
қашықтық(м)
Бұрыш
Д
l n Д l n
955
1000
Қателер
% бен
Метрмен
анықталған
қашықтыққа
0-20
100
105
5
5
0-50
250
262
12
5
1-00
500
525
25
5
3-00
1500
1571
71
4,7

39.

б) Примеры расчета линейного расстояния
Дальность
(м)
5000
Линейное расстояние
(м)
Величина
угла
Д
l n Д l n
955
1000
Ошибки из-за
допущения
В метрах
В%к
величине
найденного
расстояния
0-20
100
105
5
5
0-50
250
262
12
5
1-00
500
525
25
5
3-00
1500
1571
71
4,7
Линейное расстояние, рассчитанная по формуле
тысячной, по абсолютной величине меньше истинного
на 5%