Organy kontroli państwowej i ochrony prawnej - wykład 2

1. Organy kontroli państwowej i ochrony prawnej - wykład 2

dr hab. Jarosław Matwiejuk prof. UwB
Katedra Prawa Konstytucyjnego
Zakład Prawa Konstytucyjnego
1

2. Władza sądownicza w Konstytucji RP Rozdział VIII SĄDY I TRYBUNAŁY

• Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz,
wydają wyroki w imieniu RP.
• Wymiar sprawiedliwości w RP sprawują SN, sądy powszechne,
sądy administracyjne oraz sądy wojskowe.
• Sąd wyjątkowy lub tryb doraźny może być ustanowiony tylko na
czas wojny.
• Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne.
• Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich
sprawach z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla
właściwości innych sądów.
2

3. Władza sądownicza w Konstytucji RP

• Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają
tylko Konstytucji oraz ustawom.
• Sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie
odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków.
• Sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego
ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z
zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.
• Sędziowie są powoływani przez Prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, na czas
nieoznaczony.
3

4. Władza sądownicza w Konstytucji RP

• Sędziowie są nieusuwalni.
Złożenie sędziego z urzędu, zawieszenie w urzędowaniu, przeniesienie
do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli może
nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu i tylko w przypadkach
określonych w ustawie.
• Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku na skutek wieku
lub uniemożliwiających mu sprawowanie jego urzędu choroby lub
utraty sił.
• Sędzia posiada immunitet.
• Konstytucja gwarantuje udział obywateli w sprawowaniu wymiaru
sprawiedliwości.
4

5. Władza sądownicza w Konstytucji RP Sąd Najwyższy

Konstytucja RP Art. 183
• Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów
powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.
• Sąd Najwyższy wykonuje także inne czynności określone w
Konstytucji i ustawach.
• Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje Prezydent
Rzeczypospolitej na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów
przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu
Najwyższego.
5

6. USTAWA z dnia 8 grudnia 2017r. o Sądzie Najwyższym

KOMPETENCJE Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy jest organem władzy sądowniczej, powołanym do:
1. sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez:
a) zapewnienie zgodności z prawem i jednolitości orzecznictwa sądów
powszechnych i sądów wojskowych przez rozpoznawanie środków
odwoławczych oraz podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia
prawne,
b) kontrolę nadzwyczajną prawomocnych orzeczeń sądowych w celu
zapewnienia ich zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego
urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej przez
rozpoznawanie skarg nadzwyczajnych;
2. rozpatrywania spraw dyscyplinarnych w zakresie określonym w ustawie,
6

7. USTAWA z dnia 8 grudnia 2017r. o Sądzie Najwyższym

Kompetencje Sądu Najwyższego
3. rozpoznawania protestów wyborczych oraz stwierdzania ważności wyborów do:
-
Sejmu,
Senatu,
wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,
-
wyborów do Parlamentu Europejskiego
-
rozpoznawania protestów przeciwko ważności referendum
ogólnokrajowego i referendum konstytucyjnego,
stwierdzania ważności referendum
-
,
7

8. USTAWA z dnia 8 grudnia 2017r. o Sądzie Najwyższym

KOMPETENCJE Sądu Najwyższego
4. opiniowania projektów ustaw i innych aktów
normatywnych, na podstawie których orzekają i
funkcjonują sądy, a także innych projektów ustaw w
zakresie, w jakim mają one wpływ na sprawy należące
do właściwości Sądu Najwyższego;
5. wykonywania innych czynności określonych w
ustawach.
8

9. USTAWA z dnia 8 grudnia 2017r. o Sądzie Najwyższym

Organizacja Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy dzieli się na Izby:
1) Cywilną,
2) Karną,
3) Pracy i Ubezpieczeń Społecznych,
4) Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych,
5) Odpowiedzialności Zawodowej.
9

10. USTAWA z dnia 8 grudnia 2017r. o Sądzie Najwyższym

Organy Sądu Najwyższego
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego
Prezes Sądu Najwyższego (5)
Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego
Zgromadzenie sędziów izby Sądu Najwyższego
Kolegium Sądu Najwyższego
10

11. USTAWA z dnia 8 grudnia 2017r. o Sądzie Najwyższym

Organy Sądu Najwyższego
Pierwszy Prezes SN jest powoływany przez Prezydenta RP na
sześcioletnią kadencję spośród 5 kandydatów wybranych przez
Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego i może zostać
ponownie powołany tylko raz.
Pierwszy Prezes SN:
- kieruje pracami i reprezentuje Sąd
- powołuje i odwołuje przewodniczących wydziałów w izbach na
wniosek Prezesa SN,
- opiniuje i przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej
kandydatów na stanowisko Prezesa Sądu Najwyższego, wybranych
przez zgromadzenie sędziów izby Sądu Najwyższego
11

12. USTAWA z dnia 8 grudnia 2017r. o Sądzie Najwyższym

Organy Sądu Najwyższego
• Prezes Sądu Najwyższego kieruje pracą danej izby.
• Prezes Sądu Najwyższego jest powoływany przez
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, po zasięgnięciu
opinii Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, na
trzyletnią kadencję spośród 3 kandydatów wybranych
przez zgromadzenie sędziów izby Sądu Najwyższego i
może zostać ponownie powołany tylko dwukrotnie.
12

13. USTAWA z dnia 8 grudnia 2017r. o Sądzie Najwyższym

Organy samorządu sędziów Sądu Najwyższego
-
Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego,
-
Zgromadzenie sędziów izby Sądu Najwyższego,
-
Kolegium Sądu Najwyższego.
Samorząd sędziów Sądu Najwyższego stanowią wszyscy sędziowie
Sądu Najwyższego w stanie czynnym.
W skład samorządu nie wchodzą sędziowie delegowani do pełnienia
czynności sędziowskich w Sądzie Najwyższym.
13

14. USTAWA z dnia 8 grudnia 2017r. o Sądzie Najwyższym

Organy samorządu sędziów Sądu Najwyższego
Do kompetencji Zgromadzenia Ogólnego Sędziów SN, któremu
przewodniczący Pierwszy Prezes SN należy między innymi:
• dokonywanie wyboru 5 kandydatów na stanowisko Pierwszego
Prezesa Sądu Najwyższego oraz przedstawianie ich Prezydentowi
Rzeczypospolitej Polskiej
• podejmowanie uchwał w innych ważnych sprawach dotyczących
Sądu Najwyższego.
14

15. USTAWA z dnia 8 grudnia 2017r. o Sądzie Najwyższym

Organy samorządu sędziów Sądu Najwyższego
Zgromadzenie sędziów izby Sądu Najwyższego. Kompetencje:
1) dokonywanie wyboru 3 kandydatów na stanowisko Prezesa Sądu Najwyższego
kierującego pracą danej izby;
2) rozpatrywanie projektu informacji o działalności izby oraz stwierdzonych w związku z
nią istotnych problemach, w tym wynikających z orzecznictwa izby oraz przyjmowanie
tej informacji;
3) opiniowanie przedstawionych przez Prezesa Sądu Najwyższego kandydatów na
stanowiska przewodniczących wydziałów w danej izbie;
4) wybór 2 członków oraz 1 zastępcy członka Kolegium Sądu Najwyższego;
5) rozpatrywanie innych problemów dotyczących funkcjonowania izby.
15

16. USTAWA z dnia 8 grudnia 2017r. o Sądzie Najwyższym

Organy samorządu sędziów Sądu Najwyższego
Kolegium Sądu Najwyższego tworzą:
• Pierwszy Prezes SN,
• Prezesi SN
• sędziowie wybrani przez zgromadzenia sędziów izby SN na okres trzech
lat.
Kompetencje Kolegium SN
1) opiniowanie projektów aktów,
2) opiniowanie kandydatów na stanowiska kierownicze w jednostkach
administracyjnych Sądu Najwyższego;
3) uchwalanie projektu dochodów i wydatków Sądu Najwyższego;
4) ustalanie liczby ławników Sądu Najwyższego;
5) wybór Rzecznika Dyscyplinarnego Sądu Najwyższego i jego zastępcy
16

17. USTAWA z dnia 8 grudnia 2017r. o Sądzie Najwyższym

W Sądzie Najwyższym funkcjonują:
Kancelaria Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego,
Kancelaria Prezesa Sądu Najwyższego kierującego pracą Izby
Dyscyplinarnej,
Biuro Studiów i Analiz Sądu Najwyższego.
Kancelaria Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego wykonuje zadania
związane z wykonywaniem przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego
czynności w zakresie funkcjonowania Sądu Najwyższego, w szczególności
w zakresie spraw finansowych, kadrowych i administracyjnogospodarczych.
Kancelaria Prezesa Sądu Najwyższego kierującego pracą Izby
Dyscyplinarnej wykonuje zadania związane z wykonywaniem czynności
przez Prezesa kierującego pracą tej izby w zakresie jej funkcjonowania, w
szczególności w zakresie spraw finansowych, kadrowych i administracyjnogospodarczych
17

18. USTAWA z dnia 8 grudnia 2017r. o Sądzie Najwyższym

W Sądzie Najwyższym funkcjonuje:
Biuro Studiów i Analiz Sądu Najwyższego wykonuje
zadania związane z pełnieniem przez Pierwszego
Prezesa SN oraz Sąd Najwyższy funkcji związanych z
pieczą nad zgodnością z prawem i jednolitością
orzecznictwa sądów powszechnych i wojskowych oraz
oceną spójności i jednolitości prawa stosowanego przez
sądy, w tym zakresie orzecznictwa dyscyplinarnego.
Biurem Studiów i Analiz Sądu Najwyższego kieruje
Dyrektor powoływany i odwoływany przez Pierwszego
Prezesa SN
18

19. SĄDY ADMINISTRACYJNE

Konstytucja RP stanowi:
Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne
sprawują, w zakresie określonym w ustawie, kontrolę działalności
administracji publicznej.
Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał
organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych
organów administracji rządowej.
Prezesa NSA powołuje Prezydent RP na sześcioletnią kadencję spośród
kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA
19

20. Ustawa z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych

Sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności
administracji publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość
między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami
odwoławczymi i między tymi organami a organami administracji rządowej.
Kontrola sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie
stanowią inaczej.
Sądami administracyjnymi są Naczelny Sąd Administracyjny oraz wojewódzkie sądy
administracyjne.
Sprawy należące do właściwości sądów administracyjnych rozpoznają, w pierwszej
instancji, wojewódzkie sądy administracyjne
.
Naczelny Sąd Administracyjny sprawuje nadzór nad działalnością wojewódzkich
sądów administracyjnych w zakresie orzekania, a w szczególności rozpoznaje środki
odwoławcze od orzeczeń tych sądów i podejmuje uchwały wyjaśniające zagadnienia
prawne oraz rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości Naczelnego Sądu
Administracyjnego na mocy innych ustaw.
20

21. Ustawa z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych

Wojewódzki sąd administracyjny tworzy się dla jednego województwa lub
dla większej liczby województw.
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Prezesa Naczelnego
Sądu Administracyjnego, w drodze rozporządzenia, tworzy i znosi
wojewódzkie sądy administracyjne oraz ustala ich siedziby i obszar
właściwości,
W skład wojewódzkiego sądu administracyjnego wchodzą:
• prezes sądu,
• wiceprezes sądu
• lub wiceprezesi sądu,
• sędziowie,
• asesorzy sądowi.
21

22. Ustawa z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych

Organami wojewódzkiego sądu administracyjnego są:
prezes sądu,
zgromadzenie ogólne sędziów wojewódzkiego sądu administracyjnego,
kolegium wojewódzkiego sądu administracyjnego,
Prezes wojewódzkiego sądu administracyjnego kieruje sądem i reprezentuje go na
zewnątrz, pełni czynności administracji sądowej.
Prezes wojewódzkiego sądu administracyjnego w zakresie administracji sądowej jest
organem podległym Prezesowi Naczelnego Sądu.
Prezesa i wiceprezesa sądu w wojewódzkim sądzie administracyjnym powołuje Prezes
Naczelnego Sądu Administracyjnego spośród sędziów wojewódzkiego sądu
administracyjnego lub Naczelnego Sądu Administracyjnego, po zasięgnięciu opinii
zgromadzenia ogólnego tego sądu.
22

23. Ustawa z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny
W skład Naczelnego Sądu Administracyjnego wchodzą:
• Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego,
• Wiceprezesi,
• sędziowie.
Organami Naczelnego Sądu Administracyjnego są:
• Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego,
• Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego,
• Kolegium Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Na czele Naczelnego Sądu Administracyjnego stoi Prezes Naczelnego Sądu
Administracyjnego, który kieruje jego pracami i reprezentuje na zewnątrz.
23

24. USTAWA z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny
Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego powołuje Prezydent
Rzeczypospolitej Polskiej na sześcioletnią kadencję spośród dwóch
kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów
Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Naczelny Sąd Administracyjny dzieli się na:
• Izbę Finansową,
• Izbę Gospodarczą,
• Izbę Ogólnoadministracyjną
Pracami każdej z Izb kieruje wiceprezes wyznaczony do pełnienia tej funkcji
przez Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego.
W Naczelnym Sądzie Administracyjnym działa:
• Kancelaria Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego
• Biuro Orzecznictwa.
24

25. Dziękuję za uwagę

Dr hab. Jarosław Matwiejuk prof. UwB
25