Сыртқы тыныс алу

1.

2.

Сыртқы тыныс деп организмнің оттегін қабылдап, көмір қышқыл газын
қалыпты деңгейде сыртқа шығарып тұратын өкпедегі өтетін үрдістердің
жиынтығын айтады.
Өкпеде негізінен үш түрлі үрдіс өтеді:
Атмосфералық
ауа мен өкпе
уяшықтарындағы
ауаның алмасуы
(өкпенің
желдетілуі
немесе
вентиляциясы)
Олардағы ауадан
қылтамырлардағы
қанға оттегінің,
көмір қышқыл
газының кері
бағытта қаннан
шығарылатын ауаға
жайылып тарауы
(газдардың
диффузиясы)
Өкпе
қылтамырлары
арқылы қанның
айналымы (өкпе
перфузиясы)

3.

Сыртқы тыныс жеткіліксіздігі –
деп белгілі бір жүктемелерден кейін
немесе тыныштық жағдайдың өзінде
артериялық қанның қалыпты газдық
құрамын сақтап тұра алмайтын өкпе
мен тыныс алу жолдарының
жағдайын айтады

4.

1. Тыныс алу реттелуінің бұзылыстары;
* Мидағы тыныс орталығының
*
*
(тыныштандыратын дәрілік заттар,
есірткілердің әсерінен) тежелуі.
Тыныс орталығының құрылымдық (ми
жарақаты, ми өспесі) өзгерістері.
Тыныс орталығына бағытталатын
серпіндер түсуінің бұзылыстары.

5.

2. Тыныс алу бұлшықеттеріне
жүйкелік серпіндер тарауының
бұзылыстарынан немесе тыныстық
бұлшықеттердің өздерінің
бүліністерінен:
Жұлынның қимылдық нейрондарының
бұзылыстары (полимиелит).
Шеткі түйіспелерінің бүліністері
(миастения).
Тыныс бұлшықеттерінің қабынуы
(миозит).

6.

3. Кеуде қуысы қозғалыстарының
бұзылыстары:
кифоскалиоз;
торакопластика;
пневмоторакс;
гидроторакс;
гемоторакс:
іш шемені;
іш кебу;
гепатомегалия.

7.

4. Тыныс алу жолдарының
бұзылыстары:
бөгде зат түскенде;
өкпе өспесінде;
бронхоспазм;
кеңірдекшелер сыртынан
қысылып қалғанда.

8.

5. Өкпе тінінің дерттік өзгерістері:
Өкпе тінінің кішіреюі (пневмоэктомия);
Қызмет атқаратын өкпе ұяшықтарының
азаюы (ателектаз, пневмония);
Өкпе тінінің көлемдік созылғыштығы
азаюы (пневмосклероз, эмфизема);
Тыныстық қауырт дистресс-синдромы.

9.

Сыртқы тыныс жеткіліксіздігінің патогенездік
жолдары:
Өкпе
уяшықтарының
желдетілуі
(вентиляциясы)
бұзылыстарын
ан
Өкпеде қан
айналымының
(перфузиясы)
бұзылыстарынан
Өкпе ұяшықтары
мен
қылтамырлардың
қабырғалары
арқылы газдардың
диффузиясы
бұзылыстарынан
Олардың
біріккен
бұзылыстарынан

10.

Өкпе уяшықтарының желдетілуі
(вентиляциясы) бұзылыстары
Гипервентиляция
Гиповентиляция

11.

Өкпенің гипервентиляциясы деп сыртқы дем
алатын ауа мен өкпе ұяшықтарындағы ауа
алмасуының көбеюін айтады. Бұл кезде тыныстық
ауаның минуттық көлемі мен өкпенің тіршілік
сыйымдылығы көбейеді.
Физиологиялық
гипервентиляция кезінде
ол оттегіге деген
организмнің көтеріңкі
мұқтаждығын аластауға
бағытталады және оттегінің
жеткіліксіздігін жоюмен
бірге тоқталады.
Патологиялық гипервентиляция
оттегіге қосымша мұқтаждықпен
немесе СО² газын сыртқа шығару
қажеттігіне байланысты болмайды.
Ол ми және оның қабықтарының
аурулары кездерінде , миға қан
құйылғанда, гипоксемия,
артериялық қысымының төмендеуі
кездеріндегі тыныс алу
орталығының рефлекстік қозуынан
дамиды.

12.

Ұзақ гипервентиляция гипокапния мен алкалоз дамуына әкеледі,
оның әсерінен тыныс алу орталығы тежеледі. Бұл жағдайда
гипервентиляция гиповентиляциямен ауысады.
Өкпенің гиповентиляциясы деп өкпеде ауа алмасуының азаюын
айтады. Ол мына жағдайларда байқалады:
Өкпенің және тыныс жолдарының дерттері кездерінде;
Тыныс алуды реттейтін жүйкелердің жарақаттануы, қабынуы т.б
кездерінде;
Қабырға аралық жүйкелердің, өкпеқаптың қабынулары кездерінде
қатты ауыру сезімінде;
Жұлында өспе дамығанда немесе полиомиелит ауруы кезінде оның
мотонейрондарының бүліністерінен тыныс алуға қатысатын еттердің
жүйкеленуі бұзылыстарында;
Мидағы тыныс алу орталығына дерт туындататын ықпалдардың
тікелей тежегіш әсерерінен немесе олардың қан тамырларындағы
хемо -, барорецепторлардың қоздырылуынан рефлекстік түрде
тежелгенінде.

13.

Гиповентиляция пайда болу
себептеріне қарай:
Обструкциялық
Рестрикциялық
Араласқан гиповентиляция

14.

Обструкциялық гиповентиляция тыныс
алу жолдары тарылғанында немесе
бітелгенінде байқалады. Бұл кезде ауа
қозғалысына кедергі тыныс алу
жолдарында пайда болады.
Рестрикциялық гиповентиляция өкпенің
тыныс алу бетінің азаюынан немесе өкпе
тінінің серпімділігі төмендеуінен дамиды. Ол
өкпе тінінің өзінде болатын дерттермен немесе
өкпенің сыртынан әсер ететін дерттік
өзгерістермен байланысты дамиды.

15.

Сыртқы тыныс жеткіліксіздігінің клиникалық
түрлері:
Қауырт сыртқы тыныс
жеткіліксіздігі бірнеше
минуттан бірнеше
сағаттың ішінде дамиды.
Мысалы: дыбыс
байламдарының аяқ
астынан жиырылуы
немесе жоғары тыныс
жолдарына бөгде зат
түскенде адамның
тұншығуын, бронхиалық
демікпенің ұстамасын,
өкпе тамырларында
тромбоз, эмболия
дамуын келтіруге
болады.
Жіті сыртқы тыныс
алу жеткіліксіздігі
бірнеше аптаның
ішінде дамиды.
Мысалы: жіті
пневмония, өкпеқапта
біртіндеп сұйық
немесе ауа жиналуы
(гидроторакс,
пневмоторакс), өкпе
сыртынан қысылып
қалуы, өкпе ісінуі
кезіндегі сыртқы
тыныс
жеткіліксіздігі.
Созылмалы сыртқы
тыныс алу
жеткіліксіздігі
бірнеше айдан
бірнеше жылдар
бойы дамиды.
Мысалы: өкпе
эмфиземасы,
пневмосклероз, өкпе
туберкулезі, т.с.с.
аурулар.

16.

Сыртқы тыныс жеткіліксіздігінің
клиникалық көріністері
Спецификалық
Тыныс алудың
жеткіліксіздігіне ғана тән
әйгіленімдерді айтады.
Оларға артериялық
гипоксемия мен
гиперкапния жатады
Бейспецификалық
Тыныс алудың жеткіліксіздігінде
ғана емес, басқа жүйелердің
аурулары кездерінде де
байқалатын әйгіленімдерді
жатқызуға болады. Бұларға:
Тыныс алудың жиілігі мен
ырғағының өзгерістері;
Тері мен шырышты қабықтардың
көгілдірленуі (цианоз);
Ентік
Әр түрлі дерттік тыныстар –
жатады.

17.

Сыртқы тыныс жеткіліксіздігінің
спецификалық көріністеріне қарай
патогенездік түрлері
Гипоксемиялық
немесе ұлпалық
тыныс
жеткіліксіздігі
(I түрі)
Гиперкапниялықгипоксемиялық
немесе
вентиляциялық
тыныс
жеткіліксіздігі
(II түрі)

18.

Гипоксемиялық тыныс жеткіліксіздігі кезінде
артериялық қанда оттегінің үлестік қысымы с.б.б.
60 мм-ден төмендеп кетеді. Ол өкпе ұлпасының
ауыр бүліністерінен және төменгі майда тыныс
жолдарының ауруларынан дамиды.
Гиперкапниялық-гипоксемиялық тыныс
жеткіліксіздігі өкпе уяшықтарының
гиповентиляциясы нәтижесінде дамиды. Бұл кезде
организмнен көмірқышқылы газының сыртқа
шығарылуы азайып, қанда оның деңгейі көбейіп
кетеді.Осыны гиперкапния дейді. Гиперкапнияның
деңгейі өкпе ұяшықтарының желдетілуі азаюынан
тікелей байланысты болады.

19.

Сыртқы тыныс жеткіліксіздігінің спецификалық
көріністері
Терең жиі тыныс гиперпное
делінеді.
Ол қол жұмысын атқарғанда,
гипоксемия, ацидоз, асқын
кездерінде тыныс алу орталығы
қозуынан дамиды.
Терең сирек тынысты
брадипное дейді. Ол организмге
оттегі көп түскенде, тыныстық
орталықтың қозымдылығы
төмендегенде, арт.қысым
көтерілгенде байқалады.
Үстіртін жиі тыныс тахипное
немесе полипное делінеді. Ол
тыныстық орталықтың
қозымдылығы көтерілгенде, өкпе
тінінің бүліністері нәтижесінде
тыныстық беттің азаюы,
гипоксемия кездерінде
байқалады.
Үстіртін сирек тыныс
жантәсілім алдында байқалады.

20.

Ентік алқыну түсінігінен ерекше түсінік. Алқынуға
қол жұмысын атқарғанда дамитын терең жиі
тынысты немесе гиперпноены жатқызуға болады.
Ол туындатқан себепкер ықпал жойылғаннан кейін
қалыпты тынысқа айналады.
Ал, ентік тыныс алу бұлшықеттерінің ұдайы ауыр
жұмыс атқаруымен және адамда ауа жетіспеу
сезімімен қабаттасатын өте ауыр сезім. Ол
үрейлену, қорқыныш, абыржу сезімдерімен
қабаттасады

21.

Инспирациялық ентік –
демді ішке тартудың
ауырлауымен және оның
ұзаруымен сиппаталады. Ол
жоғары тыныс жолдары мен
кеңірдек саңылаулары
тарылғанда (тамақ
ісінулерінде, дыбыс
байламдары жиырылғанда,
бөгде зат тамаққа тұрып
қалғанда) дамиды.
Экспирациялық ентік кеуде
қуысының ішіндегі тыныс алу
жолдары тарылғанда
байқалады. Бұл кезде демді
сытқа шығару ұзақтығы демді
ішке тартудан ұзақ және ауыр
болады. Демді сыртқа
шығарғанда тыныс алу
жолдарындағы ауа қысымы
кеуде қуысы ішіндегі қысымнан
төмен болады да, тарылған жер
одан сайын тарылады, дем
шығару ауырлайды.

22.

Дерттік тыныстар
Чейн – Стокс
тынысы
Биот тынысы
Кусмауль
тынысы
Асфиксия
(тұншығу)
Агониялық тыныс
немесе ақтық дем