Балалар мен жасөспірімдер гигиенасының даму тарихы. (Дәріс 1)

1.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ МИНИСТРЛІГІ
ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК ФАРМАЦЕВТИКА АКАДЕМИЯСЫ
«Гигиена – 1, дене шынықтыру және валеология» кафедрасы.
Пәні аты: «Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы»
Мамандық: 5В 110400- «Медициналық-профилактикалық іс»
Дәріс №1
Тақырыбы: Балалар мен
жасөспірімдер гигиенасының даму
тарихы.
Лектор: Жумадилова Ақмарал Рахматуллақызы
Шымкент 2014ж.

2.

3.

Балалар гигиенасы мен педиатрия
ғылымының арасындағы елеулі
айырмашылықтардың ең басшысы біріншіден,
педиатрия, ғылым ретінде жекеленген немесе
әрбір балалармен жұмыс істейді, педиатрлар
әр балаға диагноз қойып, емдеу жөнінде
салауаттандыру шараларын қолданады. Ал,
гигиена белгілі топ немесе жаппай балалар
контигенттерімен айналысады.

4.

Яғни, денсаулықтың санитарлықэпидемиологиялық салауаттылық деп атайтын топ
жағдайын анықтайды және салауаттандыру шаларын
жеке бір балаға емес, негізгі белгілері (жынысы, жасы,
денсаулық
жағдайына
байланысты)
бойынша
топтастырылған, бірыңғайланған балалар ұжымдарына
арналып жасалнады. Педиатр үшін балалар ұжымы жеке балалардың қосындысы, гигиенистер үшін жеке
бала жатты ұжымның бір бөлігі болып табылады.
Педиатрия мен гигиенаның бала мен қоршаған ортаға
қатынастары да әр түрлі. Бұл екі ғылым да әсерлеуші
жақтарды соғады орта мен баланың ағзасын ескереді.
Балалар мен жасөспірімдер гигиенасыңдағы балық
мәселелер физиологиялық зерттеулерсіз шешілмейтіні
анық.

5.

6.

Екінші осындай кафедра еліміздегі мектеп
гигиенасының негізін салушы балып есептелінетін
Ф. Ф. Эрисманның (1842-1915яож.) басқаруымен
Москва университетінде ұйымдастырылды. Оның
балалар денсаулығын сақтау жөніндегі ғылыми
еңбектері осы күнге дейін маңызын жойған жоқ.
Оның басқаруымен балалардың физикалық
дамуының бағалау көрсеткіштері жасатып, олардың
өсуінің заңдылықтары анықталды, жабдықтап,
жайластырудың гигиеналық талаптары негізделді
Медицинада жақсы танылған «Алыстан
көрмеушіліктің пайда балуына мектепің тигізетін
әсері» деген жұмысы 1870 жылы жазылған.

7.

Ф.Ф.Эрисман
еңбектерінің зор нәтижесі әлеуметтікгигиеналық маңыздылығын көрсетеді. Ол гигиена,
соның ішінде мектеп гигиенасы ғылыми бағытта ғана
емес, сонымен қатар қоғамдық бағытта дамуы
қажеттілігіне ерекше көңіл бөліп, сонда ғана тиімді
нәтиже беретіндігін бірнеше рет атап көрсеткен
болатын. Егер, А. П. Доброславин еңбектерінде
мектеп гигиенасына шағын ғана орын берілсе,
(мектеп учаскесі мен ғимаратына қойылатын
талаптар) Ф.Ф.Эрисман атымен «Эрисман көрсеткіші»
«Эрисман партасы» және тағы басқада көптеген
түсініктер тікелей байланысты болып келеді

8.

   Мектеп гигиенасының әрі қарай дамуына Ф. Ф. 
Эрисманның оқушысы Г.В.Хлопин (1863­1929 жж) өз 
үлесін қосты. Ол мектеп оқушылары үшін санитарлық 
дәрежелер құрастырды, «Орта білім беретін оқу 
орындарындағы оқушылар арасындағы мектептік 
аурулар» деген енбектерін жазды.
   Пәннің дамуына А. В. Мольков (1874­1947ж.ж.) 
ерекше үлес қосты, әуле земство дәрігері, сонан кейін 
санитарлық дәрігер, ал 1923 жылдан бастап әлеуметтік 
гигиена институтының директоры А.В. Мольков 
халықтың денсаулығына, соның ішінде балаларға 
санитарлық жағдайлардың әсер етуіне ерекше көңіл 
бөлді. 1926жылы Москва Университетінің медицина 
факультетінің базасыңца ең алғашқы мектеп 
гигиенасы кафедрасын ұйымдастырды. Осы кезең 
пәннің өз алдына жеке қалыптасуының бастапқы 
кезеңі болып есепгеледі.

9.

Кафедраны 20 жыл бойы басқара келіп А. В. Мольков, 
студенттерді оқыту бәғдарламасын дайындады, оқу ісі 
мен  жұмыстарды    ұйымдастырды.    А.В.Мольков  ең 
   алғашқы    лекциялар    вурсы    мектеп 
гигиенасының ең алғашқы оқу құралы болды. Ол 
өзінің лекцияларыңца негізінен бағалар мен 
жасөспірімдердің физикалық дамуы, дене 
шынықтыру тәрбиесі, балалар мекемелерін 
жайнастыру, күн тәртібі мен оқу жүктемесі сияқты 
сұрақтарды қамтыды.
Кейіннен бұл кафедра 1­ші Москва медицина 
институтына ауыстырымды, ал 2­ші Москва медицина 
институтында және дәрігерлердің білімін жотарылату 
институтыңда А.В.Мольков тағы осындай кафедралар 
ашты. 1934 жылы АВ.Мольков елімізде 5 рет қайта 
басылымнан өткен «Мектеп гигиенасы» деген ең 
алғашқы оқулықты шығарды.

10.

Балалар  мен  жасөспірімдер  гигиенасының  құрамына 
өсіп  келе  жатқан  организмнің  ерекшеліктерін  ескере 
отырып  көптеген  зерттеулер  жүргізетін  қосалқы 
пәндердің  бөлімдері  енеді:  (тағам  тану,еңбек, 
коммуналдық,  әлеуметтік  гигиена,  эпидемиология). 
1959  жылы  барлық  ғылыми  зерттеу  жұмыстарды 
біріктіретін  ССРО  МҒА  (ме­дициналық  ғылыми 
академиясы)  жүйесінде  балалар  мен  жасөспірімдер 
гигиенасы  ғылыми  зерттеу  институты  ашылды.  Осы 
кезден  бастап  балалар  мен  жасөспірімдер  гигиенасы 
медициналық  жоғары  оқу  орындарының  санитарлық­
гигиеналық 
факультетінің 
құрамына 
кірді. 
Қазақстанда осындай оқу орны Қарағанды мен Алматы 
қаласында бар.

11.

Қазақстанда
алғашқы
санитарлық-гигиеналық
факультет
Алматы
мемелекттік
медицина
институтында 1943 жылы ашылған болатын. 1948
жылы мектеп гигиенасы кафедрасы өз алдына жеке
кафедра болып құрылды. Оны ұйымдастырған және
1960 жылға дейін басқарған м.ғ.к., доц. В.А.Смирнов
болды.
Кейіннен
1964 ж бұл факультет Қарағанды
мемлекеттік медицина институтына ауыстырылды
және сол жылдан бастап балалар мен жасөспірімдер
гигиенасы
кафедрасы
коммуналды
гигиена
кафедрасының құрамына кірді, осы біріккен екі
саланың меңгерушісі м.ғ.д., доц. Ботенко Э.К. болды.
.

12.

1989 жылы Алматы мемлекеттік медицина
институтында қайтадан санитарлық-гигиеналық
факультет
ашылып,
алғашқы
100
студент
қабылданып, оның 30 ең алғаш мемлекеттік тілде
дәріс алды. 1991 жылы ашылған коммуналды гигиена
және балалар мен жасөспірімдер гигиенасы
кафедрасы
студенттерді
санитария,
гигиена,
эпидемиология саласынан екі тілде оқыта бастады.
Оның ұйымдастырушысы, әрі меңгерушісі Ұлттық
ғылым академиясының корреспондент мүшесі, м.ғ.д.,
профессор Б.А.Неменко болды.

13.

Осы кезең Қазақстан тәуелсіздігін
жариялаған кезеңге тура келді және өткен
Кеңестер одағы кезіндегі осы саладағы
заңдылық, нормалық құжаттардың барлығы
м.ғ.д., проф. Неменко Б.А. басшылығымен,
Республикамыздағы осы саладағы басты
мамандардың
қатысуымен
елімізде
қабылданған жаңа Конституцияға сәйкес
қайта қаралып, бекітіліп, басылып шықты.

14.

 
      Аталған  пән  бойынша  өте  қысқа  мерзім 
ішінде  оқу  бағдарламасы  өңделіп,  екі  тілде 
дәрістер  курсы  дайындалды.  Қазіргі  кезде 
коммуналды  гигиена  және  балалар  мен 
жасөспірімдер 
гигиенасы 
кафедрасы 
мақсатты 
бағытта 
ғылыми­зерттеу 
жұмыстарымен 
айналысып 
отырған, 
шығармашылық әлеуеті кеңінен дамып келе 
жатқан,  болашағы  зор  ұжымдардың  бірі 
болып отыр.

15.

НАЗАР 
АУДАРҒАНДАРЫҢЫЗҒ
А РАХМЕТ!