Актывізацыя беларускага нацыянальнага руху ў гады і сусветнай вайны (тэма 4)

1.

Нацыянальна-дзяржаўнае
будаўніцтва ў 1917‒1941 гг.

2.

Пытанні
I. Актывізацыя беларускага нацыянальнага
руху ў гады І сусветнай вайны.
II. Станаўленне нацыянальнай дзяржаўнасці.
III. Стварэнне індустрыяльна-аграрнай
рэспублікі.
IV. Супярэчнасці развіцця сацыяльнакультурнай сферы ў 1930 гг. у БССР.

3.

І. Актывізацыя беларускага
нацыянальнага руху ў гады І сусветнай
вайны
1 жн. 1914 г. – пачатак І сусветнай вайны
5 жн. 1914 г. – увядзенне ваеннага становішча
ў беларускіх губернях
Жн. 1915 г. – пачатак нямецкага наступлення
ў напрамку Коўна–Вільня–Мінск
Кастр. 1915 г. – стабілізацыя фронта па лініі
Дзвінск–Смаргонь Баранавічы–Пінск

4.

сак. 1915 г., Вільня – стварэнне Беларускага
таварыства дапамогі пацярпелым ад вайны
(В. Іваноўскі, А. Луцкевіч, В. Ластоўскі)
К. 1916 г. – Мінск – цэнтр беларускага
нацыянальнага
руху:
ідэя
адраджэння
незалежнасці Літвы і Заходняй часткі Беларусі
ў форме ВКЛ з сеймам ў Вільні
Германскае камандаванне: заходнія беларускія
землі будуць падпарадкоўвацца «Польскай
Кароне» → паланізатарскія мерапрыемствы →
абурэнне мясцовага насельніцтва

5.

Пач. 1916 г. – германскі загад: беларуская
мова = польскай, літоўскай і яўрэйскай
мовам навучання
Ідэалогія краёвасці: землі Беларусі і Літвы –
канфедэрацыя ўсіх этнічных супольнасцей
1915 г., Вільня – стварэнне Беларускага
народнага
камітэту
(А.
Луцкевіч):
кансалідацыя
нацыянальных
сіл
на
акупаванай тэрыторыі Беларусі + ўтварэнне
Беларуска-Літоўскай дзяржавы

6.

1918 г., Вільня – Беларуская канферэнцыя:
абрана Віленская беларуская рада (БНК
здаў свае паўнамоцтвы)
Чэрв. 1917 г. – арганізацыя «Сувязь
незалежнасці і непадзельнасці Беларусі»:
палітычная незалежнасць і непадзельнасць
беларускага народа (В. Ластоўскі)
Кастр. 1916 г., Петраград – беларускія газеты
«Дзянніца» і «Светач»: прапаганда ідэі
адзінства беларусаў

7.

23 – 27 лют. 1917 г. – Лютаўская буржуазнадэмакратычная рэвалюцыя →
2 сак. 1917 г. – адрачэнне імператара Мікалая
ІІ
27 лют. 1917 г., Петраград – Савет рабочых і
салдацкіх дэпутатаў
2 сак. 1917 г. – Часовы камітэт Думы +
меньшавіцка-эсэраўскае
кіраўніцтва
Петраградскага Савета = Часовы ўрад
(Г.Львов) → двоеўладдзе

8.

4 сак. 1917 г., Мінск – Мінскі Савет рабочых
дэпутатаў
8 сак. – аб’яднаны Мінскі Савет рабочых і
салдацкіх дэпутатаў + адзіны выканаўчы
камітэт
Пасля Лютаўскай рэвалюцыі Мінскі аддзел
Беларускага таварыства дапамогі
пацярпелым → Часовы Беларускі
нацыянальны камітэт: аўтаномія Беларусі

9.

25‒27 сак. 1917 г., Мінск – I з’езд беларускіх
нацыянальных арганізацый: выбраны
Беларускі нацыянальны камітэт (БНК)
(дабіцца ад Часовага ўрада перадачы ўлады
беларускаму краявому органу)
Вясна 1917 г. – аднаўленне БСГ (В. Адамовіч,
П. Бадунова, Я. Варонка, З. Жылуновіч, С.
Рак-Міхайлоўскі, Я. Дыла)
7 красавіка 1917 г. – канферэнцыя БСГ:
рэзалюцыя аб падтрымцы Часовага ўрада

10.

Май 1917 г., Масква – Беларуская народная грамада
(БНГ) (А. Цвіркевіч, Я. Васілевіч, А. Прушынскі)
Май 1917 г. – Беларуская партыя народных
сацыялістаў (БПНС) + група буйных памешчыкаў
(Р. Скірмут): аўтаномія Беларусі ў межах Расійскай
дзяржавы
Май 1917 г. – Беларуская хрысціанская дэмакратыя
(БХД)
8–12 ліп. 1917 г., Мінск – II з’езд беларускіх партый і
арганізацый: аб’яднанне ўсіх нацыянальных
палітычных сіл вакол нацыянальнага пытання –
стварэння беларускай дзяржавы ў межах
дэмакратычнай федэратыўнай Расіі + створана
Цэнтральная рада беларускіх арганізацый (ЦРБА) (Я.
Лёсік) (кастр. 1917 г. – Вялікая беларуская рада
(ВБР)).

11.

Вер. 1917 г. – Беларуская сацыялдэмакратычная рабочая партыя (БСДРП)
(А.Чарвякоў, А. Усціловіч, І. Лагун)
Жн. 1917 г. – з’езд беларускіх арганізацый:
прынят «Статут беларускіх нацыянальных
культурна-асветных гурткоў у войску»
Напярэдадні Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 г.
– раскол у беларускім нацыянальным руху
на правую і левую плыні

12.

Ноч з 24 на 25 кастр. 1917 г., Петраград –
рэвалюцыя → Часовы ўрад звергнуты →
улада да Ваенна-рэвалюцыйнага камітэта
Петраградскага савета рабочых і салдацкіх
дэпутатаў
25 кастр. 1917 г. – II Усерасійскі з’езд Саветаў
рабочых і салдацкіх дэпутатаў: Дэкрэт аб
міры і Дэкрэт аб зямлі + Усерасійскі
цэнтральны Выканаўчы Камітэт (УЦВК) +
Савет Народных Камісараў (СНК) (У. Ленін)

13.

26 кастр. 1917 г. – Ваенна-рэвалюцыйны камітэт
(ВРК) Заходняга фронту: умацаванне савецкай
улады
27 кастр. 1917 г. – Камітэт выратавання рэвалюцыі:
ультыматум Мінскаму Савету
Кастр. – ліст. 1917 г. – савецкая ўлада ўстаноўлена
на ўсёй неакупіраванай тэрыторыі Беларусі
Ліст. 1917 г., Мінск – з’езды сялянскіх, салдацкіх і
рабочых дэпутатаў новастворанай Заходняй
вобласці і фронту
26 ліст. 1917 г. – выканаўчы камітэт Саветаў
рабочых, салдацкіх і сялянскіх дэпутатаў Заходняй
вобласці і фронту (Аблвыканкамзах) (М.
Рагазінскі)

14.

Напрамкі у беларускім нацыянальным
руху
• левы (рэвалюцыйны): Беларускі абласны
камітэт (БАК), Беларускі нацыянальны
камісарыят
і
Беларуская
сацыялдэмакратычная
рабочая
партыя
(З.Жылуновіч, А. Чарвякоў, Я. Канчар) – за
самавызначэнне Беларусі ў складзе РСФСР
на савецкай аснове
• нацыянальна-дэмакратычны: ВБР – за
аддзяленне Беларусі ад Расіі і ўтварэнне
незалежнай дзяржавы

15.

27 кастр. 1917 г. – Цэнтральная беларуская
вайсковая рада, Беларускі выканаўчы
камітэт Заходняга фронта, БСГ, БПНС –
«Грамата да беларускага народа»: заклік
да насельніцтва Беларусі і салдат Заходняга
фронта згуртавацца вакол ВБР

16.

ІІ. Станаўленне нацыянальнай
дзяржаўнасці
2 ліст. 1917 г. – «Дэкларацыі правоў народаў
Расіі»: права народаў на самавызначэнне
аж да аддзялення і ўтварэння самастойных
дзяржаў
Ліст. 1917 г. – Праграма ВБР: сварэнне
Беларускай
дэмакратычнай
рэспублікі
«спаянай з Велікаросіяй і іншымі суседнімі
рэспублікамі Расіі на аснове федэрацыі»

17.

17 ліст., Петраград – БАК пры Усерасійскім
Савеце сялянскіх дэпутатаў (Я.Канчар):
дасягненне абласной аўтаноміі ў складзе
Расіі
31 студз. 1918 г. – Беларускі нацыянальны
камісарыят (Белнацкам)
15 сн. 1917 г. – I Усебеларускі з’езд : ў межах
Беларусі – «рэспубліканскі дэмакратычны
лад» на чале з Усебеларускім Саветам
сялянскіх, салдацкіх і рабочых дэпутатаў →
18 сн. з’езд разагнаны → краёвая ўлада
перадана Радзе Усебеларускага з’езда

18.

• 2 сн. 1917 г. – пагадненне аб перамір’і
Савецкай Расіі з Германіяй і АўстраВенгрыяй
• 3 сак. 1918 г. – Брэсцкі мірны дагавор

19.

19 лют. 1918 г. – Выканаўчы камітэт Рады I
Усебеларускага з’езда – часовая улада ў
Беларусі
21 лют. – І Устаўная грамата: заклік да
народаў Беларусі «ўзяць сваю долю ў свае
ўласныя рукі» + Народны Сакратарыят
Беларусі (Я. Варонак)
9 сак. 1918 г. – ІІ Устаўная грамата:
абвяшчэнне
Беларускай
Народнай
Рэспублікі (БНР)
5 сак. 1918 г. – ІІІ Устаўная грамата:
дэкларацыя незалежнасці Беларусі

20.

11 ліст. 1918 г. – капітуляцыя Германіі →
буржуазна-дэмакратычная рэвалюцыя
21–23 сн. 1918 г., Масква – Цэнтральнае бюро
беларускіх
камуністычных
арганізацый
(З.Жылуновіч)
VI Паўночна-Заходняя абласная канферэнцыі
РКП(б) →
І з’езд Камуністычнай партыі
бальшавікоў Беларусі (КП(б)Б): стварэнне
Сацыялістычнай
Савецкай
Рэспублікі
Беларусь (ССРБ)
1 студз. 1919 г. – Часовы рабоча-сялянскі ўрад
рэспублікі (З. Жылуновіч) + Маніфест аб
стварэнні ССРБ

21.

2–3 лют. 1919 г., Мінск – I Усебеларускі з’езд
Саветаў: Канстытуцыя ССРБ
27 лют. 1919 г. – Літоўска-Беларуская
Савецкая
Сацыялістычная
Рэспубліка
(Літбел)
Ліст. 1918 г. – аднаўленне незалежнай
Польскай дзяржавы (адраджэнне Рэчы
Паспалітай у межах 1772 г.) → сн. 1918 г. –
наступленне Польшчы на беларускія і
украінскія землі

22.

12 ліп. 1920 г. – мірны дагавор паміж Літвой і
РСФСР → юрыдычны канец ЛітбелССР
31 ліп. 1920 г., Мінск – ІІ дэкларацыя аб
незалежнасці ССРБ: часовая ўлада →
Беларускі
рэвалюцыйны
камітэт
(А.Чарвякоў)
18 сак. 1921 г. – Рыжскі мірны дагавор
(Савецкія Расія і Украіна + Польшча):
незалежнасць і дзяржаўны суверэнітэт БССР
+ бел. нацыя і яе этн. тэр. падзелены на тры
часткі

23.

• 30 сн. 1922 г., Масква – I з’езд Саветаў
СССР: Дэкларацыя аб утварэнні СССР +
Саюзны дагавор
• 31 студз. 1924 г. – II Усесаюзны з’ездз
Саветаў: Канстытуцыя СССР