Оксидтер мен негіздердің реакциялары

1. Оксидтер мен негіздердің реакциялары

ҚАРАҒАНДЫ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ
«LET’S DO CHEMISTRY» ҮЙІРМЕСІ
Оксидтер мен негіздердің реакциялары
О Р Ы Н Д А Ғ А Н : А Л И М Б АТ Ы Р О В М . Р.
4 - П О Т О К С Т УД Е Н Т І , « L E T ’ S D O
C H E M I S T RY » Ү Й І Р М Е С І Н І Ң Б АС Ш Ы С Ы

2. Оксидтер  — химиялық элементтердің оттекпен түзетін қосылыстары.

Оксидтер — химиялық элементтердің
оттекпен түзетін қосылыстары.
Оксидтер үшке бөлінеді:
қышқылдық - Р2О5→Н3РО4; SО3→H2SО4;
негіздік - Na2О→NaОH; СаО→Са(ОН)2.
екідайлы (амфотерлі) - кышқылдар да, негіздер де сәйкес
келеді, мысалы, H2ZnО2← ZnO→Zn(OH)2
Бейметалдардың оксидтері - қышқылдық оксидтер, ал белсенді
металдардың оксидтері - негіздік болып келеді.

3. Оксидтердің алынуы Оксидтердің алынуының екі үлкен тәсілі бар.

Оксидтердің алынуы
Оксидтердің алынуының екі үлкен тәсілі бар.
Жай және күрделі заттарды жағу
аркылы
бейметалдарды:
C+O2=CO2
S+O2=SO2
металдарды:
2Cu+O2=CuO
2Mg+O2=MgO
күрделі заттарды:
CH4+2O2=CO2+2H2O
2H2S+3O2=2H2O+2SO2
Ерімейтін негіздер, тұздар,
қышқылдарды айыру аркылы
2Fe(OH)3→Fe2O3+3H2O
CaCO3→CaO+CO2
H2SiO3→H2O+SiO2
Оксидтерді әрі карай тотыктыру
аркылы
2SO2+O2=2SO3
4FeO+O2=2Fe2O3

4. Оксидтердің физикалық қасиеттері

Оксидтер үш агрегаттық күйде болады.
CuO, CaO, Fe2O3, P2O5 - қатты заттар;
CO2, SO2, NO2 - газдар;
H2O, N2O3(t<0) - сұйық.
Оксидтердің түстері де әр түрлі: Ғе2О3 - қызыл-қоңыр, CuO - кара, Сr2O3 - жасыл,
ZnO, MgO - ақ, МnO2 - кою қоңыр, SnO - кою көк түсті, т.б.
Иістері де әр алуан түрлі болып келеді. SО2, SО3, NО2, Р2О5 - тұншықтырғыш
иісті. CO, NO, СО2 - иіссіз.

5. Оксидтердің химиялық қасиеттері Қышқылдық оксидтердің қасиеттері

Кейбір қышқылдық оксидтер сумен әрекеттесіп қышқылдар түзеді:
Р2O5+ЗН2O=2Н3РO4;
SO2+H2O=H2SO3;
қышқылдық оксид + су = қышқыл
Қышкылдық оксидтер негіздік оксидтермен әрекеттесіп тұз түзеді
CO2+CaO=CaCO3
P2O5=2Na3PO4
қышқылдық оксид + негіздік оксид = тұз
Қышқылдық оксидтер сілтілермен әрекеттесіп тұз және су береді
SO3+2NaOH=Na2+H2O
Cr3+Ca(OH)2=CaCrO4+H2O
қышқылдық оксид + сілті = тұз + су

6. Негіздік оксидтердің қасиеттері

Белсенді металдардың оксидтері сумен әрекеттесіп сілті түзеді
Na2O+H2O=2NaOH
CaO+H2O=Ca(OH)2
белсенді металл оксиді + су = сілті
Негіздік оксидтер қышқылдармен әрекеттесіп тұз және су
түзеді
CaO+2HCl=CaCl2+H2O
CuO+H2SO4+H2O
негіздік оксид + қышқыл = тұз + су

7. Екідайлы оксидтердің қасиеттері Олар негізінен қатты күйде кездеседі.

Қышқылдармен әрекеттескенде негіздік оксидтің
қасиетін көрсетеді:
ZnO+2HCl=ZnCl2+Н2O
Сілтілермен әрекеттескенде қышқылдық оксидтің
қасиетін көрсетеді.
ZnО+2NaОH=Na2ZnО2+H2О
cy + тұз = сілті + екідайлы оксид

8. Оксидтердің қолдануы

- тамақ өнеркәсібінде (копсытқыш ретінде);
өрт сөндіруде; газдалған сусындар өндірісінде
CO2
CaO
- сөндірілмеген әк, құрылыста
ZnO
- мырыш бояуларын алуда
Н2О
- негізгі әмбебап еріткіш
Сr2O3
SiO2
- жасыл бояу алуда
- шыны өндірісінде

9. Негіздер– ерітінділерінде бір немесе бірнеше гидроксид иондарын түзіп, диссоциацияланатын күрделі заттар.

Негіздер– ерітінділерінде бір немесе бірнеше гидроксид иондарын
түзіп, диссоциацияланатын күрделі заттар.
Негіздердің алынуы
1. Белсенді металдардың сумен әрекеттесуі нәтижесінде:
2Li+2HOH=2LiOH+H2↑
Sr+2HOH=Sr(OH)2+H2↑
2. Белсенді металдардың оксидтерінің сумен әрекеттесуі нәтижесінде:
К2O+Н2O=2КOН
3. Ерімейтін және екідайлы негіздерді олардың ерімтал тұздарына сілті
ерітіндісімен әсер ету арқылы алуға болады:
ZnSO4+2NaOH=Zn(OH)2↓+Na2SO4
Pb(NO3)2+2KOH=Pb(OH)2↓+2KNO3

10. Негіздердің химиялық қасиеттері Барлық негіздерге ортақ қасиет  олардың қышқылдармен әрекеттесіп, тұз және су түзуі.

Негіздердің химиялық қасиеттері
Барлық негіздерге ортақ қасиет олардың қышқылдармен әрекеттесіп, тұз және су түзуі.
Негіздердің қышқылдармен
әрекеттесуі
Сілтілердің қышқылдық оксидтермен
әрекеттесуі
2КОН + H2SO4 = K2SO4 + Н2О
Ca(OH)2+CO2=CaCO3↓+H2O
сілті + қышқылдық оксид = тұз + су
Суда ерімтал негіздердің (сілтілер) ерекше
қасиеттері - ерімтал тұздармен әрекеттесе
алуы.
Ba(ОH)2+Na2SО4=BaSО 4↓+2NaOH
ерімтал жаңа сілті + тұз = тұз + негіз
Суда ерімейтін негіздер де
қышкылдармен әрекеттеседі.
Ғе(ОН)3+ЗНСl=ҒеСl3+ЗН2O
негіз + қышқыл = тұз + су

11. Екідайлы негіздердің қасиеттері

Олар қышқылдармен әрекеттескенде тұз және су түзеді,
негіздік қасиет көрсетеді.
Zn(ОH)2+H2SО4=ZnSО4+2H20
Ал сілтілермен әрекеттескенде қышқылдың қасиет
көрсетеді. Ендеше негіздің формуласын қышқыл ретінде
жазып аламыз:
Zn(OH)2→H2ZnO2
H2ZnO2+2NaOH=Na2ZnO2+2H2O
су + тұз сілті + екідайлы гидроксид+ қышқыл→тұз + су