Халықтың белгілі бір категориясымен түзету жұмысының алгоритмін талқылау

1.

Халықтың белгілі бір категориясымен түзету
жұмысының алгоритмін талқылау
Қабылдаған: Амитов С.А
Орындағандар: Бекқұл А, Бекметова М, Дадаев Д,
Жамалова.А, Еркин А.

2.

Мүмкіндігі шектеулі балалармен түзету-дамыту жұмыстарының ерекшеліктері
■ Қазіргі заманғы қазақстандық білім беру жағдайында арнайы (түзету) білім беру жүйесіне
көп көңіл бөлінеді, ол өз кезегінде білім беру мекемесінің жағдайында мүмкіндігі шектеулі
адамдарды психологиялық-педагогикалық қолдау саласындағы проблемаларды шешу үшін
басым мақсаттар мен міндеттерді бөледі .Осы проблема бойынша негізгі міндет
тәрбиеленушілердің денсаулығын сақтау, табысты әлеуметтенуін және бұзылуын түзетуді
қамтамасыз ету, яғни әлеуметтік әл-ауқат пен қорғалуды қамтамасыз ету болып табылады.
Бірақ білім беру мекемесінде оқытудың өзі (білім мен дағдылардың жиынтығы) артта
қалады. Мұның бәрі білім сапасы туралы.Мектепке дейінгі мекеменің әр оқушысы өзінің
даму деңгейінде мектепте оқуға дайын. Бұл көптеген факторларға байланысты,
мысалы,зияткерлік қабілеттерге, жеке қасиеттерге, оның ішінде шектеулі Денсаулық
мүмкіндіктеріне байланысты.

3.

■ Мектепке дейінгі мекеме жағдайында түзету-дамыту жұмыстарын мүмкіндігі
шектеулі тәрбиеленушілердің жеке ерекшеліктері мен психо-физикалық
мүмкіндіктерін ескере отырып, оларды жан-жақты дамыту мақсатын көздейтін
мамандар тобы жүргізеді.Толыққанды көрініс үшін біз "мүмкіндігі шектеулі
балалар"ұғымын қарастырамыз-бұл денсаулық жағдайы оқу мен тәрбиенің ерекше
жағдайларынан тыс білім беру бағдарламаларын игеруге кедергі келтіретін
балалар, яғни олар мүгедек балалар немесе 18 жасқа дейінгі басқа балалар,
белгіленген тәртіппен мүгедек балалар деп танылмаған, бірақ физикалық немесе
психикалық дамуында уақытша немесе тұрақты ауытқулары бар және оқу мен
тәрбие үшін арнайы жағдайлар жасауды қажет ететін балалар.

4.

■ Мүмкіндігі шектеулі балалар тобына мыналар
кіреді:
■ - тірек-қимыл аппараты бұзылған балалар;- есту
қабілеті бұзылған балалар (саңырау, нашар еститін);
■ - көру қабілеті бұзылған балалар (соқыр, нашар
көретін);
■ - сөйлеу қабілеті бұзылған балалар;- психикалық
дамуы тежелген балалар;
■ - ақыл-есі кем балалар;
■ - аутистикалық ауруы бар балалар.
Жоғарыда қарастырылған жүйеге
сүйене
отырып,
білім
беру
мекемесінің жағдайында мүмкіндігі
шектеулі адамдарды психологиялықпедагогикалық қолдау әр түрлі оқыту
әдісін қамтуы керек, мұнда басты
мақсат
мүмкіндігі
шектеулі
балалармен
түзету-педагогикалық
жұмыстың жеке бағытын анықтау
болуы керек

5.

■
Мүмкіндігі шектеулі балалармен мектепке дейінгі мекеме мамандарының түзету-педагогикалық
жұмыстарын жүзеге асыру кезінде оны ұйымдастырудың келесі принциптерін ескеру қажет:
■
- диагностика мен түзетудің бірлігі: мақсатты түзету жұмыстары жағдайында мүгедек оқушылардың
даму динамикасын бақылау оқыту мен тәрбиелеудің әртүрлі кезеңдеріндегі жолдарды, әдістерді және
нақты мазмұнды анықтау үшін қажет;
■
- оңтайлы түзету және дамыту бағдарламасын таңдау үшін негіз болып табылатын ZPR-нің басқа
нұсқасында ақаулықтың этиологиясы, механизмдері мен құрылымын анықтайтын этиопатогенетикалық тәсіл принципі;
■
- кешенді тәсіл қағидаты. Бағдарламаның диагностикалық бөлігі мүмкіндігі шектеулі баланың
медициналық, психологиялық, педагогикалық, логопедиялық зерттеулерін қамтиды, бұл тиісті
педагогикалық түзету жағдайында оның одан әрі дамуын болжауға мүмкіндік береді;
■
- зерттеу нәтижелерін сапалы талдау принципі;
■
-түзету-педагогикалық жұмысты ұйымдастырудағы онтогенетикалық даму заңдылықтарын есепке алу
принципі. Мүмкіндігі шектеулі балалардың психикалық дамуының сапалық ерекшелігін анықтау,
түзету және одан әрі дамыту үшін толық базаны анықтау үшін олардың деңгейін анықтау маңызды;түзету мен дамудың бірлігі принципі. Бұл түзету жұмыстарының қажеттілігі туралы шешім баланың
дамуының ішкі және сыртқы жағдайларын психологиялық-педагогикалық талдау негізінде ғана
қабылданады дегенді білдіреді;
■
- баланың дамуындағы жас және жеке бірлік принципі. Бұл баланың жасына байланысты дамуы
тұрғысынан оған жеке көзқарас білдіреді;
■
- түзетуді жүзеге асырудың қызметтік принципі. Бұл принцип мақсатқа жетудің құралдарын, жолдары
мен тәсілдерін таңдауды анықтайды. Белсенділік принципі баланың белсенді әрекеті дамудың
қозғаушы күші екенін, жетекші іс-әрекет баланың дамуына барынша ықпал ететінін тануға
негізделген.

6.

■ Мектепке дейінгі мекеменің мүмкіндігі шектеулі балалармен
жұмысын ұйымдастыруға мыналар кіреді:
■ 1.МдҰ-ның мүмкіндігі шектеулі адамдардың отбасымен өзара
іс-қимылы (жеке ерекшеліктеріне сәйкес ата-аналар үшін
ұсынымдар әзірлеу; Бала-ата-ана жұпымен жұмыс істеу
■ 2.Түзету және дамыту міндеттерін іске асыру процесінде
мамандар тобының өзара әрекеттесуі.
■ 3.Ашық сабақтар өткізу.

7.

«Ерекше» балалар тобы өте гетерогенді. Бұл, ең алдымен, оған әр түрлі дамуында
ауытқулары бар балалардың: есту, көру, сөйлеу, тірек-қимыл аппараты, интеллект
бұзылыстары бар, эмоционалды-ерікті сфераның айқын бұзылулары бар, кешігуімен
және дамудың күрделі бұзылулары бар балалар ене алатындығымен анықталады.
Сонымен, мұндай балалармен жұмыс жасаудағы ең маңызды басымдылық - әр
баланың психикасы мен денсаулығының ерекшеліктерін ескере отырып, жеке
көзқарас. Бұл балаларға өз әлеуеттерін іске асыруда және даму үшін жағдай жасауда
стандартты жалпы білім беретін мектеп шеңберінен ерекшеленетін ерекше жеке
тәсіл қажет.

8.

«Ерекше» балалармен түзету жұмыстарын шамамен үш кезеңге бөлуге болады.
1. Диагностикалық. Осы кезеңде ата-анамен алдын-ала әңгіме жүргізіледі және бұл процедура
бірнеше мәселелерді шешеді: баланың дамуы мен денсаулығының сипаттамалары, оның мінезқұлқы, құрдастарымен қарым-қатынастағы проблемалар туралы қажетті ақпаратты жинап қана
қоймай, сонымен қатар оларды шешуге көмектесу.
2. Түзеу. Бұл ата-ананың қатысуымен баламен тікелей сабақтар. Сияқты мүмкіндіктері
шектеулі балалармен әдістер қолданылады. Кішкентай балалар үшін ойын терапиясы өте
қажет, яғни ойыншықтарды қолданған кезде түрлі эмоционалды және мінез-құлық
бұзылыстарын қалпына келтіру. Әріптер мен сандар, пирамидалар, мозаика бар кубтарды да
пайдалануға болады.
3. Финал. Сабақ соңында ата-аналар психологтан кері байланыс алады, бұл баланы тәрбиелеу
бойынша ұсыныстар. Кейде мүгедек балалардың психологпен жұмыс жасауы олардың
қозғалғыштығының шектелуіне байланысты жүзеге асырылуы қиын. Осыған қарамастан,
психологтың балалармен және олардың ата-аналарымен өзара әрекеттесуі бірқатар мәселелерді
шешуге және өзара түсіністікке жетуге мүмкіндік береді.

9.

Түзеу жұмыстарының жалпы қағидалары мен ережелері:
1. Әрбір балаға жеке көзқарас.
2. Әр түрлі құралдарды қолдану арқылы шаршаудың пайда болуын болдырмау (ақыл-ой мен
практикалық әрекеттерді кезектестіру, аз мөлшерде материал ұсыну, қызықты және түрлі-түсті
дидактикалық материал мен көрнекі құралдарды қолдану).
3. Оқушылардың танымдық іс-әрекетін белсендіретін, олардың ауызша және жазбаша сөйлеуін
дамытатын және қажетті оқу дағдыларын қалыптастыратын әдістерді қолдану.
4. Педагогикалық такттың көрінісі. Кішкентай жетістікке үнемі қолдау, әр балаға уақтылы және
тактикалық көмек көрсету, оның өз күші мен мүмкіндіктеріне деген сенімін дамыту.
Дамуында ауытқуы бар балалардың эмоционалды-когнитивті сферасына түзету әсерінің тиімді
әдістері:
- объектілердің нақты және жалпы сипаттамаларын іздеумен байланысты дидактикалық ойындар;
- басқалармен қарым-қатынас жасау қабілетін дамытуға ықпал ететін ойын тренингтері;
- бұлшықет спазмы мен қысқыштарын, әсіресе бет пен қолды жеңілдетуге мүмкіндік беретін
психо-гимнастика және релаксация.
Мүмкіндігі шектеулі студенттердің көпшілігінде танымдық белсенділіктің жеткіліксіз деңгейі,
оқу іс-әрекетіне ынталандырудың жетілмегендігі, тиімділік пен тәуелсіздік деңгейі төмендеген.
Сондықтан оқытудың белсенді формаларын, әдістері мен тәсілдерін іздеу және қолдану мұғалім
жұмысындағы түзету-дамыту процесінің тиімділігін арттырудың қажетті құралдарының бірі
болып табылады.

10.

Жалпы және арнайы педагогикада оқытудың негізгі
принциптерінің бірі - студенттердің сана мен
белсенділік принципі. Осы қағидаға сәйкес «оқыту
оқушылардың танымдық белсенділігін көрсеткенде,
оқытудың субъектілері болғанда ғана тиімді
болады». Ю.К.Бабанский атап көрсеткендей,
оқушылардың белсенділігі тек материалды жаттауға
емес, білімді өз бетінше меңгеру, фактілерді зерттеу,
қателіктерді анықтау және қорытынды жасау
процесіне бағытталуы керек. Әрине, мұның бәрі
оқушыларға қол жетімді деңгейде және мұғалімнің
көмегімен жүзеге асырылуы керек.
Оқушылардың өзіндік танымдық белсенділігі
деңгейі жеткіліксіз, оны жоғарылату үшін мұғалім
оқу іс-әрекетін белсендіруге
ықпал ететін
құралдарды қолдануы қажет. Даму проблемалары
бар оқушылардың ерекшеліктерінің бірі - барлық
психикалық
процестердің
белсенділігінің
жеткіліксіздігі. Сонымен, оқу барысында білім беру
қызметін күшейту құралдарын қолдану мүмкіндігі
шектеулі мектеп оқушылары үшін оқу процесінің
табысты болуының қажетті шарты болып табылады.

11.

Мүмкіндігі шектеулі балаларға көмектесу
және даму проблемаларына деген қазіргі
көзқарас
барлық
мамандардың
психологиялық-педагогикалық
жұмысын
ұйымдастыру моделінің тұтас «көзқарасын»,
командалық пәнаралық өзара әрекеттестікті
болжайды. Дені сау балалар мен мүгедек
балаларды бірлесіп оқыту мектепке дейінгі
білім берудің білім беру бағдарламасына
және мүмкіндігі шектеулі балаларды ертіп
жүретін жеке бағдарламаға сәйкес жүзеге
асырылады.
Инклюзивтік
практиканы
ұйымдастыру түзету-дамытушы білім мен
әлеуметтік бейімделуге мұқтаж балалардың
ерекше білім беру қажеттіліктері мен жеке
мүмкіндіктерін ескере отырып, білім беру
жүйесінің шығармашылық тәсілдемесі мен
белгілі бір икемділігін болжайды.

12.

Психофизикалық дамудың ерекшеліктерін, жеке
мүмкіндіктерін ескере отырып, дамуында
ауытқушылықтардың түзетілуін және мүмкіндігі
шектеулі оқушылардың әлеуметтік бейімделуін
қамтамасыз ету қажет. Әр баланың, оның ішінде
мүмкіндігі шектеулі баланың қызығушылықтары
мен
мүмкіндіктерін
ескере
отырып,
педагогикалық процесті қалай ұйымдастыруға
болады? Мүмкіндігі шектеулі балаға мектепке
дейінгі білім беру мекемесінде мамандар мен
тәрбиешінің қолдауын қамтамасыз ететін даму
мен білім беру үшін арнайы психологиялық және
түзету-дамыту шарттары қажет. Мүмкіндігі
шектеулі балалармен түзету жұмыстарын
ұйымдастыру
проблемасы
дамуында
ауытқушылықтың нақты сызықтары бар балалар
үшін арнайы жағдайлар жасау - нозология,
барлық мамандардың болуы және өзара өзара
әрекеттесуі, білім беру жүйесінде нақты
нозологиялары бар мектеп жасына дейінгі
балаларға жеке қолдау бағдарламаларын жасау
ғарыш.

13.

Алайда,
осы
жағдайларды
жасау
шеңберінде мұндай балалардың ECE-ге
бастапқы бейімделу барысы бірінші
кезектегі мәселе болып табылады. Ақыр
соңында, мұндай балаларда қайталама
эмоционалдық бұзылулар болуы мүмкін
(ең төменгі эмоционалды ыңғайсыздыққа
шыдамдылықтың төмендеуі, агрессивті
жағдайлар, көзге тиюдің болмауы, ұзақ
уақыт
байланыста
бола
алмау,
байланыста селективті болмау, тез
шаршау қарым-қатынас жағдайы), олар
елеулі бола бастайды. Инклюзия идеясын
қабылдаған мұғалімдер мен мектепке
дейінгі білім беру мекемесінің әкімшілігі,
әсіресе, бала болып табылатын білім беру
процесінің барлық қатысушыларының
өзара іс-қимыл механизмін пысықтай
отырып,
педагогикалық
процесті
ұйымдастыруда жедел көмекке зәру.
орталық фигура.

14.

Медициналық-әлеуметтік патронажды
мамандар кезең-кезеңімен жүргізеді
Бірінші кезең медициналық-әлеуметтік
проблемаларды анықтау, онда
отбасындағы микроклимат анықталады,
пациенттің жеке бөлмесі бар ма,
әлеуметтік қызметкер бар ма, оның
ақшалай қамтамасыз етілуі жеткілікті ме,
ол барлық дәрі-дәрмектерді қабылдайды
ма, денсаулық жағдайын жеке бақылау
үшін медициналық мақсаттағы бұйымдар
бар ма, әлеуметтік шағымдар бар ма.
Екінші кезең-белгіленген мақсаттарды іске
асыру. Егер патронаж жүргізу барысында
әлеуметтік проблемалар анықталса немесе
пациент жалғыз болса және әлеуметтік
қызметкері болмаса, медицина қызметкері
бұл туралы әлеуметтік қызметке
хабарлайды. Медицина қызметкері
пациентті және оның туыстарын дәрігер
тағайындаған дәрілік препараттарды
дұрыс қабылдауға, қозғалыс белсенділігі
режимін сақтауға, күтім жасау және өзінөзі ұстау тәсілдеріне және салауатты өмір
салтын жүргізу дағдыларына үйретеді.

15.

Үшінші кезең орындалған жұмысты талдауды, оның
нәтижелерін бағалауды және қажет болған жағдайда осы
жұмысты түзетуді қамтиды. Медициналық-әлеуметтік
патронаж жүргізу кезінде медицина қызметкері пациенттің
денсаулығына динамикалық мониторинг жүргізеді:
пациенттің қан қысымын, тамыр соғысын, дене
температурасын өлшейді, тері жабындарының жай-күйін
бақылайды. Ол пациенттер мен олардың туыстарын
денсаулық жағдайын бағалауға, нашарлаған жағдайда көмек
көрсету ережелеріне, гигиеналық іс - шараларды жүргізуге
үйретеді. Ауруды алғаш анықтаған пациенттерге ерекше
назар аударылады, өйткені олар өз аурулары туралы аз
біледі, олардың жағдайын бағалау және денсаулығын
қалпына келтіру тәжірибесі жоқ.

16.

Глоссарий :
• Мүмкіндігі шектеулі балалар-дене немесе дене кемістігі бар балаларпсихологиялықмедициналық-педагогикалық комиссия растаған және білім алуға кедергі келтіретінарнайы
жағдайлар жасау.
• Жеке жұмыс-бұлжалпы, типтік және жалпы білімді қажет ететін тәрбиешінің
қызметіерекшеліктерін ескере отырып жүзеге асырылатын жекеәр баланың дамуы.
• Дефектолог-психофизикалық даму ерекшеліктері бар балалардың барлық санаттарымен жұмыс
істейтін кең бейінді маман.
• Тифлопедагог-көру проблемалары бар балалармен айналысатын дефектолог
• Сурдопедагог-есту қабілеті бұзылған, тіпті ол толық болмаған балаларға кәсіби қызығушылық
танытатын дефектолог
• Олигофренопедагог-интеллектуалды Дамуында проблемалары бар балалармен жұмыс жасайтын
дефектолог.
• Логопед сөйлеу бұзылыстарының себептері мен құрылымын зерттейді, сөйлеу ақауларын түзету
жолдарын анықтайды, сөйлеуді дұрыс дамыту үшін оқыту және оқыту әдістері мен құралдарын
таңдайды.

17.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Лебединский, В. В. Нарушения психического развития в детском возрасте: учебноепособие
для студентов вузов / В. В. Лебединский. –Москва :Академия, 2006. –144 с
2. Лизунова,Л.
Р.Организация
единого
образовательного
пространства
для
детей с нарушениями речевого развития в условиях ДОУ: программно-методическое
пособие. –Пермь : ОТ и ДО, 2010. –114с.3. Федеральныйго сударственный образовательный
стандарт дошкольного Образования.–Москва: Центр педагогического образования, 2014. –
32
3. Семаго, М.М. Сопровождение - это… [Электронный ресурс] / Н.Я. Семаго // Школьный
психолог: сетевой журнал. –2003. – URL: http://psy.1september.ru/article.php?id=200303514
(дата обращения: 26.02.2019).
4. Е.В. Коротаева Организация коррекционной работы с детьми с ограниченными
возможностями здоровья в дошкольной образовательной организации, 2019.