საქართველოს ისტორია

1.

საქართველოს ისტორია
შესავალი
1. გეოგრაფიული მდებარეობა, ბუნებრივი გარემო,
მოსახლეობა
2. მოკლე ისტორიულ-გეოგრაფიული მიმოხილვა
3. ქართველთა ეთნოგენეზი; ქართული ენა მსოფლიოს
ენათა შორის
ლექტორი: მაკა ციბაძე ©
კავკასიის უნივერსიტეტი, 2022

2.

1. გეოგრაფიული მდებარეობა, ბუნებრივი გარემო,
მოსახლეობა
საქართველო მდებარეობს
კავკასიის დასავლეთ და
სამხრეთ რეგიონში.
ჩრდილოეთიდან ესაზღვრება
კავკასიონის ქედი,
სამხრეთიდან მცირე
კავკასიონი, დასავლეთიდან
შავი ზღვა, აღმოსავლეთიდან
დაღესტანი (რუსეთის
ფედერაცია) და აზერბაიჯანი.
საქართველოს ტერიტორია –
69.7 ათასი კვ. კმ-ია

3.

კავკასიის ფიზიკური რუკა

4.

საქართველოს მაღალი მწვერვალებია: შხარა (5201 მ.), მყინვარწვერი (5047
მ.), უშბა (4696-4710).
შხარა (5201 მ)

5.

უშბა (4696-4710)
მყინვარწვერი (5047 მ)

6.

საქართველოში დაახ. 26000 მდინარეა. ყველაზე წყალუხვი მდინარეა რიონი,
ყველაზე გრძელი მდინარე – ალაზანი (407 კმ).

7.

საქართველოში ამიერკავკასიის წყლის რესურსების 69%-ია.
საქართველოს მდინარეების 97% სიგრძე არ აღემატება 10 კმ–ს;
წყლის რესურსების განაწილება: დას. საქართველოში წყლის რესურსების-80% ,
აღმოსავლეთ და სამხრეთ საქართველოში–17%, ჩრდ. საქ, –3%;

8.

ენერგეტიკული რესურსებით ყველაზე მდიდარია ენგური. მყარი ნაშალი
მასალის ჩამონატანით ჭოროხი. მტკვარი არის საქართველოს ტრანზიტული
მდინარე, რადგან სათავე აქვს თურქეთში , შემოდის საქართველოში და
მიედინება აზერბაიჯანში, ჩაედინება კასპიის ზღვაში (1351 კმ.) ტრანზიტული
მდინარეა ასევე თერგი. საქართველოს ფარგლებში მტკვარი 351 კმ-ზე,
თბილისში-35 კმ-ზე.
თეთრი და შავი არაგვის შეხვედრა

9.

საქართველოში დაახ. 860
ტბაა.
ყველაზე ღრმაა რიწის
ტბა (დაახ. 101 მ.) მდ.
ბზიფის
ხეობაში
(აფხაზეთი),
ფართობით
ყველაზე
დიდია ფარავნის ტბა
(დაახ. 37კმ2).

10.

მოცულობით ყველაზე დიდია – ტაბაწყური
ყველაზე მლაშე –პალიასტომი.

11.

ყველაზე მაღლა მდებარე ზღვ. დონიდან– ყელის (შიდა ქართლი,
ხარულის ქედზე), ყელის ტბიდან გამოედინება მდ. ქსანი.

12.

13.

14.

2002 წ. მონაცემებით საქართველოს მოსახლეობა დაახ. 4 მილიონ 372 კაცს და
უფრო მეტსაც შეადგენდა. 2014 წლის მონაცემებით 3 მილიონ 787 ათასია
ქართველების გარდა საქართველოში ცხოვრობენ სომხები, აზერბაიჯანელები,
რუსები, ოსები, აფხაზები, ბერძნები, ებრაელები და სხვ.
ქართველთა სარწმუნოება მართლმადიდებლობაა, თუმცა გვხვდებიან როგორც
მაჰმადიანი (აჭარა) ასევე კათოლიკე (მესხეთი, სამხრ. საქართველო)
ქართველებიც.

15.

16.

17.

2. მოკლე ისტორიულ-გეოგრაფიული მიმოხილვა
საქართველოს ცენტრალური მხარეა ქართლი – შიდა, ქვემო და ზემო
ქართლი (მესხეთი).
ქართლს
აღმოსავლეთით
ესაზღვრება
კახეთ-ჰერეთი.
აღმ.
საქართველოს
შემადგენლობაში
შედიოდა
მისგან
ჩრდაღმოსავლეთით მდებარე კახი, ბელაქანი და ზაქათალა, რომელიც
ამჟამად აზერბაიჯანის შემადგენლობაშია.
დას. საქართველოს უდიდესი რეგიონია იმერეთი, მის ჩრდ.
დასავლეთით მდებარეობს სამეგრელო და აფხაზეთი., ხოლო სამხრ.
დასავლეთით გურია და აჭარა.

18.

ისტორიულ-გეოგრაფიული დაყოფა

19.

საქართველოს ადმინისტრაციული დაყოფა

20.

3. ქართველთა ეთნოგენეზი; ქართული ენა მსოფლიოს ენათა
შორის
ძირითადი საისტორიო წყაროებია:
1. მოქცევაი ქართლისაი - დაახ. VII ს.
2. ქართლის ცხოვრება–დაახ. XI ს. ბირთვის ავტორია რუისის ეპისკოპოსი,
ლეონტი მროველი.
კრებული „ქართლის ცხოვრების“ ავტორებია: ცნობილი: ლეონტი მროველი,
ჯუანშერ ჯუანშერიანი, სუმბატ დავითისძე, ბერი ეგნატაშვილი
მკვლევართა მიერ შერქმეული სახელებით: დავით აღმაშენებლის ისტორიკოსი,
ბასილი ეზოსმოძღვარი, ჟამთააღმწერელი, ლაშა-გიორგის დროინდელი
მემატიანე...
XVIII ს. ისტორიკოსი და გეოგრაფია ვახუშტი ბატონიშვილი (მისი ნაწარმოებია
„აღწერა სამეფოსა საქართველოსა“)
XVIII ს. II ნახ.-ში მოღვაწეობდნენ ქართველის ისტორიკოსები – პაპუნა
ორბელიანი, სეხნია ჩხეიძე, ომან ხერხეულიძე...

21.

მარიამისეული „ქართლის ცხოვრება“ - გადაწერილი 1633-1646 წლებში
ქართლის მეფის როსტომის (1632-1658) მეუღლის მარიამ
დადიანის ბრძანებით,რის გამოც მას მარიამისეული ეწოდა. შეიცავს ძეგლის
უძველეს ტექსტს.მარიამისეული „ქართლის ცხოვრება“ დღემდე მოღწეულ
ხელნაწერთა შორის ერთ-ერთი უძვირფასესია. შეიცავს 932 გვერდს

22.

კალიგრაფია მარიამისეულ ქართლის ცხოვრებაში

23.

ვახუშტი ბატონიშვილი

24.

აწ ახალი დახაზული სამეფო იბერიისაი ანუ ყოვლისა საქართველოსი კართა
ანუ რუკა, რომელ არს ორთა ზღვათა შორის პონტოსა და კასპიისა

25.

უცხოენოვანი საისტორიო წყაროები:
ძველაღმოსავლური – ასურული,
ბაბილონური და ურარტული.
2. ბერძნული (ჰეროდოტე,
ქსენოფონტე, ტაციტუსი,
სტრაბონი...), ბიზანტიური და
რომაული
3. სომხური (ეღიშე, ლაზარე
ფარპეცი) და სხვ.

26.

ისტორიოგრაფიული საკითხები
ისტორიოგრაფია ისტორიის მეცნიერული
შესწავლაა
თეიმურაზ ბაგრატიონი
ქართულ ისტორიოგრაფიას სათავე
დაუდო პეტერბურგში გადასახლებულმა,
ერეკლე II-ს შვილიშვილმა - თეიმურაზ
ბაგრატიონმა რუსეთის საიმპერატოტო
მეცნიერებათა აკადემიის პირველმა
საპატიო წევრმა.
მარი ქსავიე ფელისიტე ბროსემ (18021881), ანუ მარი ბროსემ, ევროპული
ქართველოლოგიის ფუძემდებელმა
ფრანგულად თარგმნა „ქართლის
ცხოვრება“
მარი ბროსე

27. პლატონ იოსელიანი (1809-1875) დიმიტრი ბაქრაძე (1827-1890) საქართველოს ისტორიის წყაროების შესწავლით და მეცნიე

პლატონ იოსელიანი (1809-1875)
დიმიტრი ბაქრაძე (1827-1890)
საქართველოს ისტორიის
წყაროების შესწავლით და
მეცნიერული გამოცემით
ცნობილია ექვთიმე თაყაიშვილი
(1863-1953).
ექვთიმე თაყაიშვილის
დამსახურება განსაკუთრებულია
საზღვარგარეთ გატანილი
ქართული ეროვნული განძის
შენახვის, დაცვის და 1945 წელს
კვლავ საქართველოში დაბრუნების
საქმეში.
საფოსტო მარკა ექვთიმე
თაყაიშვილის გამოსახულებით
იგი შერაცხულია წმინდანად (2001
წ.). მას ექვთიმე ღვთისკაცი
ეწოდება.

28. ივანე ჯავახიშვილის (1871-1940) თაოსნობით დაარსდა თბილისის უნივერსიტეტი 1918 წელს. იგი ერთადერთია ქართვე

ივანე ჯავახიშვილის (1871-1940)
თაოსნობით დაარსდა თბილისის
უნივერსიტეტი
1918
წელს.
იგი
ერთადერთია
ქართველ
მეცნიერებს
შორის,
რომელიც
ქართული სახელმწიფოს ფულის
ერთ-ერთ (5 ლარიან) კუპიურაზეა
გამოსახული.
ივანე ჯავახიშვილი

29.

3. ქართველთა ეთნოგენეზი; ქართული ენა მსოფლიოს ენათა შორის
ქართველთა წარმომავლობის შესახებ აზრთა სხვადასხვაობა არსებობს. ზოგიერთი
მკვლევარი ქართველებს ინდოევროპელებად მიიჩნევს, სხვანი - უძველესი
ხალხების:
შუმერების,
ხეთების,
სუბარელებისა
(ხურიტების)
და
ა.შ.
შთამომავლებად.
ისტორიულ წყაროებში მრავალი აღმოსავლური თუ დასავლური ქართველური
ტომის სახელწოდებაა შემონახული (იბერ-ივერიელები, გუგარები, შავშ-კლარჯები,
ტაოელები, მაკრონები, ხალდ-ხალიბები, სკვითინები, მისიმინიალები,
პენიოხები და სხვ.), რომლებიც მონაწილეობდნენ ქართველი ერის წარმოქმნაში.
ჰეროდოტე (ძვ.წ. დაახ. 484-425 წწ.) - კოლხების ეგვიპტური წარმოშობის თეორია
XI ს-ის ქართველ ისტორიკოსი ლეონტი მროველი – თეორია კავკასიის ყველა ხალხის
ერთი საერთო წინაპრის - იაფეტის შთამომავალი თარგამოსის შესახებ, რომლის
რვიდან ერთ-ერთი ძე - ქართლოსი – ქართველთა მამამთავარი იყო.
“მოქცევაი ქართლისაი“ - ქართველები მოსულები არიან არიან-ქართლიდან
ივანე ჯავახიშვილი - ქართველი და სხვა კავკასიელი ხალხები მოვიდნენ
სამხრეთიდან რამდენიმე ეტაპად. მათი გადმოსახლება დაიწყო ძვ.წ. XIV ს-ში და
დასრულდა ძვ.წ. VIII ს-ში.
სიმონ ჯანაშია - ქართველთა წინაპრები იყვნენ ხეთები და სუბარები (სუბარები
ცხოვრობდნენ ჩრდილოეთ მესოპოტამიიდან კავკასიონამდე.
ბოლო ხანების
ავტოქტონობა.
ქართულ
ისტორიოგრაფიის
თეორია
-
ქართველი
ტომების

30.

ძვ.წ. V-IV ათასწ. ამიერკავკასიაში ჩამოყალიბდა საერთო-ქართული ენის
მატარებელი დიდი ეთნიკური ერთობა, რომელიც აქტიურად იყო
ჩაბმული ძველი აღმოსავლეთის კულტურულ წრეში.

31.

32.

მსოფლიოს ხალხთა ენები
15 ოჯახი: მაგ. ინდოევროპული, სემიტური, ქამიტური და სხვ.
იბერიულ-კავკასიურ ენათა ოჯახი ოთხი ჯგუფისაგან შედგება:
1. ქართველური ანუ იბერიული
2. აფხაზურ-ადიღეური ჯგუფი
3. ნახური ჯგუფი
4. დაღესტნური ჯგუფი.
ქართველურ ანუ იბერიულ ჯგუფში შედის:
1. ქართული,
2. ზანური (მეგრული და ჭანური ანუ ლაზური კილოები)
3. სვანური.

33.

საერთო-ქართველური
ქართულ-კოლხური
წინარე სვანური
(ძვ. წ. III ათასწლ.)
სვანური
ზანური ანუ მეგრულჭანური (ძვ.წ. II ათასწ.)
ჭანური (ლაზური)
მეგრული
წინარე ქართული
ქართული