Ekologiya va atrof muhitni muhofa qilish

1.

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI
AJINIYOZ NOMIDAGI NUKUS DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI
HUZURURIDAGI TO`RTKO`L KO`P TARMOQLI TEXNIKUMI
“Tabiiy va Texnik fanlar” Kafedrasi
Mavzu: Dengizlarning omillari va ularning organizmlari
(Qoraqalpog`iston Respublikasi Beruniy Tumani Ekologiya va atrof muhitni
muhofaza qilish inspeksiyasi)
Bajardi: Ekologiya va atrof muhitni muhofa qilish
Bitiruvchi: Soburov Axmad
Raxbar: Nuratdinova Mashhura
To`rtko`l– 2022

2. Reja.

Dengiz haqida umumiy ma`lumot.
Materiklar orasidagi Dengizlar.
Dengiz atrofidagi qurukliklar.
Dengizning atmosfera bilan o’zaro ta’siri.
Dengizni ifloslantirayotgan asosiy manba.

3.

Dengiz haqida umumiy ma`lumot.
Dengiz — Dunyo okeanining bir qismi; okeandan
quruklik yoki orollar, yarim orollar va suv osti
relyefining koʻtarilgan joylari bilan ajralib turadi.
Oʻzining gidrologik, meteorologik va iqlimiy rejimi
bilan okeanning ochiq qismidan farq qiladi.
Dengiz quruqlik bilan qancha kup uralgan bulsa,
okeandan tafovuti shuncha ko`p bo`ladi.
Okeanlarning ayrim ochiq qismlari shartli ravishda
Dengiz deyiladi, baʼzi Dengizlar geografik oʻrni va
gidrologik rejimi xususiyatlariga koʻra 3 guruhga
boʻlinadi: materiklar orasidagi Dengizlar, materik
ichkarisidagi Dengizlar va chekka Dengizlar.

4.

Materiklar orasidagi Dengizlar.
Materiklar orasidagi Dengizlar juda chuqur
buladi. Bularga Oʻrta dengiz, Avstraliya va
Osiyo orasidagi Dengizlar, Karib dengizi va
Qizil dengiz kiradi. Materikdagi Dengizlar biron
materikning ichkarisida joylashgan boʻladi.
Bularga Oq dengiz, Boltiq dengizi, Qora dengiz,
Azov dengizi va boshqa kiradi. Chekka
Dengizlar okean va materiklarning chekkalarida
boʻladi. Bularga Barens dengizi, Kara dengizi,
Sharqiy Sibir dengizi, Chukotka dengizi, Bering
dengizi, Yapon dengizi, Shimoliy dengiz va
boshqa kiradi.

5.

Dengiz atrofidagi qurukliklar.
Dengiz atrofidagi quruklik
Dengizning iqlimi, suv rejimi va
suv osti yotqiziqlariga uz taʼsirini
koʻrsatadi. Bunday taʼsir materik
ichkarisidagi va materiklar
orasidagi Dengizlarda ayniqsa
katta buladi. Dengiz atrofidagi
daryolar Dengizga chuchuk suv
bilan birga loyqa (oqiziq) jinslarni
keltiradi.

6.

Dengizlar geologik nuqtai nazardan yosh hosillardir.
Ular uchlamchi davrda vujudga kelgan, toʻrtlamchi
davrda toʻliq shakllangan. Eng chuqur Dengizlar Yer
pustining upirilgan — yorilgan joylarida hosil
boʻlgan. Oʻrta dengiz (eng chuqur joyi 5121 m),
Karib dengizi (eng chuqur joyi 7090 m) va boshqa
Sayoz Dengizlar materik chekkalarining choʻkkan
qismlarini okean suvining bosishidan yoki okean
sathining koʻtarilishidan paydo boʻlgan.

7.

Dengizning atmosfera bilan o’zaro ta’siri
Yerdagi ob-havo sharoiti va iqlimning shakllanishiga
katta ta’sir ko’rsatadi.
Dengiz suvi turli mineral moddalarga
boy chuchuk suv olish manbai sifatida xizmat qiladi.
Dunyo dengizi – juda katta
miqdordagi osh tuzi zahirasiga ega bo’lib, unda 180
mingga yaqin
organizm turlari –
kichik bakteriyadan tortib, yirik kitlargacha
panoh topgan. Dengizda
yashovchilarning biomassasi tadqiqotchilarning ma’lu
motiga ko’ra 60 milliard tonna (quruqlikda
yashovchilarning umumiy biomassasi taxminan 10 milli
ard tonna). Bugungi kunda inson oziqovqatidagi oqsillarning 10% iga
yaqini dengizlardan olinadi. Ko’pgina mamlakat axolisi
uchun
dengiz mahsulotlari asosiy taom hisoblanadi.

8.

Dengizlarning ifloslanishi
Insoniyatning bu
go’shasi jahon“axlatxona”
siga aylanib bormoqda.
Chunki ummonga
inson faoliyati oqibatida
to’planadigan chiqindilar
tashlanmoqda.
insonning turli sun’iy mo
ddalar ishlatishi tufayiden
giz tabiiy muhitining buzi
lishi jarayoni,
ifloslanishi va zaharlanisi
toboro ortib bormoqda.

9.

10.

Dengizni
ifloslantirayotgan
asosiy manba
Birinchidan, dengizga daryo
suvlari orqali
va
qishloq xo’jaligi chiqindilari ta
shlanadi va shahar oqava
suvlari quyiladi. Bu
taxminan ifloslantiruvchilarnin
g 40% ini tashkil etadi. 30%
ifloslantiruvchilar dengiz trans
port
vositalari ulushiga
to’g’ri keladi.

11.

Dizel yonilg’isi chiqindilari, kemalarni yuvish, tozalash,
ballistic quyilmalarni to’kish va
boshqalarni eslab o’tish kifoyadir. Ayniqsa, neft va neft
mahsultolari yuklangan tankerlarning halokati,
dengiz tubiga o’rnatilgan neft quvurlari, suv osti
atom kemasining ishdan chiqishi, dengizdan neft qazib oli
sh katta zarar keltiradi.

12.

Nitsedagi Biologik markaz ma’lumotlariga
ko’ra, Atlantika okeandan tutilgan
baliqlardagiga qaraganda, O’rta Yer
dengizi baliqlarida simob miqdori uch marta ko’p ekan.
Jahon Sog’liqni saqlash tashkiloti ma’lumoti bo’yicha O’rta
Yer dengiziga har yili 12 million tonna
organik chiqindilar tashlanadi, u oqar suvlari orqali har yili
1 million tonna rux, 2,5 ming tonna turli
radioaktiv moddalar bilan ifloslanadi.

13.

Dengiz ekotizimi
Suv ekotizimining bir turi bo'lib, uning asosiy
komponenti sifatida sho'r suv borligi bilan ajralib turadi.
Dengiz ekotizimlari turli ekotizimlarni o'z ichiga oladi,
masalan dengizlar, okeanlar, sho'r botqoqlar, marjon
qoyalari, sayoz qirg'oq suvlari, daryolar, qirg'oq sho'r
suvli lagunlar, qoyali qirg'oqlar va qirg'oqbo'yi
hududlari.

14.

Эътиборингиз
учун
ETIBORINGIZ
рахмат!!!
UCHUN RAXMAT.