Балдың пайдасы, түрлері

1.

Ғылыми жоба

2.

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Тақырыбы:
Балдың пайдасы, түрлері
Секциясы:
Мектебі :
Жаратылыстану
“Малоубинка орта мектебі” КММ
Орындаушы:
Аты-жөні:
3 «А» сынып оқушысы
Жолдыбекқызы Роза
Облысы:
ШҚО
Ауданы:
Жетекшісі:
Глубокое ауданы
Қудайбергенова Айгерім Рәбілқызы
Бастауыш сынып мүғалімі
2023 жыл

3.

Зерттеудің өзектілігі. Бізді қоршaғaн тaбиғaт небір қызықты
құпиялaрғa толы. Қaзірде aдaмзaт тaбиғaт aясындa тіршілік етіп, оның
сырын әбден игеріп үйренді, оның сaн aлуaн құбылыстaрын бaғaлaй
білетін болды. Бізді қоршaғaн әлемдегі өсімдіктер мен жaнуaрлaр
тіршілігін көріп тaңқaлмaсқa шaрaң жоқ. Туғaн жердің тaбиғaтының
жaрaтылысы қaндaй керемет десеңші! Мені, әсіресе, aрa бaлының
пaйдaсы мен емдік қaсиеті қaтты қызықтырды. Тaзa өнімдердің
өндірісіне тікелей қaтысaтын жер шaрындaғы жaлғыз жәндік осы –
aрaлaр екен.
Зерттеудің мaқсaты – Aрa бaлының aдaм денсaулығынa тигізер пaйдaсы мен емдік
қaсиеттерін aнықтaу. Оның өсетін жердің тaбиғaты, топырaғы, бaлды өңдеу
әдістеріне қaрaй құрaмы мен түрлеріне зерттеу жaсaу.
Міндеттері:
- бaлдың шығу тaрихынa зерттеу жaсaу;
- бaлдың сaн aлуaн түрлеріне сипaттaмa беру;
- бaлдың aдaм aғзaсынa пaйдaсын aйқындaу;
- оны емдік мaқсaттa пaйдaлaну жолдaрын тaнып-білу;

4.

Зерттеудің болжaмы – Егер aрa бaлының өзіндік қaсиеттері мен құпия
сырлaры жaн-жaқты тaныстырылып, оның aдaмзaт үшін пaйдaлы жaқтaры
aшылсa, сонымен қaтaр емдік қaсиеттері жүйеленіп берілсе, бaл турaлы
тaным-түсініктеріміз aртa түсер еді, оның пaйдaсын жетік меңгеріп, өз
қaжетімізге тиімді жaрaтa aлaр едік.
Зерттеу әдістері:
– ғылыми әдебиеттердегі aнықтaмaлaрмен тaнысу;
– бaқылaу;
-зерттелген нәтижеге тaлдaу жүргізу.
Зерттеудің жaңaлығы: бaлдың біз білмейтін қыр-сырлaры aшылып, пaйдaлы
жaқтaрын тереңірек білдік.

5.

Бал деп нені айтады?
Оның тарихы қайдан
бастау алады?
Аралар оны қалай
жасайды?

6.

“Бал – жұмысшы бал арасының
гүлді өсімдіктердің шырынынан өңдеп
шығаратын өнімі – қоймалжың, сұйық
зат” .
Ара
жәндігі
Пайғамбарымыз
Мұхаммедтің (с.ғ.с.) өлтіруге тыйым
салған бес жәндігінің бірі.

7.

Бал – аралардың гүлдерден жинайтын
өнімі

8.

Балдың шығу тарихы
Ежелгі қытай және үнді жазбаларында да
балдың ғажайып, ең керемет қасиеттерге ие екендігін
көрсеткен.
Ұлы грек математигі Пифагор, өзінің ұзақ
жасауының себебі осы балды жиі қолданғандықтан
деген.
Осыдан бір жарым ғасыр бұрын Өскеменнің
іргесіне алғашқы араларды әкеліп, қолға ұстай
бастаған. Сол себепті Шығыс Қазақстан облысы
Орталық Азия аймағында омарта шаруашылығының
отаны саналады. Елімізде өндірілетін балдың 80
пайызға жуығы Шығыс Қазақстанның үлесінде.

9.

Ертедегі бал жинау

10.

Бал жинау
Бал аралары өте еңбекқор
жәндік. Бал жинауда жыл мезгілі, ауа
райы, ара ұясының күйі, өсімдік түрі
және оның омартаға қашықтығы,
шірненің бөліну дәрежесі маңызды рөл
атқарады. Бал арасы балға қажетті гүл
шірнесі мен тозаңын жинау үшін
тынбастан
гүлден
гүлге
қонады.
Негізінен бұл істі «жұмысшы» аралар
ғана атқарады.

11.

Бір шырынды
Көп шырынды
Өсімдіктің бір
түрінен жиналған
бал
Бірнеше өсімдік
түрінен жиналған
бал

12.

Бір шырынды балды –
өсімдіктердің
түріне
қарай – қара-құмық
балы, жөке ағашының
балы деп, неше түрлі
атайды.
Көп шырынды балды
–табиғи бал беретін
өңірлерге байланысты
дала балы, тау балы, бақ
балы деп ерекшелейді.

13.

Өсімдіктің бір түрінен жиналған бал «бір
шырынды», ал бірнеше өсімдік түрінен
жиналған бал «көп шырынды» деп
аталады.
Балдың түрлері
Тау балы
жасанды
Бақ
балы
табиғи
Дала
балы

14.

• Түсі бойынша
• Иісі бойынша
• Тұтқырлығы бойынша
• Консистенциясы бойынша
• Салмағы бойынша
• Мемлекет бекіткен
стандарты бойынша

15.

Түйебұршақ (донник)
балы бірінші сортты балға
жатады. Түйебұршақ балы
ішек ауруларына пайдалы.

16.

Шайқурай
(кипрей) балы
мөлдір жасыл сары
түсті сұйық бал.
Балдың бұл түрін
әлсіздікке, жараны
қайтаруға
пайдаланамыз.

17.

Шабындық (луговой)
балы бірінші сортты
балға жатады. Бұл бал
арқылы тыныс алу,
жүйке, жүрек және ас
қорыту жүйесін емдеуге
болады.

18.

Жөке (липа) балы жақсы
сортқа жатады. Жөке
балының тамақ
ауруларына пайдасы мол.
Сондай-ақ,
тыныштандыратын,
ұйқыны жақсартатын
қасиеті бар.

19.

Таңқурай (малина)
балы ақ түсті болады.
Жоғары сортқа
жататын балдың бұл
түрі суық тигенде
тұмаудың алдын алу
үшін пайдаланылады.

20.

Қарақұмық (гречишный) балы
қою қызыл немесе қоңыр түсті
болады.Тері ауруларын да
балдың осы түрімен емдеуге
болады.

21.

Табиғи балды үй
тұрмысында анықтау
Бір шәй қасық бал салған суға бірнеше тамшы йод
тамызыңыз. Егер қоспа көгілдір тартса, демек, балға
қоспалар қосылған дегенді білдіреді .
•Бірнеше тамшы бал ағызыңыз параққа, егер балдың
жан –жағы ылғандана бастаса, онда ол жасанды бал
немесе таза балға су қосылған.
•Кішкене қасық бал қайнатса, суытқаннан кейін
бұрынғы қалпына қайтып келеді

22.

Балдың пайдасы:
Мамандардың айтуынша, балдың
адам денсаулығы үшін пайдасы көп.
Атап айтқанда, бал қан құрамын
жақсартады, ішкі ағзалардың қызметін
жандандырады. Балдың қабынуға қарсы
да қасиеттері анықталған.
Өте құнарлы, тойымды болғанына
қарамастан
құрамында
ауыр
қорытылатын элементтер кездеспейді.

23.

Ежелгінің танымал
дәрігері Авиценна (9801037 жж.) «Канонда»
халыққа:
«денсаулықты
сақтап қалғың келсе,
ұзақ
ғұмыр
сүргің
келсе, жастық шақты
сақтағың келсе міндетті
түрде бал же» деген
өсиет қалдырған.

24.

Балдың қолданылуы:
Медициналық жағдайда
Тағам түрлерін жасауда
Косметологиялық жағдайда

25.

• Қол-аяқ жансызданып ауырған
жағдайда
• Тері қышымасы,шиқан,ауыздық,қотыр
шыққанда
• Денеге түрлі жарақат шыққанда,

26.

• Ұйқысыздықтан құтылу үшін
жасалатын әртүрлі ем бар. Солардың
ішіндегі ең тиімдісі – бал жеу. Жатар
алдында 1 шай қасық балды 1 стақан
жылы суға араластырып ішсе тез
ұйықтауға көмектеседі.
• Жүрек ауыратын адамдар балды анар
шырынымен қосып үзбей жеп
отырса,науқастың жағдайы
жақсарады

27.

Менің
балдың емдік
қасиеттерін
анықтау
барысында
жүргізген
тәжірибем:
Фото үлгі

28.

• №1. Жақпамай
• Бет және қол терісін
қалпына келтіруге
арналған жақпамай
• Құрамы:
бал,банан,май,
жұмыртқаның ағы

29.

• №2. Қоспа
• Улы жәндіктердің
шағып алуына
қарсы
• Құрамы: Бал және
сарымсақ

30.

Қорыта айтқанда,ізденіс жұмыстарын жасай
отырып,ара балының,ара ұясының адамға өте пайдалы
зат екеніне көз жеткіздім. Болашақтың иесі дені
сау,салауатты адамдар болуы керек. Яғни,денсаулықты
сақтаудың бір жолы салауатты өмірді ұстану,ағзамызды
қажетті заттармен қамтамасыз ету. Оның бірден-бір
жолы күнделікті өмірде балды тиімді қолдану.
• Мен осы шағын зерттеу жұмысын жүргізе
отырып,болашақ өмірімде бал арасын өсіру,бал өнімдерін
алу және балдан түрлі емдік қоспалардан
тұнбалар,косметикалық және емдік жақпамайлар өндіруді
оны тиімді қолдануды мақсат етемін және мақсатыма
жету үшін әлі де іздене түсемін.

31.

Қорытынды:
Балдың өте ертеде алғашқы адамдарға дейін
пайда болғанын, ата-бабаларымыз оны тағам
ретінде де, ем ретінде де пайдаланғанын оқып
білдім.
Оның алуан түрлерінің бар екендігін, және
олардың өзіндік ерекшеліктерге ие екендігін
білдім.
Балдың адамзатта тигізер орасан зор пайдасы
мен емдік қасиеттерін анықтадым. Ем жасау
барысында оны қалай қолдану керектігін
ұғындым.
Балдың құрамында адам ағзасына қажетті
барлық химиялық қоспалардың бар екенін
аңғардым.

32.

Пайдаланған әдебиеттер:
• 1. Денсаулық журналы. №5. 2003ж
• 2.«Ауырып ем іздегенше....» халық
медицинасына арналған жинақ. 2011ж
• 3. «Алатау» газеті №9. /648/ 28.02.2014ж
• 4. «Жетісу» газеті. № 59. /127/.17.03.2014ж
• 5. «Мектеп дәрігері» журналы. №4. 2011 ж
• 6. Ғаламтор желісі. Google

33.

Назарларыңызға рахмет!!!