Шөгінді процестер

1.

3. Шөгінді процестер
Б. Жер үсті сулары
Кез келген жер
үсту
сулары
(өзендер,
көлдер,
саз
батпақтар,
теңіздер)
таужыныстарды
бұзу және мору
өнімдерін
тасымалдау
жұмыстарын
жүргізеді.
Экзогенные процессы
1

2.

Су ағындылар нәтижесінен таужыныстардың бұзылуы мен аккумуляциясы

3.

3. Шөгінді процестер
Эрозия – қатты таужыныстар мен қопсық матералдардың
сумен шайылуы. Эррозиялық жұмысты өзендердің су
ағындары жүргізеді.
Табан
эрозиясы
тереңге қарай кетеді.
Осы эрозияның ойыпкесу нәтижесінде өзен
табанындағы
түзілімдерге
және
таужыныстарға
арнасы тереңдейді.
Экзогенные процессы
3

4.

3. Шөгінді процестер
Бүйір эрозиясы
өзен бірде оң бірде
сол жағалауларын
шайып тұрғанынан
қалыптасады.
Сонда арнаның
көлденең иірімдері
меандралар
қалыптасады .
Экзогенные процессы
4

5.

3. Шөгінді процестер
Өзен
арналарында су
ағындылардың
әрекетінен
жинақталған
түзілімдер
аллювий
деп
аталады.
Экзогенные процессы
5

6.

3. Шөгінді процестер
Жағалауларын
бұзу,
тасымалдау
және
өзендермен әкелінген
сынықты
материалдарды өндеу
және
шөгінді
матералдарын
көл
түбінде
жинақтау
көлдер әрекеттеріне
жатады.
Экзогенные процессы
6

7.

3. Шөгінді процестер
Саз
батпақтардың, ең
басты әрекеті
шымтезек жарату
болды.
Экзогенные процессы
7

8.

3. Шөгінді процестер
Шымтезек
қалыптасуы саз батпақ
өсімдіктерінің ыдырауы
ылғалдылық және оттек
толық
өтпеуімен
байланысты.
Экзогенные процессы
8

9.

3. Шөгінді процестер
Толқындар, цунами,
су
келу-қайтуынан
жағалаулардағы
таужыныстар
бұзулуы
теңіздің
геологиялық әрекеті
абразия деп аталады .
Экзогенные процессы
9

10.

Абразия
(толқын эрозиясы)

11.

3. Шөгінді процестер
Жағалаудың толқын әрекетінен қирау сұлбасы
Экзогенные процессы
11

12.

3. Шөгінді процестер
Сынықты
материал, абразия
нәтижесінде көлге
өзендермен
әкелінеді
және
көлдін
әртүрлі
белдемдерінде
көлдің
құмдысазды түзілімдері
жинақталады.
Экзогенные процессы
12

13.

3. Шөгінді процестер
В. Жер асты сулары
Минералдар мен таужыныстар заттарын еріту,
еріген түрінде тасымалдау және жинақтау жер асты суларының геологиялық әрекеті.
Ең басты жерасты суларының әрекеті ол
карстық процестер деп аталады.
Экзогенные процессы
13

14.

3. Шөгінді процестер
Жерасты
сулармен
таужыныстардағы
минералдардың
еру
қабаттарында
ірі
қуыстар
карст
жаралуына әкеледі.
Экзогенные процессы
14

15.

Карст

16.

Карст платосы
Карсттық оймышы

17.

Карст ойылысы

18.

Карст үнгірлері

19.

3. Шөгінді процестер
Рельефтің карст пішіндері бөлінеді:
Жер үсті (оймыш)
Жерасты (үңгірлер)
Экзогенные процессы
19

20.

Гальмиролиз (грекше.
Halmyros — тұзды
lysis — ыдырау), суасты
мору. Жанартау
белдемдерде өтеді.

21.

3. Шөгінді процестер
Г. Уақытша су ағындары
– күшті жаңбырдан
кейін немесе қар
ерігенде
қалыптасады, және
тез таусылып бітеді.
Экзогенные процессы
21

22.

3. Шөгінді процестер
Уақытша су
ағындардың
әрекетінен
пролювий
қалыптасады.
Экзогенные процессы
22

23.

3. Шөгінді процестер
Уақытша
су
ағындарының
әрекетінен терең
сайлар, жарлар,
шығарынды
конустары
жаралады.
Экзогенные процессы
23

24.

3. Шөгінді процестер
Д. Беткей процестері
Беткей процестерінің
негізді
әрекеті
сынық материалды
ауырлық
күштің
әсерінен тау беткейі
бойынша
төменге
тасымалдануы
болады.
Экзогенные процессы
24

25.

3. Шөгінді процестер
Беткей
процестерінің
негізді
әрекетінің
нәтижесінде
қалыптасатын өнімдер:
• Морыған бөлшектерді
жаңбыр жуып шаю
нәтижесінде делювий
қалыптасады.
•Морыған түзілімдердің
опырылуы натижесінде
тау
беткейлерінде
коллювий
қалыптасады.
Экзогенные процессы
25

26.

3. Шөгінді процестер
Е. Мұздықтар.
Мұздықты денудация,
мору материалдарын
тасымалдау
және
жинақтау
мұздықтар
әрекеттері
болып
табылады.
Оның негізгі нәтижесі –
мұздықтар түзілімдері
мен рельеф пішіні.
Экзогенные процессы
26

27.

3. Шөгінді процестер
Мұздық рельефінің пішіндері
Экзогенные процессы
27

28.

3. Шөгінді процестер
Мұздық рельефінің пішіндері
Экзогенные процессы
28

29.

3. Шөгінді процестер
Мұздық рельефінің пішіндері
Экзогенные процессы
29

30.

3. Шөгінді процестер
Мұздықпен
тасымалданған және
жинақталған
сынықты материалы
морена
деп
аталады.
Экзогенные процессы
30

31.

Мұздықтармен оның түбіндегі таужыныстарды
бұзу және сынықтарды әкету экзогендік
геологиялық процесі экзарация
(лат. exaratio — жырту) деп аталады.
Түбіндегі таужыныстарда іздер, тырналу және
тыртықтар қалыптасады.

32.

Бұл жерде қой маңдайы, бүйра жарлар деген рельеф пішіндері
қалыптасады.
Трог аңғары (нем. Trog —
астау)

33.

Друмлиндер – мұздық төбелері

34.

Қой маңдайы – қозғалған
мұздықтармен
тегістелген жарлар.

35.

Жанартау әрекеті

36.

Гейзерлер и фумаролалар

37.

Жер сілкінсі
Цунами – суасты жер
сілкінісі
әсерінен
қалыптасады.

38.

3. Шөгінді процестер
Осы қарастырылған экзогендік процестердің
(мору, жылжыту, тасымалдау, шөгу, шөгінді
түзілімдердің
кристалдануы,
олардың
сусыздануы, тығыздануы, жаңа минералдар
жаралу және цементтену) нәтижесінде
шөгінді таужыныстар жаралады.
Экзогенные процессы
38

39.

Мору процестермен әртүрлі пайдалы қазба
кенорындарының қалыптасуы
мен өзгуі жүреді.
Морудың қопсық өнімдері (тасдөңбектер, гравий, құм
және саздар) – құнды құрылыс материалдары болады
және өнеркәсіптің әртүрлі салаларында қолданылады.
Мору қыртысы қалыптасқанда элювийде
бастапқы таужыныстардағы қатты төзімді минералдар
элювиалдық алтын, платина, касситерит, ильменит.
алмас
және
т.б.
шашылымдар
кенорындары
қалыптасады.
Химиялық мору нәтижесінде каолинит, боксит,
никель, темір және марганец кендерінің кенорындары
жаралады.
39