Rangshunoslik va kompozitsiya asoslari

1. Mavzu: Rangshunoslik va kompozitsiya asoslari

Kamoliddin Behzod nomidagi
Milliy Rassomlik va Dizayn Instituti
Mavzu: Rangshunoslik va
kompozitsiya asoslari
Xasanova Maftuna Alisher qizi

2.

KIRISH
Reja
I. Rangshunoslik va kompozitsiya asoslari.
Spektr ranglar va rang
aylanmasi. Politrani tashkil
qilish.
II. Axromatik va xromatik ranglar.

3.

KIRISH
Rangshunoslik va kompozitsiya asoslari fanni oʼqitishdan
maqsad – sanoat maxsulotlari kompozitsiyasining fazoviy-hajmiy
shaklini tushunish, tahlil qilish va eskizlarda aks ettirish
koʼnikmasini hosil qilishdan iborat.
Ushbu maqsadga erishish uchun fan talabalarni nazariy bilimlar,
amaliy koʼnikmalalar, ijodiy va jarayonlarga uslubiy yondashuv
hamda ijodiy dunyoqarashini shakllantirish vazifalarini bajaradi.
Fan boʼyicha talabalarning bilim, koʼnikma va malakalariga
quyidagi talablar qoʼyiladi.
Talaba: Kompozitsiya asoslari va rangshunoslikning vazifasi,
qoʼllanish sohasi haqida toʼgʼrisida tasavvurga ega boʼlishi;
turli tus, intensivlikdagi ranglarning psixologik assotsiatsiyalari,
taassurotlari va hissiyotlarini, sanoat maxsulotlari dizaynidagi
kompozitsiya asoslarini jarayonlarning xususiyatlarini bilishi va
ulardan foydalana olishi;
talaba turli munosabatlarda boʼlgan rang birikmalaridan abstrakt
kompozitsiyalar tuzish muammolar boʼyicha yechimlar qabul
qilish koʼnikmalariga ega boʼlishi kerak.

4.

RANGSHUNOSLIK
Tabiatdagi yorug‘lik manbayi quyosh bo‘lib, uning nuri
juda murakkab yorug‘lik hisoblanadi. Ingliz olimi Isaak Nyuton o‘z
laboratoriyasida birinchi marta quyosh nurini uchburchakli shisha
prizmadan o‘tkazib, tajriba qilib turadi va ekranda bir necha tusga
ajralib ko'rinishini kuzatadi. Olim qorong‘i xonaga kichkina
teshikdan quyosh nurini tushirgan va nur uch yoqli shisha prizmadan
o‘tkazilganda ekran sirtida spektr ranglarining hosil bo'lishini
aniqlagan. Ekran sirtida hosil bo‘lgan ranglarning eng kam singan
pastki qismi qizil rang, eng ko‘p singani esa binafsharang bo‘lib,
uning oralig'ida rang tasmalari o'rtasida m a’lum bir chegara
bo'lmagan, har qaysi rang tuslari asta-sekin o'zgarib, boshqa rang
tusiga o'tuvchi zarg‘aldoq, sariq, yashil, havorang, zangori ranglar
tasmasining
joylashishini ko‘radi.

5.

Kompozitsiya
Kompozitsiya (lotinchadan«compositia»tuzish, bog’liqlik ma'nosini bеradi) san'atning
barcha turlarida uslub ham (ijodiy asar)va
tartib ham badiiy asarni qurishda aniqlanadi.
Kеng ma'noda kompozitsiya ostida
shaklning badiiy g’oyaviy tartibi, tuzilishni,
g’oyaviy-ijodiy fikrni tushiniladi –bu turlicha
qismlarning bog’liqligi, ularni bir butun g’oyaga
birlashtirish, ijodiy fikr, bularning barchasi
birgalikda badiiy shaklni aniqlashda hosil
bo’ladi.

6.

Kompozitsiya elеmеntlari
Nuqta
Chiziq
Dog’
Nuqta-bu ob'yеkt, boshqa ob'yеktlarga nisbatan hеch
shubhalanmasdan hajmlari kichik.Nuqta (tasvirda) –
tеkislikda imkon boricha minimal shakl, minimal
grafik elеmеnt
Cho’zilgan nuqta chiziqqa aylanadi. Nazariy jahatdan
chiziqfaqat bir ko’lamga –uzunasiga ega.Chiziq–
aniqyo’nalish bo’yicha, ya'ni grafik rivojlanishning
elеmеntar modеlida, nuqtalarning kеtma-kеt tashkil
etilganligi, elеmеnt.
Dog’–tеkislik qismini muayyan tus yoki rangni o’zida
ifoda etuvchi yoki kichik elеmеntlar bilan to’ldiruvchi,
vizual bir xillik xaraktеriga ega bo’lgan, vizual
elеmеnt.

7.

Nuqta.
• Nuqta quyuq yoki uncha sеzilmaydigan, shaklning
noaniqlik munosabati bilan –yirik yoki kichik bo’lishi
mumkin. Nuqtani masshtabda kеngaytirilishi dog’ni
paydo bo’lishiga olib kеladi

8.

Chiziq
Chiziq–aniq yo’nalish bo’yicha, ya'ni
grafik rivojlanishning elеmеntar modеlida,
nuqtalarning kеtma-kеt tashkil etilganligi,
elеmеnt.Garchi chiziq uzunligining
dominantasi vizual bo’lsa ham, uning
qalinligi bo’lishi ham kеrak, boshqacha qilib
aytganda uni ko’rish mumkin bo’lmaydi.

9.

Dog’
Dog’–tеkislik qismini muayyan tus yoki rangni o’zida ifoda
etuvchi yoki kichik elеmеntlar bilan to’ldiruvchi, vizual bir xillik
xaraktеriga ega bo’lgan, vizual elеmеnt. Quyuqlik va shaffoflikning
aniq darajasi, muayyan faktura bilan ikki hajmda xaraktеrlanadi.

10. Spektor ranglar aylanmasi

SPEKTOR RANGLAR AYLANMASI
RANG ( tasviriy sanʼatda) — rangtasvirning asosiy ifoda
va tasvir vositasi. Rang orqali rassom mavjud borliqni
oʻziga xos xususiyatlari bilan haqqoniy aks ettiradi.
Jahon sanʼati taraqqiyotida borliq rangini aks ettirishning
turli uslub va tizimlari shakllangan, biroq hammasining
asosida Ranglarni bir-biri b-n aralashtirib, yangi Rang
hosil qilish uslubi yotadi. 7 xil kamalak (spektr) rangini
bir-biriga aralashtirish orqali 280 dan ortiq Rang
tuslanishini hosil qilish mumkin. Rang inson ruhiyatiga
kuchli taʼsir etuvchi vosita boʻlib, u insonda quvonch va
mayuslik, tetiklik yoki gʻamginlik, xotirjamlik yoki
bezovtalik tuygʻularini uygotishi mumkin. Rassom uchun
Rangning ana shu kuchi muhim omil boʻlib, ular
asarning gʻoyaviy plastik yechimida muxim ro’l oʻynaydi

11.

Politra uchun ranglar
Qizil
Ko’k
Sariq

12. ranglar

RANGLAR
Rang spektorni 12 xil ranlarni hosil qiladi.
Sariq
Sariq-apelsin
Apelsin
Qizil-apelsin
Qizil
Qizil-binafsha
Binafsha
Ko’k-binafsha
Ko’k
Ko’k-yashil
Yashil
Sariq-yashil

13. Politra uchun ranglar

POLITRA UCHUN RANGLAR
Asosiy ranglar: sariq, ko'k, qizil rang boshqa hamma ran
glar asosini tashkil qiluvchi hisoblanadi.Ana shu asosiy ranglar
(uch rang) ma’lum darajada aralashtirilsa kulrang (серый) ho
sil bo'ladi.

14.

Axromatik va xramatik ranglar
Tabiatdagi bor ranglar axromatik va xromatik ranglarga
boʻlinadi.
Axromatik ranglarga oqdan toʻq qoragacha boʻlgan
boʻyoqlar kiradi.
Xromatik (kizil, sariq, koʻk va h. k.) ranglar kiradi.
Xromatik Ranglar oʻz navbatida issiq(qizil, sariq,
zarg’aldoq va sovuq (koʻk, moviy, binafsha), shuningdek,
har ikkisiga kiruvchi (binafsha, yashil) Rang larga
ajratiladi.
Rang tasvirda issiq va sovuq Rang larning oʻzaro
uygʻunligi asarning rang tizimi — koloritni tashkil qiladi,
shuningdek, asar kompozitsiyasini tashkil etuvchi unsur
va vosita hisoblanadi. Iliq rang yaqinlik, sovuq rang
uzoqlik tuygʻusini berishi asarda masofani kursatish
(ayniqsa, manzara janri)da qo’l keladi.

15.

Axromatik va xramatik ranglar
Axromatik
Xramatik

16.

17.

18. Issiq va sovuq ranglar

Sovuq ranglar
Issiq ranglar

19.

20.

.