Экология саласын басқарудағы мемлекеттік құқықтық механизмі. Боөж 3

1.

БОӨЖ 3. ТАҚЫРЫБЫ:
ЭКОЛОГИЯ
САЛАСЫН
БАСҚАРУДАҒЫ
МЕМЛЕКЕТТІК
ҚҰҚЫҚТЫҚ
МЕХАНИЗМІ.
Абдулла Дильназ ю21-3
Бахытжанқызы Малика ю21-3
Ғазиз Руслан ю21-3

2.

◦ Табиғи ресурстарды пайдалану – қоғам мен табиғат арасындағы негізгі қатынастар.
Онда қоғам мүшелері – адамдар өздерінің экологиялық, экономикалық мәденисауықтыру, этикалық қажеттіліктерін өтеу үшін табиғат объектілерін белгіленген тәртіп
бойынша пайдаланады.Объективтік мағынада табиғи ресурстарды пайдалану құқығы –
бұл табиғи ресурстарды пайдаланудың шарттарын, табиғи ресурстарды
пайдаланушылардың құқықтары мен міндеттерін реттейтін құқықтық нормалардың
жиынтығы. Субъективтік мағынада табиғи ресурстарды пайдалану құқығы – бұл нақты
табиғи ресурстарды пайдаланушының табиғи ресурстарды иелену және пайдалану
құқығын реттейтін экологияның заңдылықтар жиынтығы.

3.

◦ .Табиғи ресурстарды пайдалану табиғатты жалпы және арнайы пайдалану тәртібімен жүзеге асырылады.
◦
◦ Табиғатты жалпы пайдалану – бұл адамдардың күнделікті өмірі мен денсаулығы, мәдени–эстетикалық қажеттіктерін табиғат
объектілері есебінен тегін қанағаттандыру.
◦
◦ Табиғатты арнайы пайдалану–мұнда табиғи ресурстар пайдаланушыларға белгіленген тәртіппен беріледі.
◦
◦ Табиғатты пайдаланушылар заңды және жеке тұлғалар, мемлекеттік және мемлекеттік емес, ұлттық және шетелдік болып
бөлінеді.
◦
◦ Ұлттық табиғат пайдаланушыларға Қазақстан Республикасының азаматтары мен Қазақстандық заңды тұлғалар, оның ішінде
шетел қатысатын тұлғалар, ал шетелдік табиғат пайдаланушыларға – шетел азаматтары, шетелдік заңды тұлғалар, шет
мемлекеттер, халықаралық бірлестіктер мен ұйымдар жатады.Табиғат объектілеріне меншік құқығының түсінігі, меншік
құқығының туындауының және тоқтатылуының негіздері
◦ Табиғат объектілеріне меншік құқығын немесе табиғат ресурстарын 2 мәнісінде қарастыру керек.

4.

◦ Біріншіден, табиғат объектілеріне меншік құқығы ұғымынан нормативтік құқықтық актілерде баянды
етілген, экологиялық құқық қатынастарын реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығын түсінеміз.
Басқаша айтқанда бұл объективтік мағынадағы меншік құқығы.
◦
◦ Екіншеден, табиғат объектілеріне меншік құқығы деп табиғат ресурстарын иелену, пайдалану және
билік ету жҳніндегі субъектілердің заңдылық жиынтығы түсіндіріледі. Басқаша айтқанда бұл субъективтік
мағынадағы меншік құқығы ретінде түсіндіріледі.
◦
◦ Табиғат объектілеріне меншік құқығының мазмұны жоғарыда аталған үш заңдылық болып табылады:
иелену құқығы,пайдалану құқығы,билік ету құқығы.
◦
◦ Иелену құқығы табиғат объектілеріне нақты иеленуді жүзегеасырудың заң жүзінде қамтаасыз
етілгенмүмкіндігі болып табылады.

5.

◦ Пайдалану құқығы табиғат объектілерінен қоғамның қажеттерін қанағаттандыру үшін пайдалы қасиеттерін алудың
заңдылықтұрғысында қамтамасыз етілген мүмкіндігі болып табылады.
◦
◦ Билік ету құқығы табиғат объектілерініңзаңдық мәртебесі мен заңдық тағдырын анықтаудың заңдық тұрғыдағы
қамтамасыз етілген мүмкіндігі болып табылады.
◦
◦ Табиғат объектілеріне меншік құқығы туындауының және тоқтатылуының негіздері ҚР-ның қолданыстағы заңдарымен
анықталады және қандай да бір объектінің кімдерге- мелекетке немесе жеке тұлғаға тиесілі болуына тікелей
байланысты болады.
◦
◦ Табиғат объектілеріне меншік құқығы мыналар арқылы туындайды:
◦
◦ -меншік құқығын беру;
◦
◦ - меншік құқығын басқаға беру;
◦
◦ - меншік құқығының әбебап құқық мұрагерлігі тәртібінде кҳшуі.

6.

◦
Меншік иесінен табиғат объектілерін, атап айтқанда жер учаскесін, сатып алуды қоса алғанда, алып қоюға жол берілмейді, оған мына жағдайлар
жатпайды:
◦
◦
1. Меншік иесінің міндеттемелері бойынша ақы ҳндіріп алу;
◦
◦
2. Мемлекет қажеттері үшін меншік иесінің жер учаскесін, сатып алуды қоса алғанда, алып қою;
◦
◦
3. Меншік иесінен мақсатына қарай пайдаланылмаған немесе заңды бұзып пайдаланған табиғат объектісін мәжбүрлеп алып қою:
◦
◦
4. Мұрагерліктің мемлекетке кҳшуі;
◦
◦
5. Реквизициялар, яғни тҳтенше сипаты бар табиғи зіззала , авариялар, індеттер жағдайында және ҳзге жағдайларда меншік иесінен табиғат
объектілерін алып қою, табиғат объектілері мемлекеттік органдардың шешімі бойынша қоғамның мүддесі үшін заң актілерімен белгіленген тәртіпте
және шарттарда меншік иесінен, оған құнын тҳлей отырып, алынып қойылуы мүмкін;

7.

◦
6.Радиоактивтік ластануға ұшыраған табиғат объектісін меншік иесінен соған тең жер учаскесін бере отырып алып қою;
◦
◦
7.Тәркілеу, яғни қылмыс жасағаны немесе ҳзге құқық бұзғаны үшін санкция түрінде сот тәртібінде меншік иесінен табиғат объектілерін ҳтеусіз алып қою;
◦
◦
8. Ұлт меншігіне алу, яғни азаматтар мен заңды тұлғалардың меншігіндегі таиғат объектілерін меншікке айналдыру.
◦
◦
◦
◦
2. Табиғи ресурстарға меншік құқығының
◦
субъектілері мен объектілері
◦
◦
◦
◦
◦
Табиғат объектілеріне меншік құқығының субъектілері деп мыналар танылады: бірінші кезекте мемлекеттің өзі, одан әрі жеке және заңды тұлғалар.
◦
◦
Мемлекет жекеше заңды және жеке тұлғалардан өзгеше барлық табиғат ресурстарының меншік иесі бола алады. Осымен байланысты табиғат объектілеріне мемлекеттік меншік табиғат ресурстарына меншік нысандарының
құрылымында басымдыққа ие болады.