Ойлау мәдениетінің пайда болуы

1. ОЙЛАУ МӘДЕНИЕТІНІҢ ПАЙДА БОЛУЫ

Оқытушы: философия және
мәдениет теориясы кафедрасының
аға оқытушысы Аринов Ерлан
Кенжебайұлы

2.

Дәріс жоспары:
1. Философия – даналыққа құштарлық және ойлау
мәдениеті ретінде
2. Ойлау. Ойлау түрлері

3.

«Философия» (гр. φιλοσοφία) – «филео –
сүю, құштарлық» және «софия – даналық»
деген мағынаны білдіретін сөздерден
құралған. Бұл терминді алғаш қолданған грек ойшылы Пифагор
Пифагор
(б.з.д. 570-490)
ФИЛОСОФИЯ – болмыс пен танымның жалпы
заңдылықтары туралы ілім
Философия – дүниеге көзқарастың тарихи
бір түрі. Оның ерекшеліктері: рационалды
пайым, күмән, уәжді және абстракциялы
ойлау

4. Философияның қалыптасуы

Философия
ұжымдық ойлау формасынан
жеке ойлау формасы
бөліне бастағанда қалыптасты
Б.з.д. VII-VI ғасырларда Үнді,
Қытай, Грек жерлерінде
біруақытта пайда болды
Философиялық ойдың пайда болуын
неміс философы К. Ясперс «осьтік
уақыт» ұғымы арқылы түсіндірді
Карл Ясперс
(1883-1969)

5. Философия тарихында көтерілген негізгі мәселелерге қатысты басты кезеңдер

КОСМОЦЕНТРИЗМ – әлемді түсіндіруде
ғарыштың шексіз сыртқы күшін байланыстыра
отырып ой тұжырымдау
ТЕОЦЕНТРИЗМ – барлық тіршілік атаулыны
жоғары жаратушы күш – Құдай арқылы
түсіндіру
АНТРОПОЦЕНТРИЗМ – негізгі орталық
мәселесі адам болып табылатын
философиялық көзқарас

6. Ойлау деген не?

Мисыз ой жоқ
Ойлау деген не?
ОЙЛАУ –
объективтік дүниені ұғым ,пікір ,теория
және т.б. формасында бейнелеудің
белсенді процесі; бұл процесс белгілі
бір мәселелерді шешумен, шындықты
жанама бейнелендіру тәсілдерімен
және оларды жалпылаумен
байланысты жүзеге
асады; айрықша түрде ұйымдасқан
материя-мидың жоғарғы жемісі
Философиялық сөздік. Редкол.: Р.Н.
Нұрғалиев. – Алматы: Қазақ
энциклопедиясы, 1996. – 525 б.

7.

Германиядағы Штадель үңгірінен (32 мың жыл
бұрын) табылған “арыстан-адамның” мүсіні.
Адамның кеуде тұрқына арыстанның басын
орнатқан. Алғашқы өнер туындысы әрі мына өмірде
кездеспейтін заттарды қиялдап, бейнелеуге адам
қиялының қабілеттілігін көрсететін дәлел

8.

Ең ежелгі
“ойшылдар”
“Чернаводэ ойшылы”
7000 жыл бұрынғы
Хамангия мәдениеті
(Румыния/Болгария)
“Тобыл ойшылы”
5000 жыл бұрынғы
Арқайым мәдениеті
(Қазақстан/Ресей)

9.

“Ойшыл”
Огюст Роден, 1904
жыл
Париж, Франция

10.

11. Ойдың екі формасы

1.Кескіндер
ағыны – санадағы
көріністік елестер.
Кескін – мидағы
көрініс
2. Ұғымдар торы ойдағы ұғыматаулар.
Ұғым – мидағы
прототип
“Адам”
прототип
Адам
ұғымы

12.

Ойлану және ойлау
ОЙЛАНУ –
ОЙЛАУ –
мақсатсыз, табиғи,
автоматты, өздігінен.
Ойға шомған адам өзөзін аңғармайды, өзін
ұмытады.
Ой толқындай
жөнкіледі. Бір ойдан
келесі ой туады.
Таңырқау, тебірену,
үрейлену –
ойландырады
мақсатты, белсенді
орындалады. Ойлауың
туралы ойлай аласың.
Ойлап жатқанынды
сезесің.
Ойыңды бағыттай
аласың, басқара
аласың.
Ойлау сұрақтарға
қатысты. Ол шешім
іздейді

13. Ойлау

Ойлау – анықтайды, түсіндіреді,
бағалайды, болжайды, шешім
шығарады...
Ойлау әрекетті бағыттайды,
әдіспен іздейді, жобалайды,
жоспарлайды...
Ой тура/анық болған сайын әрекет
нәтижелі болады

14.

Ойлау түрлері
1
2
3
Логикалық
ойлау
Интуициялық
ойлау
Өмір
тәжірибесіне,
сана
қабілетіне сай
тосын ой
Ішкі түйсік
бойынша ой
қорытынды
шығару
Эмоциялық
ойлау
Ойлау
жүйелі,
тәртіпті
болады
Фактке
негізделеді,
сыни ойлайды
Сезімдік
әсерді негіз
етеді
Ой сезімге
сай, көңілкүйді
өрнектейді

15. Ойлау түрлері

Шашыраңқы
ойлау
Кең
Жалпақ
Шашыраңқы
Жүйесіз
Жалаң
Мағынасыз
–
–
–
–
–
–
Нысаналы
ойлау
Терең
Нақты
Шоғырланған
Жүйелі
Сындарлы
Мағыналы

16.

Қораптан шығып
ойлау
Өзгеше тың ойлау;
ешкімге ұқсамайтын
жаңа перспективамен
ойлау

17.

Позитивті
ойлау
Кемшілікті емес,
артықшылықты ойлау, жаманды
емес, жақсыны ойлау, табысты,
жеңісті, өсіп-өркендеуді ойлау...
Позитивті ойлаған
адам:
көңілді
дені сау
стресстен ада
айналасын
қуантады

18. Жасампаз ойлау

Батыл қиялда!
Жаңа білім үйрен!
Ойлау әдетіңді
өзгерт!
Ойыңды басқара
біл!
Жаңаша ойла, жаңа
ой тап!
“Ағынға ілесе берме”
Илон Маск

19. Сыни ойлау

Сыни ойлау
сұрақтары:
Ойым не туралы?
Неге бұлай
ойладым?
Қалай ойладым?
Дәлел бар ма?
Нені анықтадым?
Ойым ақылға қона
ма?
Шындыққа сай
ма?
Өз ойыңнан өзің күдіктен;
Өз ойыңды өзің тексер;
Өз ойыңды өзің анықта;
Өз ойыңды өзің тазарт

20. Үлкен ойлау

Сана ойлағанына қол жеткізе алады.
Ендеше ойлауыңа шек қойма!
Түкке тұрмайтын ұсақ-түйекті ойлама!
Үлкен істі, ірі мәселені, ұлы мақсатты ойла!
«Ұсақ ақылдар адамдарды
талқылайды, орташа
ақылдар оқиғаларды
талқылайды, ұлы ақылдар
идеяларды талқылайды»
Элеонора Рузвельт
“Егер
ойламақшы
болсаң, онда
барынша үлкен
ойла”
Дональд Трамп

21. Ойлау қателіктері

1) Растау сыңаржақтығы
2) Топ сыңаржақтығы
3) Зәкір сыңаржақтығы
4) Оңай сыңаржақтығы
Философ
Алфи Хайдар

22. Растау сыңаржақтығы

Өзі сенетінді ғана шын көріп,
оған қарсы факттерді ұмыт
қалдыру бейімі

23. Топ сыңаржақтығы

Бір нәрсені соның өзі бойынша
емес, тобына байланысты
бағалау

24. Зәкір сыңаржақтығы

Нені көрсе, соған сену; көргенінен
таңбау...

25. Оңай сыңаржақтығы

Оңайды, арзанды, жеңілді
жөн көру, соған алдану...

26.

“Адамзат ақылын әлдеқашан тұтқындап
және оған тереңдеп орнығып алған
идолдар мен жалған ұғымдардың адамдар
ақылын билеп алғаны соншалық, тіпті
ақиқаттың енуін қиындатады...”
Фрэнсис Бэкон
2. Үңгір
елестері
1. Тектік
елестер
3. Алаң
елестері
4. Театр елестері