Дені ИӨЖ

1.

Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті
Шымкент медицина институты
«Жоғарғы медициналық білімнен кейінгі білім беру» факультеті
Педиатрия кафедрасы
Тақырып: Дені
ИӨЖ
сау және ерте жастағы науқас балаларды ДДҰ программа
бойынша тамақтандыру. Емізудің 10 принципы. Дұрыс тамақтанудың
баланың өсіп-дамуына әсері. Тамақтандырудың оптималды принциптері.
Ана үшін артықшылықтары.Ерте жастағы балалардың тамақтандырудың
оңтайлы тәжірибесінің принциптері.
Қабылдаған: Байжанова Г.А
Орындаған: Розбаева М. А.

2.

Жоспар
I Кіріспе
• II Негізгі бөлім
• Дені сау және ерте жастағы науқас балаларды ДДҰ
программа бойынша тамақтандыру
• Емізудің 10 принципы
• Дұрыс тамақтанудың баланың өсіп-дамуына әсері
• Тамақтандырудың оптималды принциптері
• III Қорытынды
• IV Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

3.

Кіріспе
• Емшек сүтімен емізуді қолдау
• Емшек сүтімен емізу нәрестені аурудан қорғауына
және жазылуына өте маңызды. Денсаулықты толық
қалпына келтіру үшін емшек сүтінде барлық нәрлі
заттар бар.
• Туылғаннан 6 айға дейінгі балалардға тек емшек
сүтімен емізу ұсынылады.
• Ерте жастағы баланы емдеу барысында, медицина
қызметкерлері анасына емшек сүтімен емізуді
барынша мүмкіндік беріп, қиындықтар болған
жағдайда көмектесуі тиіс.

4.

Тиімді табиғи тамақтандырудың он принципі
Жана туылған нәрестелерге күтуді
ұйымдастыратын кез келген перзентхана мен
ауруханалар міндетті:
1. Табиғи тамақтандырудың белгіленген
тәртіптерін қатал ұстап, медициналық
қызметкерлер мен босанатын және босанған
әйелдерді осы тәртіптер туралы жүйелі түрде
хабарлар етіп отыру
2. Медициналық қызметкерлерді табиғи
тамақтандыруды практикалық жүйеде
қамтамасыз ету үшін қажетті дағдыларға
оқытып-үйрету

5.

3. Барлық жүкті әйелдерді табиғи тамақтандыруды
артықшылығы мен тәсілі бойынша хабардар ету
4. Босанғаннан кейінгі алғашқы жарты сағатта
аналарға нәрестені емізе бастауға көмектесу
5. Аналарға, тіптен уақытша сәбилерден бөлек болса
да, қалай емізу және лақтацияны қалай сақтау
керек екендігін көрсету
6. Медициналық қажеттілік болған жағдайдан басқа
уақытта нәрестеге ешқандай тамақ пен сусын
бермеу

6.

7. Ана мен жаңа туылған баланың тәулік бойына
бір бөлмеде болуын қамтамасыз ету
8. Нәрестені кестемен емес талабы бойынша
тамақтандыруды мадақтау
9. Жаңа туған емшек еметін нәрестеге ешқандай
тыныштандыратын дәре дәрмек және емшекті
имитациялайтын құралдар (еміздік) бермеу
10. Табиғи тамақтандыруды қолдайтын топ құруды
мадақтау және сол топтарға перзентанадан немесе
ауруханадан шыққан аналарды жолдау

7.

Баланы емізу ережелері:
1. Баланы емізу алдында анасы омырауын тазалап сабынмен жуып, таза матамен сүртеді;
2. Алдымен бірнеше тамшы сүтті сығып сауып тастау керек, сонда емшек үрпісіне тұрып
қалған бактериялар шайылып кетеді;
3. Сәбиді емізерде анасы дұрыс жайғасып отырғаны жөн. Емізуге ыңғайлы болуы үшін
бала емізіп отырған жа-ғындағы аяғын кішкене орындыққа қояды.
4. Сәби емген кездеернімен емшектің үрпісімен қатар айналасындағы терісін де қамтуы
керек. Дем алуына кедергі болмауы үшін мұрнының ашық болуын қадағалайды;
5. Баланы емізу мерзімі 15-20 минуттан аспайды. Егерде емізгеннен кейін сүт бездерінде
сүт қалса, оны таза ыдысқа сауып сақтап қоюға болады; қажетСәбиді алғашқы 3
айлығында түнде 6 сағат үзіліс жасап, әр 3 сағат сайын, небәрі 7 рет емізеді (6, 9, 12, 15,
18, 21, 24 сағатта); 3 айлығынан 5 айлығына дейін 6,5 сағат үзіліс жасап, 3,5 сағат сайын,
не бәрі 6 рет. Ал 5 айлығынан 1 жасқа дейін түнде 8 сағат үзіліс жасап, 4 сағат сайын, не
бәрі 5 рет емізеді.
6. Баланы емізіп болғаннан кейін емшекті таза сүлгімен сүртіп, құрғатып, дәкемен жауып
қою керек;
7. Емізу кезінде сәби ана сүтін тек өзіне керекті мөлшерде ғана қабылдауы тиіс.

8.

Емшек емізудің артықшылықтары
• Сәбиді емізу өте ыңғайлы-ол ылғида анасымен
бірге
• Сәбиді емізу ерекше рахат сыйлайды
• Ана мен сәби арасында эмоционалдық байланыс
нығайа түседі.
• Босанған соң жатырдың қалыпты мөлшеріне
келгенше жылдам жиырылуына әсер етеді
• Овуляцияны шегереді және жүктіліктен
сақтанудан табиғи қорғаныш бала босану
аралығындағы мерзімді ұзартады,бұл өз
кезегінде ананың денсаулыығын
нығайтып,сәбидің аманқалуына сеп. Кеуде мен
жатырда қатерлы ісіктердің туындау қаупін
төмендетеді.

9.

4-3-4
Емшекпен емізу бойынша кеңес берудің алгоритмі (
Баланың қалпы (4):
1. Баланың басы мен денесі бір деңгейде болады
2. Бала толығымен анасына қарай бұрылған
3. Анасының денесіне өте жақын орналасады (іші ішіне)
4. Анасы баланың тек басы мен иығын ғана емес, барлық денесін
ұстайды.
Анасы емшегін баланың ауызына салу керек
):
1. Баланың ерініне төстің (емшектің) ұшын тигізу
2. Бала толық ауызын ашқанша күту керек
3. Тез арада баланы төске (емшекке) жақындату керек
Емшекке дұрыс салынғанын қалай тексеруге болады ( ):
1. Баланың иегі анасының емшегіне тиіп тұрады
2. Ауызы кең ашылған
3. Төменгі ерін сыртқа қайырылған
4. Ареоланың жоғарғы бөлігі астынғы жағына қарағанда
көбірек көрінеді.
Осы кезде бала баяу терең жұту әрекетін жасайды, оның сүтті жұтуы естіледі.
формулсы):
(3
4

10.

Ауру балаларды тамақтандыру
Ерте жастағы ауру балаларды тамақтандыру
принциптері:
Емшек сүтімен емізуді жалғастыру
Тамақтандыруды шектемеу
Жиі тамақтандыру әр 2-3 сағатта
Баланы шыдамдылықпен тамақ ішуіне иландыру
және ынталандыру
Егерде балада ауыр анарексия болса,
назогастралды зонд арқылы тамақтандыру
Тәбеті қайта қалпына келгеннен кейін салмақ
қосуды ынталандыру

11.

Ауру баланы және сау балаларды дұрыс тамақтандыру
6 айға дейін баланы тамақтандыру
Баланы жылаған сайын (күні-түні) тәулігіне ең кем дегенде 8 рет емізіңіз
Басқа тағам, соның ішінде сұйық тамақтар: шырын, су, шай, жасанды қоспалар, сүт,
ботқаларды (каша) бермеңіз!
Балада аштық белгілері білінсе: бала қозғалып, саусағын сорып, ернін жыбырлата
бастағанда емізу керек. Баланың жылағанын күтпей емізіңіз.
Ойнату: Баланы дүниге келген сәттен бастап есту, көру, сезіну, қабілетін
дамытып, үнемі қозғалыста болуын қадағалаңыз, ойнауға естуге, көруге
баланы қызықтыратын түсті жылтырақ, көлемді заттар, бұрын көрмеген
жаңа ойыншықтарды беріңіз. ЕСКЕРТУ: ойыншықтар балаға зиянсыз
болуы керек.
Көңіл бөліп сөйлеу: балаға қарап, күліп, сөйлеу керек. Әсіресе баланы
емізіп отырғанда. Балаңыз өскен сайын, оған көбірек сөйлеп, әртүрлі
дыбыстар шығарып, қимылдар жасаңыз.

12.

6 айдан 12 айға дейінгі баланы тамақтандыру
-Бала жылаған сайын тәулігіне кем дегенде 6 рет емізіңіз. Осы уақыттан бастап,
емізгенге дейін қосымша тамақ беруді бастаңыз.
Мынандай қосымша тамақтарды беруге болады: күріштің қою ботқасы, ұнтақ
немесе жарма қарамық ботқасы, нан картоп пюресін, суға пісірілген, ұсақтап
туралған немесе тартылған майсыз ет, әсіресе бауыр, балық, жұмыртқа, бұршақ
(қабықсыз, езіп піскен).
-Түрлі жеміс
жидектер, көкөністер, жақсылап тазаланған, ұнтақталған жаңғақ.
-Тамаққа бір шай қасық сары май немесе өсімдік майын қосып, қоюлау қылып
беріңіз.
Еметін балаға күніне 3 рет тамақ беріңіз.
-Ембейтін балаға күніне 5 рет тамақ беріңіз.
-Баланың өзі шайнап жеуі үшін тамақты кішкентай қылып қолына ұстатыңыз.
Баланың өзі жеп үйренуіне дағдыландырыңыз.
Ойнату: Бала өзі қолын ұсап, салдыратып, лақтырып ойнауы үшін үйдегі таза
қауіпсіз заттарды беріңзі.
Сөйлесу: балаңызды уілдегеніне, күлгеніне көңіл бөліп, қуанып, жауап беруге
тырысыңыз. Балаға заттардың адам атын айтып түсіндіріңіз.

13.

12 айдан 2 жасқа дейінгі бала
-Баланы емізуді жалғастыра беріңіз.
-Балаға өздеріңіз ішетін тағамдардан беріңіз, оның ішінде: Ұсақтап туралған
немесе тартылған (майсыз) ет, бауыр, балық, піскен жұмыртқа, бұршақ; Түрлі жеміз жидектер, көкөніс, жаңғақ;
Сүт және сүт тағамдары (ірімшік, айран, сүзбе, сыр);
-Балаға берілген әрбір қосымша тағамның көлемі 300 мл-ден (1,5 стакан)
кем болмауы керек.
-Балаға күніне 5 рет тамақ беріңзі. 3 рет өздеріңіз ішетін тамақты, 2 рет
қосымша берілетін тамақтар (жемістер, нанға май жағып, еттен жасалған
бөліш, қаймақ қосқан ірімшік);
-Баланы жақсылап, көңіл бөліп, тамақтандыруға тырысыңыз.
Ойнату: баланың ойнауға алуына, жинауына, ойыншықтарды қатарластырып
қоюға ыңғайлы әртүрлі көлемдегі заттар беріңіз.
Сөйлесу: балаға жеңіл сұрақтар қойыңыз, сізбен сөйлескісі келген балаға бар
ықыласыңызбен көңіл бөліп, сұрақтарына жауап беріңіз. Заттардың,
адамдардың аттарын айтып үйретіңіз. Қарапайым ойындарды ойнатыңыз.

14.

2 жас және одан асқан балаларды
тамақтандыру
- Балаға өздеріңіз ішетін тамақтарды беріңіз, оның ішінде: ет, бауыр, балық,
жұмыртқа және бұршақ. Әртүрлі жеміс жидектер және көкөністер.
- Балаға 3 мезгіл өздеріңіз ішетін тағамдарды беріңіз! Балаға әрбір берілген
қосымша тағамның көлемі 350 мл –ден 2 рет қосымша тамақ беріңіз. Оларға:
Жеміс жидектер, айран (кефир) нанмен. Еттен немесе ливерден жасалған бәліш,
қаймақ қосқан құмақтар.
Сатып алынған газы бар сулар мен шырындарды, тәттілерді (конфеттер,
шоколад) беруді шектеңіз.
Тағам түрлерін жиі өзгертіңіз, егер бұрын ішпеген тағамын ішпесе, дәмін көрсін,
қайта қайта беріңіз. Тағамның тәтті екенін өзіңіз ішіп көрсетіп, қызықтырыңыз.
Ойнау: Балаңызға санауды, заттардың атын айтуды, екі затты салыстыруды
үйретуге ықпал етіңіз. Ойнауға жеңіл ойындар ұйымдастырыңыз.
Сөйлесу: балаңыздың істеген ісін, сөйлеген сөзін мақтаңыз. Сұрақтарына дұрыс
жауап беріңіз. Балаңыздан әңгімелер, өлең айтуға және аспаптарда ойнауға
үйретіңіз.

15.

Шала туылған нәрестені дұрыс
тамақтандыру ережесі
• Салмағы 2кг асып туған балаларға омырау
емізуге болады
• Салмағы 2кг 1,6кг дейінгі балалар сауылған
омырау сүтімен тамақтандырылады.
• Салмағы 1,6кг нан кем балаларды катетр
арқылы тамақтандырады

16.

Шала туылған балаларды арнайы
тамақтандыру бала организімінің мынадай
ерекшеліктеріне байланысты:
— Жұтыну немесе сору рефлекстерінің төмендеуі
немесе болмауы;
— Асқазанның тарболуы немесе эвакуациясының
баяулауы;
— Ішектер перистальтикасыың төмен болуы

17.

НАЗОАГАСТРАЛЬДЫ ЗОНД
АУЫЗ НЕМЕСЕ МҰРЫН
ТЕСІКТЕРІ АРҚЫЛЫ МҰРЫН
ҚЫРЫНАН ТӨСТІҢ ТӨМЕНГІ
ӨСІНДІСІНЕ ДЕЙІНГІ
ҰЗЫНДЫҚТА
ЕНГІЗІЛЕДІ,ЗОНФД
ЖОҒАРҒЫ ЕРІН ТҰСЫНДА
ЛЕЙКОПЛАСТЫРЬМЕН
БЕКІТІЛЕДІ.ЗОНД ӘРБІР ЕКІ
ҮШ КҮН САЙЫН
АУЫСТЫРЫЛЫП
ТҰРАДЫ.СОРУ РЕФЛЕКСІ
ПАЙДА БОЛА БАСТАҒАНДА
БАЛАНЫ БІРТІНДЕП
БӨТЕЛКЕ АРҚЫЛЫ
ТАМАҚТАНДЫРУҒА
КӨШІРЕДІ.

18.

3-4-ші дәрежелі шала туылған
балалардың ему, жұту
рефлекстері өте әлсіз немесе
мүлдем болмауы мүмкін ,
сондықтан оларды алғашқыда
зонд арқылы тамақтандырады.
Зонд баланың жалпы жағдайына
қарай , дәрігердің шешімімен 2-3
күнге қалдырылады немесе әр
тамақтандырылған сайын
ауыстырылып отырады. Бір
қолданылатын полиэтиленнен
жасалған асқазан зонды балаға
мұрын қуысы немесе ауыс қуысы
арқылы енгізіледі. Баланың
рефлекстері пайда болғаннан
кейін ғана шөлмек , емізік
арқылы , оған жақсы үйренгеннен
кейін барып анасына емізуге
апарылады.

19.

• 1-2 дәрежелі шала туылған,
ему,жұту рефлекстері бар балалар
да , анасына емізуге бірденен
берілмейді, өйткені ему оған күш
түсіріп , баланың жағдайы
нашарлап кетуі мүмкін.
• Бұл балаларды да алғашқыда
емізік арқылы сауылған стерильді
анасының сүтімен тамақтандырып
, жақсы еміп үйренгеннен кейін
барып, анасына емізуге береміз.
• Тамақтантыру жиілігі
тамақтандыру әдісіне тәуелді. Егер
шөлмек , емізік арқылы немес
анасын еметін болса, емізу жиілігі
тәулігіне 7-10 рет , ал зонд арқылы
тамақтандыратын болсақ , одан
сирегірек болады.өйткені, асқазан
зондын жиі-жиі салудың балаға
кері әсерлері , кемшіліктері де
бар.

20.

Тиісті бактерияға қарсы дәріні ауыз арқылы беріңіз!
Пневмония, жедел құлақ инфекциясы немесе өте ауыр ауру
кезінде: Бактерияға қарсы дәрі Амоксициллин
Бірреттік дозасы 25мг/кг. Пневмонияда күніне 2 рет 3 күн ішінде
беріңіз, жедел құлақ инфекциясында күніне 2 рет 5 күн ішінде
беріңіз
Жасы немесе Салмағы
Таблетка
250 мг
Сироп
125мг/5мг
1 айдан 3 айға дейін (3-6кг)
1/2
5мл
3 айдан 12 айға дейін(6-10кг)
1
10мл
12 айдан 3 жасқа дейін(10-12кг)
1,5
15мл
3 жастан 5 жасқа дейін(15-20кг)
2
-

21.

Дизентерия кезінде:
Бактерияға қарсы дәрінің бірінші қатары Ципрофлоксацин
Бірреттік дозасы 15мг/кг. Күніне 2 рет 3 күн ішіңіз
Жасы және Салмағы
Таблеткалар 250 мг
2 айдан 12 айға дейін (4-10кг)
1/4
12 айдан 3 жасқа дейін (10-14кг)
1/2
3 жаста 5 жылға дейін (14-19кг)
1
Тырысқақ кезінде
Осы жерде ұсынылған бактерияға қарсы дәріні беріңіз Эритромицин
Күніне 4 рет 3 күн ішінде беріңіз
Жасы және Салмағы
Таблетка
250мг
2 айдан 4 айға дейін
1/4
4 айдан 12 айға дейін
1/2
12 айдан 5 жылға дейін
1

22.

Сальбутамол беріңіз
5 күндік қорды беріңіз
Салмағы
немесе Жасы
Ауыз арқылы
берілетін
сальбутамол
Күніне 3 рет
5 күн ішіңіз
Ауыз арқылы
берілетін
сальбутамол
Күніне 3 рет
5 күн ішіңіз
Аэрозолды
сальбутамол
Күніне 3 рет 5
күн ішінде
беріңіз
Эуфиллин
күніне 2 рет
5 күн ішінде
беріңіз
Таблетка
2мг
Сироп
2мг/5мг
Ингалятор
1доза=қақпағына
1 рет басу күніне
3 рет
Таблетка
100 мг
2 айдан 12 айға 1/2
дейін (4-<10кг)
2,5 мл
1 доза
1/4
12 айдан 5
жасқа
дейін(>10кг)
5мл
2 доза
1/2
1

23.

А дәруменін беріңіз
Екі дозасын беріңіз
1 Алғашқы дозаны амбулаторияда беріңіз
2 Анасына келесі күні беру үшін бір дозаны
беріңіз
Жасы
200 000 МЕ
100 000 МЕ
50 000 МЕ
6 айға дейін
-
½ капсула
1 капсула
6 айдан 12 айға ½капсула
дейін
1 капсула
2 капсула
12 айдан 5
жасқа дейін
2 капсула
4 капсула
1 капсула

24.

Жоғарғы қызба немесе құлағы ауырған кезде
парацетамол беріңіз (>38,5° С жоғары)
Әр 6 сағат сайын жоғарғы қызба немесе құлақтың
ауруы басылғанша парацетамол беріңіз
Салмағы немесе
Жасы
Сироп (120мг/5мл)
Таблетка (500мг)
6 айдан 12 айға
дейін (4-<10кг)
5мл(1 шай қасық)
1/4
12 айдан 5 жасқа
дейін (>10кг)
10мл(2 шай қасық)
1/2

25.

Темір препаратын беріңіз
Күніне бір рет бір дозадан 14 күн ішінде беріңіз
Салмағы немесе Жасы
Темір препараттының
таблеткасы- темір/фолат
Темір сульфаты
200мг+250мкг фолат (60
мг қарапайым темір)
Темір препараттарының
сиропы
Темір фумараты
100мг/5мг
1 мл-де 20 мг
қарапайым темір
2 айдан 4 айға дейін(4<6кг)
-
1,00 (<1/4 шай қасық)
4 айдан 12 айға дейін(6<10кг)
-
1,25 (<1/4 шай қасық)
12 айдан 3 жасқа
дейін(10-<14кг)
½ таблетка
2,00 (<1/2 шай қасық)
3 жастан 5 жасқа (14<19кг)дейін
½ таблетка
2,5 (<1/2 шай қасық)

26.

Ампициллин 50 мг/кг Гентамицин 7,5 мг/кг
ампициллин инъекцияларын әр 6 сағ сайын, гентамицин инъекцияларын күніне 1 рет
5 күн ішінде қайталаймыз
содан кейін 10 күндік емдеу курсын бітіру үшін, оны ауыз арқылы берілетін
амоксициллинге ауыстырамыз
Жасы немесе салмағы
Ампициллин
Флакон 500мг
Бірреттік дозасы 50
мг/кг әр 6 сағат
сайын 500 мг
флаконды 2,1 мл
стерилденген сумен
ерітку керек.
Шоғырлануы 500
мг/2,5 мл
Гентамицин
2 айдан 4 айға дейін(4-<6кг)
1мл
0,5-1 мл
4 айдан 12 айға дейін(6-<10кг)
2мл
1,1-1,8мл
12 айдан 3 жасқа дейін(10-<14кг)
3мл
1,9-2,7 мл
3 жастан 5 жасқа (14-<19кг)дейін
5мл
2,8-3,5 мл

27.

Жұтқыншақ абцесі мен стрептококты
фарингит кезіндегі Антибиотик беріңіз
Бициллин-1
Бір рет бұлшық ет арқылы берілетін инъекция
5 жасқа дейін
600 000 МЕ

28.

ҚОРЫТЫНДЫ АНА СҮТІ, ӘСІРЕСЕ, ШАЛА ТУЫЛҒАН БАЛАЛАР
МЕН САЛМАҒЫ АЗ БАЛАЛАР ҮШІН ҚАЖЕТ. СОНЫҢ ІШІНДЕ,
СӘБИДІҢ АЛҒАШҚЫ АЛТЫ АЙЛЫҚ ӨМІРІНДЕ. ОЛ ТЕЗ СІҢІРІЛУ
АРҚЫЛЫ БАЛАҒА ТАҒАМДЫҚ ЗАТТАР МЕН ҚУАТ ҚАЖЕТТІЛІГІН
ТОЛЫҚ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТЕДІ. ТҮРЛІ АУРУЛАР КЕЗЕҢІНДЕ
СЕНІМДІ КЕДЕРГІ БОЛАТЫН ҚОРҒАУ ФАКТОРЫ БАР.
ИММУНИТЕТТІҢ ДАМУЫ МЕН ҚАЛЫПТАСУЫНА МҮМКІНДІК
ТУҒЫЗАДЫ, АС ҚОРЫТУ МҮШЕСІ АУРУЛАРЫ МЕН
АЛЛЕРГИЯНЫҢ ДАМУ ҚАУПІН ТӨМЕНДЕТЕДІ. НӘТИЖЕСІНДЕ
ЕРТЕ ЖАСТАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ ӨЛІМ-ЖІТІМІ МЕН
АУРУШАҢДЫЛЫҒЫН АЙТАРЛЫҚТАЙ ТӨМЕНДЕТЕДІ. АНАЛАР
МЕН ЕМІЗУЛІ БАЛАЛАР АЖЫРАМАЙТЫН БИОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ
ӘЛЕУМЕТТІК БІРЛІК БОЛЫП ТАБЫЛАТЫНЫ БЕЛГІЛІ. ЕКЕУІНІҢ
ТАМАҚТАНУЫ МЕН ДЕНСАУЛЫҒЫ БІРТҰТАС.

29.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 БАЛАЛЫҚ ШАҚТАҒЫ АУРУЛАРДЫ ЫҚПАЛДАСТЫРА
ЕМДЕУ
2 БАЛАЛАРҒА СТАЦИОНАРЛЫҚ КӨМЕК КӨРСЕТУ
3 Е. Т. ДАДАМБАЕВ “ЕМХАНАЛЫҚ ПЕДИАТРИЯ”
4 Б. Х. ХАБИЖАНОВ “ПЕДИАТРИЯ”