Медициналық этика мен деонтология

1.

2. Флоренс Найтингейл (12 мамыр 1820, Флоренция — 13 тамыз 1910, Лондон, Ұлыбритания)

Флоренс Найтингейл (12 мамыр 1820,
Флоренция — 13 тамыз 1910, Лондон,
Ұлыбритания)

3.

4.

5.

6.

• Медициналық этика мен деонтологиямедициналық қызметкерлердің кәсіби міндеттерін
атқару барысындағы этика нормаларымен мінез –
құлқының жиынтығы.Медициналық
қызмпеткерлердің пациентпен жіне оның
туыстарымен ,өз әріптестерімен қарым –қатынас;
• Медициналық қызметкерлердің келеңсіз
факторлардың әсерінен төмендеуі;
• Сапасыз және толыққанды емес медициналық
қызметпен байланысты пайда болған жағдайларды
түзету;

7.

Деонтология принциптері:
• 1.өз еңбегіне сүйіспеншілік;
• 2.парыз;
• 3.білімге ұмтылу;
Медициналық қызметкерлердің моральдық парызыгуманизм,әрқашан науқастарға көмек
көрсету,науқастың өмірі үшін күресіп,азабын
жеңілдету қажет.Медицина –өте ежелгі
мамандықтардың бірі.«Дәрігер,егер жүзі жылы
және шымыр,өзін-өзі жақсы,таза ұстаса,жақсы емі
болса.Мейілінше тамаша,мырза,мәні және адам
сүйгіш болсын »-деп жазды.Орта ғасырлық дәуірде
медициналық қызметкерлердің мінез-құлқына
философ әрі ғылым Авицена-ИБН СИНА –көп
назар аударды.Оның айтуынша ,дәрігер қыран
көз,мамық қолды ,жыландай сабырлы,арыстан
жүректі болу керек.

8.

9.

• Биоэтика — биологиядағы этикалық мәселелерді
қарастыратын ғылым. Адам ғұмырын ұзарту,
жасанды адамдарды өмірге келтіру және бейімдеу,
талантты тұлғаларды генетикалық тәсілдермен
сұрыптау, тұқым қуалайтын сырқаттармен күрес,
адам ағзаларын дәрігерлік мақсаттарға пайдалану,
т.б. қазіргі заманның өзекті мәселелеріне айналып
отыр. Биоэтикалық
зерттеулерде моральдік қасиеттер бүкіл тіршілікті
қамтитын эволюция арқылы сарапталады, оның
алға жылжуына септігін тигізетіні — оң құндылыққа,
қарсы әрекет ететіні теріс құндылыққа жатады.
Биоэтика эволюциялық этика, экологиялық этика,
әлеуметтік биология сияқты ағымдармен қатар
дамыды.

10.

11.

12.

Медицина қызметкерлері деонтологиялық принциптерді
сақтамағанда ,науқастың психикасының бұзылуы мүмкін:
Ятрогения-пациенттің психикалық тыныштығының
бұзылуы.
Сороригения-пациенттің нерв жүйесінің
бұзылуы,мейірбикенің пациентке беретін теріс
қылықтарынан.
Эгротогения-пациент-пациентке зиян келтіреді.
Ятропсихогения-пациенттің психикалық тыныштығының
бұзылуы,теріс қылықтары.
Ятрофармакогения-науқастың нер жүйесінің
бұзылуы,дәрінің әсерінен.
Ятрофизиогения-пациенттің нерв жүйесінің бұзылуы
физикалық әсерінен медициналық манипуляциялардан кейін.
Субординация-қызметі төмен адамның қызметі жоғары
адамға бағынуы.
Дәрігерлік құпия-мейірбике науқас туралы мәліметті
ешкіммен бөліспейді.

13.

14.

15.

16.

17.

• Адамдар арасындағы қарым-қатынас –
күнделікті өмірдің маңызды мазмұнынын
бірі.Пациенттерге –
кеңес,тыныштандыру,қолдау беріледі
медицина қызметкерлерінен.
• Психотерапевтік тиімді қарым-қатынастың
жақсы әсері,оның маңызы белгілі,ол кейде
басқа емдеу әдістері нәтижелерінен асып
түсуі мүмкін.Сондықтан,қарым-қатынас
мейірбикелердің сапасы қызметіне қажетті
дағдылардың бірі.
• Коммуникация-адамдардың қарымқатынас арқылы хабарлармен алмасуы.
• Ақпаратты таратудың екі жолы бар:
• 1.Вербалды-ауызша немесе жазбаша
• 2.Вербалды емес-ым,мимика және т.б.

18.

19.

Вербалды коммуникацияның екі маңызды элементі бар:
айтылудың мағынасы және түрі.хабар айқын және нық
болуы тиіс.Сұрақтарды дұрыс беру керек.Сұрақтар
жабық түрде болады.«Сіз істей ласыз ба?»«Сіз
орындағыңыз келе ме?..»Пациент«Иә»немесе «Жоқ»деп
жауап береді.Ашық сұрақтар«Маған
айтыңызшы»«Қайда»,«Қашан»,«Неге » және т.б.-осы
сұрақтарға толық жауап алуға болады.Егер:
●хабар алушы назарын өзіңізге аудартсаңыз(оның қолы
тимей жатса,ең дұрысы әңгімені келесі уақытқа
қалдыру);
●жайлап,анық,қарапайым сөздермен қысқа сөйлеу;
●арнайы терминдерге әуес болмау;
●нақты пациментпен сөйлескенде сөздің тездігін және
айтылуын өзгерту:егер медициналық мейірбике тым
баяу сөйлесе,пациент оның қабылдау мүмкіндігін
жеткілікті бағаламайды деп ойлауы
мүмкін.Егер,керісінше тез сөйлесе,пациент оны асығып
тұр деп ,әрі қарай тыңдағысы келмейді;

20.

●Сөйлесу үшін сөйлесу уақытын дұрыс таңдаған дұрыс:ақпарат
қабылдауға арналған адам,сөйлесуге ықпал білдіруі тиіс.Сөйлесу
үшін ең тәуір уақыт-өз жағдайы,күту жоспары,мейірбикелік
шаралар туралы сұрақ берген жіне т.б. кездер;
Дәрігер аурудың жағымсыз нәтижесі немесе емделуге келмейтін
ауру туралы айтатын болса,әңгәмелесуді бірден бастамау керек;
●Дауыс ырғағына көңіл бөлу керек,ол айтылатын әңгіме
мазмұнына сәйкес болуы тиіс.Дауыс ырғағы жағдайға деген
қызығуды,қамқорлықты,немқұрайлылықты және ашуды,қорқуды
және т.б. білдіре алады;
●Дауыс қажеттілігін таңдау қажет:сізді еститіндей етіп айту,бірақ
айқайламау керек;
●Әзіл-қалжың вербалды қатынастың тиімділігін арттырады,бірақ
сақтық,әсіресе пациенттің жеке гигиенасына
байланыстыманипуляцияларды орындағанда сақтық қажет.Оған
медициналық мейірбикелер күтім көрсетіп жатқанда,күлкілі
жағдайларды айтуға болады,не пациентті күлдіру үшін «сөз
ойының»пайдалануға болады.Кейбір шетел мамандары әзілқалжың пациентті тынышталдырады,ауру сезімін не толғанысты
басады,эмоционалды қолдауға көмектеседі және ауру сезілуін
жұмсартады деп есептейді;

21.

• Вербалды емес түріне кіреді-көз
арқылы байланыс,ықылас қойғанды
және тыңдауға әзір екенін білдіретін
дене қалып,әңгімелесушілер
арасындағы қашықтығы,бас изеу
және әлпет пішіні.Зерттеушілер
ақпараттң 55 %-ын әңгіме кезінде
оған қатысушылар бет –әлпет пішіні
,дене қалып және ым арқылы
қабылдайды.Ақпараттың
барлығының тек 7%-ы ауызша сөзбен
таралады.
• Пациенттің бұзылған қажеттілігін
анықтап алу үшін 4 пайдалы дағдыға
ие болу:
• ①тыңдай білу
• ②дұрыс сұрақтар қою техникасы
• ③үнсіздік
• ④қолды тигізу

22.

"Тыңдай
білу"-ол тек ақпаратты еңжар қабылдау емес
,әңгімелесушіге белсенді ,саналы түрде араласуды
қалыптастырады.Жақсы тыңдаушы болу үшін өз
ықыласындағы басқа адамға толық аудару қажет.
Үнсіздік әңгіме барысындағы маңызды үзіліс бала
алады:сөйлеп тұрған адамға қиын жағдайларда өз ойларын
жинақтауға,өз сезімдеріне сәйкес сөздерді табуға және өз
пиғылығын ойластыруға мүмкіндік береді.
Вербалды емес қарым-қатынас –иыққа қол тигізу,арқадан
қағу,қолдан ұстау-мейірбикенің пациентке жақындығын
,эмоционалды қолдауын,бірге бөлісетінін білдіреді.Бірақ
физикалық қол тигізуде өте сақтау және ұқыптылық қажет
,себебі кейбір мәдениет иелерінде бөтен адамдармен
жақын болу ,қол тигізу қабылдауы мүмкін.
Әр адамда өзіне тән комфортты (жайлы,ыңғайлы)аймағы
бар:
1.Жеке кеңестік аймақ-ол ене қалса адам бірден
комфортты жағдайдан айырылады.
2.Көпшілік адамдарда жеке аймақ өлшемдері 0,14-1,2 м.
3.Интимді аймақ -16-45 см.
Бірақ мейірбике әртүрлі шараларды орындағанда тек жеке
аймаққа ғана еніп қоймайды,одан әрі интимді аймақтарға
енеді.

23.

24.

25.

26.

27. Абрахам Маслоудың пирамидасы

28.

Физиологиялық қажеттіліктер
Адамның күнделікті тіршілігіне қажетті: тамақ, су, ауа, ұйқы, демалыс және тағы
басқалары жатады. Бұл қажеттіліктерді қанағаттандырмаса адам өмір сүре алмайды
немесе толыққанды жетіле алмайды. Мысалы, адам 2 күн ұйықтамаса, физиологиялық
қажеттілігін қанағаттандырмаса жұмысын, күнделікті тіршілігін дұрыс істей алмайды.
Барлығы нормаға келген жағдайда ғана қажеттіліктің келесі сатысына өте алады.
Қауіпсіздік қажеттілігі
Қауіпсіздік және қорғанысты әр адам сезінгісі келеді. Сол үшін де есіктеріне сенімді
құлып қою, өмірлерін сақтандыру, аурудан, басқа қайғы-қасіреттен алшақ болуға
тырысады.
Әлеуметтік қажеттіліктер
Адамның махаббат, жақын адамдарынан жылулыққа, достық қарым-қатынас,
әлеуметтік топқа пайдасының тиюі сияқты әрекеттерге ұмтылу. Әлеуметтік ортада адам
өзінің керек екенін сезіну арқылы мотивация алады.
Мойындату қажеттіліктері
Әлеуметтік ортаға пайдасы тигеннен кейін, махаббатты, жақындықты сезінгеннен кейін
өзін мойындатып, мықты әрі сенімді адам болып көрінгісі келеді. Сыйласымдылық пен
атақ дәрежені алған адам өзіне сенімді бола бастайды. Сол арқылы өмір сүруге де
ұмтылысы күшейеді.
Өзін-өзі басқару
Соңғы сатыда адам жан дүниесінің қажеттілігі сипатталады. Іштей тұлға болуға
ұмтылу, өз мүмкіндіктерін жүзеге асыру сияқты белгілермен сипатталады. Төмендегі
сатылардан өткен адам ендігі өмірдің мәнін, қоршаған ортаны зерттеу, жаңаша
дүниеге көз-қарас қалыптаса бастайды.