Shesavali Prezentacia I Leqcia

1. Sesavali samoqalaqo samarTlis zogad nawilSi

2. leqcia 1

3. Tema I samoqalaqo samarTali da misi mniSvneloba

4. gansaxilveli sakiTxebi

1. samoqalaqo samarTali da misi mniSvneloba;
2. samoqalaqo samarTlis regulirebis sagani, sfero da
meTodi;
3. samoqalaqo samarTlis gamijvna samarTlis sxva
dargebisgan;
4. samoqalaqo samarTlis mizani da misi ZiriTadi
principebi; samoqalaqo samarTlis sistema;
5. kerZo da sajaro samarTali, kerZo da sajaro samarTlis
urTierTgamijvnis problema, kerZo samarTlis sistema,
sajaro samarTlis sistema;

5.

• termini “samoqalaqo samarTali”
•Ius civili Romanorum – dan Tanamedrove
“samoqalaqo samarTlamde”

6. termini “samoqalaqo samarTali”

termini “samoqalaqo samarTali” (laT. Ius civili) sazogadoebis ganviTarebis sxvadasxva safexurze
gansxvavebuli SinaarsiT ixmareboda.
romaul samarTalSi – is niSnavda saerTo samarTals, romelic
mxolod romis moqalaqeebze vrceldeboda da moicavda
samarTlis yvela dargs.
Sua saukuneebSi – “samoqalaqo samarTali” ewodeboda
saerTod romaul samarTals da mas upirispirebdnen e.w.
kanonikur (saeklesio) samarTals.
TandaTan Seicvala terminis “samoqalaqo samarTali”-s
Sinaarsi, radgan igi gadaiqca ufro kerZo samarTlad da
daupirispirda “sajaro samarTals”

7.

samoqalaqo samarTali warmoadgens kerZo samarTlis
mTavar nawils da ar moicavs mas mTlianad, radgan
kerZo samarTli moicavs sxva specialur dargebsac, rogoricaa:
inteleqtualuri samarTali, sakorporacio, Sromis, gakotrebis
da saerTaSoriso kerZo samarTali.
(amaze SemdgomSi visaubrebT).

8.

Ius civile – romSi gamoiyeneboda ama Tu im xalxis mier
Seqmnili samarTali.
iustinianes instituciebi – samoqalaqo samarTals ase
gansazRvravda: “is rac yovelma xalxma TavisTvis samarTlad
daawesa, aris misi civitas - is anu moqalaqeebis sakuTari
samarTali da iwodeba civilur samoqalaqo samarTlad, radganac
es mxolod moqalaqeTaTvis gankuTvnili samarTalia.
Sesabamisad civilur samarTals saxeli ewodeba Sesatyvisi
moqalaqeebis mixedviT. magaliTad – aTenis moqalaqeebis
samarTals – aTenis samoqalaqo samarTali. romis
moqalaqeebis samarTals Ius civili Romanorum .
anu Ius civile warmoadgens – “yoveli xalxis mier TavisTvis
Seqmnil samarTals”.
xolo civiluri Ius civile ki gansazrvravs konkretuli moqalaqeebis
samarTals.

9.

•Kkanonis saTaurad sityva “samoqalaqos” gamoyeneba
avstriel kanonSemoqmedTa damsaxurebaa: 1797 wels
dasavleT galiciaSi (avstriis nawili), ZalaSi Sevida iusticiis
prezidentis fon martinis mier momzadebuli sasinji proeqti
saxelwodebiT “dasavleT galiciis samoqalaqo kanonTa wigni”
romelic winamorbeti iyo 1811 wels avstriis “zogadi
samoqalaqo kanonTa wignisa”.
• Semdeg frangebs didi wvlili miuZRviT cnebis “samoqalaqo
samarTlis” sakanonmdeblo damkvidrebaSi. (napoleonis mier
1804 wels miRebuli samoqalaqo kodeqsi Code Civil).
•Hholandielebma 1838 wels miiRes da aseve “samoqalaqo
kodeqsi” uwodes;
• italielebmac 1942 wels imave saxelwodebiT miiRes
samoqalaqo kodeqsi.

10.

Tanamedrove msoflios yvela qveyana, romelsac samoqalaqo
urTierTobaTa mosawesrigeblad erTiani kodificirebuli aqti
aqvs, am aqts “samoqalaqo kodeqss” uwodebs.
• samoqalaqo samarTali ucxoa inglisisa da amerikis
StatebisTvis (precendentuli samarTlis qveynebi).
marTalia, istoriulad samoqalaqo samarTali mocemuli qveynis
moqalaqeTa urTierTobebis momwesrigebel samarTlad iyo
damkvidrebuli, magram aseTi mniSvneloba man dakarga
romSi III saukunis dasawyisSi karakalas imperatorobis dros.
radgan Ius civile ukve yvelas mimarT moqmed samarTlad iqca
da awesrigebda mxolod im sferos, romelsac romis samarTali
Ius privatum -s uwodebda anu “kerZo pirTa urTierTobas
erTmaneTs Soris” miuxedavad maTi moqalaqeobisa.

11.

Semdgom samarTlis dayofiT kerZo da sajaro samarTlad, (Ius
civile) “samoqalao samarTali” gaemijna “moqalaqeobas” da
mTlianad kerZo samarTals daeqvemdebara.
swored rom dResac “samoqalaqo samarTali” samarTlisis
nawili, romelmac unda moawesrigos pirTa
Tanasworuflebianobaze damyarebuli kerZo xasiaTis qonebrivi,
saojaxo da piradi urTierTobebi.
anu samoqalaqo samarTals araviTari saerTo moqalaqed
yofnasTan ar aqvs, igi gulgrilia piris politikur-samarTlebrivi
kavSirisadmi ama Tu im saxelmwifosTan.
misi ZiriTadi mizani pirTa “kerZo cxovrebis” mowesrigebaa.

12.

gansxvavebiT XIX saukunis evropaSi damkvidrebuli
kodifikaciebisagan, romelTac axali erovnuli saxelmwifoebis
Seqmna mohyva Sedegad, imperator iustinianes mier
ganxorcielebuli kodifikacia romis imperiis damxobis epoqas
emTxveva.
CrdiloeTeli tomebis ganuwyveteli Semosevebis Sedegad romis
imperia sabolood daingra. germanelebis sardlis odoakeris
mier 476 wels taxtidan romulus avgustusis CamogdebiT
dasavleT romis imperiam Tavisi arseboba Sewyvita.
aRmosavleT romSi jer kidev SeiZleboda imperiis SenarCuneba.
438 wels imperatorma Teodosius II gamoacxada pirveli
saxelmwifo kanonTa krebuli, romelic istoriaSi Sevida Codex
Theodosianus –s saxelwodebiT.
damsxvreuli romis imperiis kvlav aRdgenis mcdeloba
imperator iustinianes saxelTanaa dakavSirebuli.

13.

545 wels afrikidan vandalebis gandevniT, 535 wels italiaSi
aRmosavleT goTebis imperiis damxobiT iustiniane Seudga
imperiis aRdgenas da 554 wels dasavleT romis imperiaSic
aamoqmeda kodeqsi.
Tumca 565 wels iustinianes gardacvalebis Semdeg dasavleT
romis imperia kvlav daiSala, xolo aRmosavleT romis imperia
anu bizantia ganagrZobda arsebobas, vidre 1453 wels
Turqebma konstantinepoli ar daipyres.
rogorc xdeba, xolme es krebuli iustinianes saxeliT Sevida
istoriaSi. sinamdvileSi ki misi realuri Semqmnelis, iusticiis
ministris tribonianusis saxeli mxolod viwro wrisTvisaa cnobili.
Corpus Iuris Civilis - esaa sayovelTaod cnobili saxeli, romelic
iustinianes mier Seqmnil romis samarTlis krebuls XVI
saukunidan ewoda.

14. iustinianes Corpus Iuris Civilis

1583 wels frangma profesorma denis gotofredusma
gamosca romis samarTlis iustinianeseuli krebuli da mas
uwoda Corpus Iuris Civilis. es iyo pirveli kritikuli
gamocema.
iustinianeseuli samarTlis krebuli, romelic 528-534 wlebSi
momzadda, saukuneebis manZilze romaeli iuristebis mier
gamoTqmuli azrebis, miRebuli gadawyvetilebebis, calkeuli
kanonebis sistematizebul krebuls warmoadgenda.
igi oTxi nawilisagan Sedgeboda, Seiqmna sxvadasxva dros
da ZalaSic sxvadasxva wlebSi Sevida.

15.

• I nawili – instituciebi – aris pirveli wigni da warmoadgens
saxelmZRvanelos, romelic Seiqmna klasikuri epoqis iuristis
gaiusis imave saxelwodebis naSromis safuZvelze. kanonad
gamocxadda 533 wels.
• II nawili – digestebi anu pandeqtebi – meore wignia da
warmoadgens amonawerebis krebuls sxvadasxva epoqaSi,
upiratesad klasikur xanaSi (I-III saukuneebi) moRvawe
daaxloebiT 40 iuristis naSromebidan. digestebi Sedgeba 50
wignisagan da kanonad gamocxadda aseve 533 wels.
• III nawili – Codex Justinianus (piradad iustinianes kodeqsi) - mesame
wignia da warmoadgens imperator hadrianidan iustinianemde
gamocemuli kanonebis krebuls. pirveli gamocema, romelic
ZalaSi Sevida 529 wels, dRemde ar SemorCenila. saboloo
gamocema TariRdeba 534 wliT da Sedgeba 12 wignisagan.

16.

• IV nawili – novelebi – aris meoTxe wigni, romelic Sedgeba
instituciebis, digestebisa da kodeqsis gamocemis Semdeg
aRmoCenili 168 “axali” kanonisagan, romelTa umetesoba
berZnul enazea Sedgenili.
miuxedavad imisa, rom iustinianes misi krebulis
komentireba akrZaluli hqonda, cxovrebiseuli praqtika amas
moiTxovda da ucnobia im avtorTa gvarebi, vin
komentirebas mohkida xeli da es komentarebi yvela berZnul
enazea Sedgenili. VIII-IX saukuneebSi dagrovda berZnul
enaze gamocemuli 60 tomi, romelTac Zala bizantiis imperiis
daSlamde SeinarCunes.
iustinianes gardacvalebis Semdeg misi kodifikacia
mravalsaukunovan daviwyebas mieca da im saxiT, rogoric is
Tavdapirvelad Seiqmna, arc umoqmedia. amis erT-erTi ZiriTadi
mizezi iyo laTinuri ena, xolo bizantiis imperiis saxelmwifo ena
ki berZnuli iyo.

17.

amitom yvela teqsti, romelic Semdgom periodebSi
warmoiSva, berZnul enazea Sedgenili da originalisagan
gansxvavdeba.
miviwyebuli romis samarTlis aRorZineba dabadebidan
TiTqmis xuTi saukunis Semdeg xdeba.
boloniis universitetis profesorebma universitetis
wignTsacavSi ipoves iustinianes krebuli, romelsac Semdeg
iuridiul fakultetze swavlebis safuZveli Cauyares.
ase daiwyo farTomasStabiani procesi, romelic romis
samarTlis recefciis (aRorZineba) saxeliTaa cnobili.

18. romis samarTlis recefcia

• Ius Commune -s warmoSoba
• Ius Commune - s daSla
• ganmanaTleblobis roli samarTlis wyaros cnebis
CamoyalibebaSi
•Kkodifikaciebis Camoyalibeba
kodifikaciis aucilebloba
erovnuli kerZo samarTlis warmoSoba
pirveli nacionaluri kodifikaciebi.

19. Ius Commune -s warmoSoba

dRes Cveulebrivi movlenaa, rom yoveli samarTali konkretul
saxelmwifos ukavSirdeba.
dasavleT da Sua evropis qveynebs saukuneebis manZilze
hqondaT saerTo samarTali - Ius Commune da erTiani
samarTlis mecniereba.
es saerTo samarTali iyo romaul-kanonikuri da igi Sua
saukuneebidan safrangeTis revoluciis epoqamde
moqmedebda evropis kontinentis qveynebSi.
ibadeba kiTxva - Tu ar arsebobda erTiani saxelmwifo, erTiani
sajaro xelisufleba, maSin ra uzrunvelyofda saerTo samarTlis
arsebobas sxvadasxva qveynebsa da xalxebSi, romelTac
gansxvavebuli ena, kultura da tradiciebi hqondaT?

20.

koingis azriT saerTo samarTlis arsebobas ganapirobebda
laTinuri eklesiis Zalaufleba da am qveynebis istoriul-kulturuli
procesi, romelsac recefcia ewodeboda. samarTali kulturis
movlenad miiCneva da samarTalSi Cans yoveli xalxis kulturis
done.
saerTo samarTali XIII-dan XVIII saukunis CaTvliT
gamoiyeneboda evropis qveynebSi, xolo germaniaSi ki 1896
wlis samoqalaqo kodeqsis miRebamde.
romis samarTlis recefcia renesansis xanas ukavSirdeba.
bolonelma profesorebma Corpus Iuris Civilis –Si aRmoaCines
srulyofili, mecnierulad gansazRvrul donemde mza samarTlis
sistema, romelic epoqis moTxovnilebis Sesabamisad
racionalur safuZvlebs qmnida. swored boloniaSi XI-XII
saukuneebis ganmavlobaSi iqca romis samarTali iuridiuli
ganaTlebis safuZvlad da maSindeli samarTlis mecnierebis
meTodad.

21.

imavdroulad eyreba safuZveli kanonikur samarTalsac, romelsac
cxadia ar hqonda iseTi srulyofili krebuli, rogorc iustinianesi iyo.
1140 wels boloniaSi Seiqmna kanonikuri samarTlis krebuli e.w.
Decretum Gratiani da Corpus Iuris Civilis –sTan erTad
universitetebSi savaldebulo saxelmZRvanelod gamocxadda.
boloniis universitetis damkvidrebuli es tradicia aitaces evropis
qveynebis universitetebmac.
am dros daedo zustad safuZveli iuristis profesiis Camoyalibebas
– evropis universitetebSi iuridiuli ganaTlebamiRebuli
adamianebi axal socialur jgufs – iuristebis jgufs qmnian.
• sityva – iuristi – germanuli warmoSobisaa.
• iuristis pirveli samsaxuri laTinuri eklesiaa, Tumca
TandaTanobiT adgils imkvidreben saero samsaxurebSi.
• sainteresoa, rom cnobil romis papaebsac (inokenti III,
aleqsandre III) iuridiuli ganaTleba hqondaT.

22.

iuristebi rasac universitetebSi swavlobdnen praqtikaSi ver
axorcilebdnen, maT ar hqondaT kanonSemoqmedebiTi
uflebamosileba.
samarTals mimarTavdnen maSin, roca moqmedi Cveulebebi da
adaTebi ver wyvetdnen cxovrebiseul kazusebs.
iuristebs xSirad evalebodaT, rom samarTalSi arsebuli xarvezebi
romis samarTlis meSveobiT SeevsoT.
anu daskvnis saxiT:
Ius Commune -Aaris romaul-kanonikuri (romanuli/saeklesio)
samarTali, romelmac aseve SeiTvisa Sua saukuneebis samarTlis
sxva institutebic, maT Soris feodaluri samarTalic.
Ius Commune – mainc mecnierebis samarTali iyo. dasavleTSi
maSin arc erTiani sakanonmdeblo xelisufleba arsebobda, arc
yvela qveynisaTvis saerTo umaRlesi sasamarTlo. orive arsebobda
mxolod laTinur eklesiaSi. miuxedavad eklesiis mZlavri rolisa,
mas mainc ar SeeZlo evropuli saxelmwifos funqciis Sesruleba.

23.

Ius Commune –s erT-erTi Tavisebureba mis universalurobaSia.
igi ara mxolod kerZo samarTlis normebs Seicavda, aseve
sisxlisa da saproceso samarTlis normebsac.
saerTo samarTlis moqmedebis mTel teritoriaze ar
arsebobda erTiani sasamarTlo, romelic am samarTlis
ganxorcielebas uzrunvelyofda. es iyo erT-erTi mizezi,
romelmac saerTo samarTlis daSla da mis nacvlad erovnuli
kodifikaciebis warmoSoba ganapiroba.

24. Ius Commune -s daSla

axalma Sexedulebebma, filosofiurma moZRvrebebma da
politikurma procesebma Searyies saerTo samarTali da erovnuli
samarTlis warmoSobas misces biZgi.
ganmanaTleblobam praqtikulad revolucia moaxdina samarTlis
wyaros Sesaxeb moZRvrebis ganviTarebaSi.
man samarTlis wyaroTa sruliad axali gageba da sistema
daamkvidra, romelic dResac Tanamedrove samarTlis uryev
fundamentad iTvleba.
• Ius Commune –e samarTlis wyarod miiCnevda Corpus Iuris,
samarTlis mecnierebas, communis opinio doctorum-s da
sasamarTlo praqtikas.
• ganmanaTlebloba – uaryofs yovelive amas da samarTlis wyarod
aRiarebs mxolod kanons, oRond ara –Corpus Iuris- is formiT
Camoyalibebuls, aramed kodifikaciis axali Teoriis Sesabamisad
gansazRvruli principebiT Seqmnil kanons.

25.

ase warmoiSva moZRvreba kanonSemoqmedebiTi
saqmianobis Sesaxeb, romelic safuZveli xdeba XVIII
saukuneSi samarTlis axali formis – kodifikaciis
warmoSobisaTvis.
ra iyo Ius Commune –s aseTi msxvrevis mizezi?
kritikosebi (gansakuTrebiT laibnici) Seecadnen romis
samarTlidan gamoecalkevebinaT norma, e.i. qcevis wesi da
misi gamoyenebis praqtika.
laibnici Seecada axleburad daelagebina Corpus Iuris- is teqsti.
misi azriT kanonSi unda yofiliyo mxolod normebi da ara
kazusebis konkretuli SemTxvevebis gadawyvetebi. am
koncefciis mixedviT iustinianes krebuli kargavs kanonis
bunebas.
samarTlis umniSvnelovanes miznad miiCneva individebis,
calkeul pirTa Tavisuflebis uzrunvelyofa.

26.

magram Tavisufleba cxadia ar SeiZleba iyos SeuzRudavi.
amitom warmoiSoba imis aucilebloba, rom es SezRudvebi
xalxisTvis gasagebi formiT iyos Camoyalibebuli.
mxolod mecnierebasa da sasamarTlo praqtikaze damyarebuli,
laTinur enaze dawerili samarTali, am moTxovnebs ver
akmayofilebs.
es SeiZleba mxolod martivi da naTlad Camoyalibebuli
kanonebis meSveobiT.
adamianis bedi ar SeiZleba iyos damokidebuli mxolod
mosamarTleTa neba-survilze, piriqiT, mosamarTle TviTonve
mkacrad unda emorCilebodes kanons.
yovelive aman ganapiroba axali Teoriis – kodifikaciis Teoriis
warmoSoba.

27. kodifikaciis aucilebloba

kodifikaciis cneba axali epoqis kuTvnilebaa da misi istoria
mxolod or saukunes moicavs.
XVIII saukunemde samarTalmcodneoba ar icnobs
kodifikacias. arcerTi aqtebis krebuli ar warmoadgenda
kodeqsebs Tanamedrove gagebiT.
sistemis TvalsazrisiT yvelaze srulyofili mainc iustinianes
krebulia, romelSic sistematizebulia romis imperiaSi
sxvadasxva dros miRebuli kanonebi, gadawyvetilebebi da
sasamarTlo praqtika.
• kodifikacia – samarTlis gamoxatvis axali formaa, romlis
ZiriTadi principebi kontinentur evropaSi saerTo samarTlis (Ius
Commune) kritikisa da ganmanaTleblobis safuZvelze
warmoiSva.

28.

iustinianes krebuls akritikebdnen Semdegi mizezebis gamo:
iustinianes teqsti – mraval winaaRmdegobasa da bundovan
formulirebebs Seicavda, agreTve mravlad iyo maTSi
konkretuli SemTxvevebis (kazusebis) gadawyvetebi, rac wesiT
kanonis teqstSi ki ar unda yofiliyo, aramed sasamarTlo
gadawyvetilebebSi.
kanoni - unda Seicavdes mravaljeradi gamoyenebisaTvis
gamosadeg abstraqtul normebs.
Seiqmna specialuri moTxovnebi kodeqsebis mimarT:

29. kodeqsis moTxovnebi

• pirveli – kodeqsi unda yofiliyo yovlismomcveli da vrceli. igi
ar unda Seicavdes konkretuli sakiTxebis gadamwyvet
normebs. es ufro specialuri kanonebis sagans Seadgens.
kodeqsi upiratesad mxolod iseT urTierTobebs unda
awesrigebdes, romlebic sazogadoebrivi TanacxovrebisaTvis
ucvlel, fuZemdeblur elementebs Seadgenen.
• meore – kodeqsi ganixileboda socialuri xelSekrulebis
praqtikuli ganxorcielebis saSualebad, e.i. igi SeiZleba
SemuSavdes mxolod Tavisufali da Tanaswori
adamianebisagan Semdgari sazogadoebisaTvis. man unda
daicvas Tavisufleba, Tanasworoba da sakuTreba.

30.

• mesame – kodeqsSi unda yofiliyo zogadi wesebi, romlebic
imdenad naTlad da zustad furmulirebulni iqnebodnen, rom
TiToeul adamians SesZleboda maTi gageba. kodeqsis sistema
unda yofiliyo naTeli, martivi da TvalsaCino. amasTanave, ise
Sedgenili, rom mosamarTles gadawyvetilebis miRebisas
mizanSewonilobis mixedviT ar SeZleboda gadawyveta – anu
unda batonobdes kanoni da ara magistri.
kontinenturi evropis saxelmwifoebma XIX saukuneSi srulad
ganaxorcieles samarTlis kodifikacia.
“XIX saukunis” cnebaSi igulisxmeba epoqa safrangeTis 1789 wlis
revoluciidan pirveli msoflios omis dasawyisamde.
samoqalaqo kodifikacia – aris pirTa Tanasworobasa da nebis
avtonomiaze damyarebuli urTierTobebis mowesrigeba logikurad
urTierTdakavSirebuli cnebebisa da institutebis sistemis
safuZvelze.

31. pirveli nacionaluri kodifikaciebi

pirveli nacionaluri kodifikaciebi warmoiSva daniasa (1683
wels) da norvegiaSi (1687 wels), Semdeg ki Sveciasa da
fineTSi (1734 wels).
magram kontinenturi evropis samarTlis ganviTarebisaTvis
gansakuTrebuli roli prusiulma, avstriulma, frangulma da
germanulma kodifikaciebma iTamaSes.
ganvixiloT mokled TiToeuli maTgani.

32. prusiuli samarTali

prusiasa da avstriaSi XVIII saukunis Sua periodidan daiwyo
kodeqsebis SemuSaveba biurokratiis iniciativiT.
orive kanoni iseTi ar gamovida, rogorsac misi Semqnelebi
elodnen. isini ufro saxelmZRvaneloebs waagavdnen, vidre
kanonebs.
prusiuli kanoni – ar Semoifargleboda mxolod kerZo samarliT.
igi awesrigebda ara mxolod adamianebis monawileobiT
warmoSobil urTierTobebs, aramed adgenda gansxvavebul
wesebs sxvadasxva wodebrivi gaerTianebebisaTvis,
glexobisaTvis, TavadaznaurebisaTvis da sxva.
kanoni aSkarad asaxavda wodebriv gansxvavebebs da
Sesabamisad awesrigebda am urTierTobebsac.

33. prusiuli samarTali

formis mixedviT, es aqti im Sexedulebas emyareboda, rom
kanonma ar unda dautovos mosamarTles SesaZlebloba
Tavisufali gadawyvetilebebis misaRebad.
amitom igi Seicavs mraval konkretul wess, romelic konkretul
sakiTxebs exeba.
es sakanonmdeblo teqnika Semdgomi periodis aqtebSi aravis
ar gauziarebia.

34. avstriis samoqalaqo kodeqsi

avstriis samoqalaqo kodeqsi – wminda samoqalaqo kodeqsia.
igi kerZo samarTlis kanonia, romelic awesrigebs urTierTobebs
Tanasworuflebiani moqalaqeebisagan Semdgar
sazogadoebaSi. miuxedavad imisa, rom misi SemuSavebisas
jer kidev arsebobda socialuri gansxvavebebi, kanonmdebelma
isini ar Seitana kanonSi da amiT am kanonma dros gauswro
da SemdgomSi cvlilebebis Setana saWiro aRar gaxda.
sakanonmdeblo teqnikis TvalsazrisiT avstriis kodeqsi
gansxvavdeba prusiulisagan:
masSi ar aris calkeuli SemTxvevebis momwesrigebeli normebi
da sistemis mixedviT igi emTxveva iustinianes instituciebs.

35. franguli samoqalaqo kodeqsi

franguli samoqalaqo kodeqsi – kerZo samarTlis kanonia. igi
pirveli kodeqsia, romelic franguli revoluciis Sedegad Seiqmna
Tavisufali sazogadoebisaTvis. kodeqsi eyrdnoba yvela
moqalaqis Tavisuflebisa da Tanasworobis ideebs da pirvel
rigSi es exeba saxelSekrulebo samarTalsa da sakuTrebis
uflebas.
franguli samoqalaqo kodeqsi – formis mixedviT konkretul
sakiTxebs ki ar wyvets, aramed Seicavs wesebs, romelTa
ganviTareba konkretuli sakiTxebis gadawyvetisas
interpretaciis gziT mosamarTles SeuZlia.

36. germaniis samoqalaqo kodeqsi

germaniis samoqalaqo kodeqsi – germaniaSi 1900 wlis 1
ianvridan Sevida ZalaSi. TiTqmis asi wliT gvian, vidre franguli
da avstriuli kodeqsebi savinis medgari winaaRmdegobis
gamo. Tumca am dagvianebam am SemTxvevaSi mxolod
dadebiTi roli Seasrula. radgan germanelma kodifikatorebma
gaiziares franguli da prusiuli kodeqsebis gamocdileba.
germaniis samoqalaqo kodeqsi – rogorc sistemiT, cnebaTa
aparatiT, normebis formulirebaTa lakoniurobiT da sxva
TvisebebiT ufro daxvewilia.
germaniis samoqalaqo kodeqss – sayveduroben, radgan
frangulisgan gansxvavebiT, romelic “xalxisTvisaa dawerili”,
germanuli kodeqsi iuristebisTvis dawerili kanonia.

37. samoqalaqo samarTlis regulirebis sagani, sfero da meTodi

regulirebis sagani - is urTierTobebi rasac es
dargi awesrigebs.
es urTierTobebia:
• kerZo xasiaTis qonebrivi urTierTobebi
• saojaxo urTierTobebi
• piradi urTierTobebi

38.

regulirebis sfero – im subieqtTa wre, romelsac moicavs es
dargi, viszedac vrceldeba samoqalaqo normebis
moqmedeba.
samoqalaqo samarTlis regulirebis sfero vrceldeba:
• fizikur pirebze
• kerZo samarTlis iuridiul pirebze
• sajaro samarTlis iuridiul pirebze
regulirebis meTodi – im saSualebaTa erToblioba, romlis
meSveobiTac SesaZlebeli xdeba miRweul iqnes
monawileTa iseTi qceva, rac kanoniTaa gaTvaliswinebuli.
regulirebis meTodi emyareba:
•kerZo avtonomiis (damoukideblobis) princips
•Tanasworobis princips

39. regulirebis meTodi

regulirebis meTodis damaxasiaTebeli niSnebi:
samoq. samar. urT. subieqtTa iuridiuli damoukidebloba, rac
emyareba maT qonebriv gancalkevebulobas – anu horizontaluri,
aradaqvemdebarebuli urTierToba – rac gulisxmobs, imas rom, am
subieqtebs aqvT Tanabari uflebebi da ekisrebaT Tanabari
pasuxismgebloba, miuxedavad maTi materialuri da socialuri
mdgomareobisa anda maTi Tanamdebobrivi daqvemdebareobisa.
piradi Tavisufleba samoqalaqo uflebaTa ganxorcielebaSi – anu
xelSekrulebis Tavisuflebis principi.
subieqtebi ar izRudebian samoqalaqo-samarTlebriv urTierTobebSi –
anu SeuZliaT dadon iseTi SeTanxmebebic rac ar aris kanonSi
mocemuli, magram ar ewinaaRmdegeba kanons.
samoqalaqo uflebis darRvevas mohyveba saTanado sanqcia romelic ZiriTadad qonebrivi xasiaTisaa.

40. samoqalaqo samarTlis gamijvna samarTlis sxva dargebisgan

samoqalaqo samarTali –
rogorc samarTlis erT-erTi dargi, im normebis
erTobliobaa, romlebic Tanasworobis safuZvelze
aregulireben kerZo xasiaTis qonebriv, saojaxo
da pirad urTierTobebs fizikur pirTa Soris, fizikur
da iuridiuli pirTa da TviT iuridiul pirTa Soris

41. samoqalaqo samarTlis gamijvna samarTlis sxva dargebisgan

samoqalaqo samarTali – awesrigebs qonebriv da pirad araqonebriv
urTierTobebs
sisxlis samarTali – icavs rogorc qonebriv ise pirad araqonebriv uflebebs,
adgens ra sisxlis samarTlebriv pasuxismgeblobas am uflebebis
xelyofisTvis (qurdoba, Zarcva, yaCaRoba, qonebis dazianeba da
sxva), magram sisxlis samarTali ar aregulirebs am urTierTobebs, is
mxolod icavs maT, regulireba ki xdeba samoqalaqo samarTliT.
magaliTad - qurdobis Tu qonebis sxva xelyofis mcdelobis dros dgeba
sakiTxi mxolod sisxlis samarTlebrivi pasuxismgeblobis Sesaxeb da
aq samoqalaqo urTierToba ar warmoiSoba. samoqalaqo urTierToba
warmoiSoba mxolod damTavrebuli qurdobis dros, roca ziani
miadgeba dazaralebuls.
am dros damnaSavesa da dazaralebuls Soris warmoiSoba samoqalaqo
samarTlebrivi urTierToba, romelic gulisxmobs dazaralebulisaTvis
miyenebuli zaralis anazRaurebas Tanasworobis principiT.

42.

• administraciuli samarTali – ara marto icavs calkeul qonebriv
da pirad araqonebriv urTierTobebs, aramed aregulirebs kidec
maT.
• gansxvaveba isaa - rom administraciul samarTalSi saqme
gvaqvs ara iseT qonebriv urTierTobebTan, romelTac
RirebulebiTi xasiaTi aqvT, aramed organizaciul
urTierTobebTan.
• pirad araqonebriv urTierTobebs administraciuli samarTali
aregulirebs, roca maT ara aqvT kavSiri qonebriv
urTierTobebTan,
• mag: gvarisa da saxelis gamocvla regulirdeba administraciuliT
da ara samoqalaqo samarTliT.
• gansxvaveba administraciulsa da samoqalaqo samarTals Soris
aseve isaa, rom samoqalaqo samarTlebrivi normebi qonebriv
urTierTobebs aregulireben mxareTa Tanasworobis principiT,
xolo administraciuli samarTali xelisuflebisa da
daqvemdebarebis principiT

43.

• samoqalaqo samarTali da samoqalaqo saproceso samarTali –
samoqalaqo samarT. normebi aregulireben samoqalaqo
urTierTobebs, samoqalaqo saproceso samarTali ki adgens
wesebs, Tu rogor unda moxdes samoqalaqo uflebaTa dacva
maTi darRvevis SemTxvevaSi.
• samoqalaqo samarTali da Sromis samarTali (pensia, xelfasi,
materialuri daxmareba) – es aris muSakis urTierToba
administraciasTan, xelfasTan Tu SromiT saqmianobasTan
dakavSirebiT – aq ar gvaqvs is Tanasworobis principi, rac
damaxasiaTebelia samoqalaqo urTierTobisaTvis.
• samoqalaqo samarTali da saxelmwifo (sakonstitucio)
samarTali – konstitucia gansazRvravs moqalaqeTa ZiriTad
uflebebsa da movaleobebs, magram igi ar aregulirebs am
uflebebTan dakavSirebiT warmoSobil urTierTobebs (amas
aregulirebs samoqalaqo samarTali).

44.

• samarTlis dayofa kerZo da sajaro
samarTlad.
• Teoriebi maTi gamijvnis Sesaxeb

45. samarTlis dayofa kerZo da sajaro samarTlad

romis samarTlis epoqidan kontinenturi evropis iuridiuli
mecniereba samarTals kerZo da sajaro samarTlad hyofs.
es dayofa araa pozitiur-samarTlebrivi debuleba anu
sakanonmdeblo, aramed igi mecnierul kategorias
warmoadgens.
• kerZo samarTali – ewodeba samarTlis im nawils, romelic
individebs Soris warmoSobil urTierTobebs awesrigebs
• sajaro samarTali _ewodeba samarTlis im nawils, romelic
saxelmwifo organoTa mier sajaro xelisuflebis aRsrulebis
procesSi warmoqmnil urTierTobebs aregulirebs

46.

kerZo da sajaro samarTlis Tanafardobis sakiTxze
aRsaniSnavia ori ukiduresi msoflmxedveloba, romlebic
gamoirCevian araordinaluri midgomiT socialuri regulirebis
am formebis mimarT:
• marqsistul-leninuri (kumunisturi) – romelic saerTod ar
aRiarebs kerZo samarTals, spobs ra mis erT-erT
fundamentur instituts – kerZo sakuTrebas.
• anarqizmi – romelic uaryofs yovelive saxelmwifoebrivis
arsebobas anu saxelmwifoebrivi regulirebis aucileblobas,
aRiarebs mxolod “Tavisufali xelSekrulebebis” gabatonebas
da amiT yvelafris gardaqmnas kerZo samarTlad.

47.

saintereso iyo proletaruli samarTlis, rogorc samarTlis axali
tipis warmoSobis Teoriebi.
am dros gamoikveTa sami, erTmaneTisagan gansxvavebuli
Sexeduleba:
• pirveli – aRiarebda samarTlis dayofas kerZo da sajaro
samarTlad da amas yvela samarTlisTvis damaxasiaTebl
Tvisebad miiCnevda. anu sajaro samarTali imoqmedebda
nacionalizebuli (saxelmwifos sakuTreba) sawarmoebis
mimarT, xolo kerZo samarTali – damoukidebeli da
arasaxelmwifoebrivi subieqtebis mimarT.
• meore - samarTlis dayofa kerZo da sajaro samarTlad
miuRebelia rogorc imperializmis epoqis burJuaziuli
samarTlisTvis, aseve sabWoTa samarTlisTvis. amgvari
dayofa miuRebeli iyo sabWoTa samarTlisTvis, radgan
saqmianobis udidesi nawili saxelmwifos xelSi iyo.

48.

• mesame – am koncefcias safuZvlad daedo leninis cnobili
sityvebi – “Cven arafers kerZos ar vcnobT, CvenTvis
meurneobis sferoSi yvelaferi aris sajaro-samarTlebrivi da
ara kerZo”. ris Sedegadac sabWoTa iurispudenciaSi sajaro
samarTali gabatonebul formad gamocxadda.
samarTlis dayofa kerZo da sajaro samarTlad miCneulia
kontinentur evropaSi progresuli samarTlebrivi kulturis
arsebobis dasturad da marTlwesrigis maRali donis
maCveneblad.
“organizebuli sazogadoebebi arseboben mxolod kerZo da
sajaro samarTalSi”.

49. kerZo samarTali

• myari da stabiluria (mag. romis samarTalSi
Camoyalibebuli nasyidobis, Cuqebis, gacvlis da a.S.
institutebi TiTqmis 15 saukunis ganmavlobaSi ar
Secvlilan da arsebiTad arc momavalSi Seicvlebian
• igi awesrigebs calkeul pirTa Soris warmoSobil
urTierTobebs, romlebic damoukideblobisa (kerZo
atonomia) da Tanasworuflebianobis principebzea
damyarebuli

50. sajaro samarTali

• sakmaod cvalebadia (mag. sajaro samarTlebrivi institutebi
rogoricaa saxelmwifos formebi, adamianisa da moqalaqis
uflebebi, saxelmwifoTa Soris urTierTobebi da a.S. mravali
cvlileba ganicada)
• sajaro samarTali gacilebiT axlos dgas politikur
cxovrebasTan _ sajarosamarTlebrivi normebi xSirad
politikuri gadawyvetilebebis Sedegia – sajaro samarTlis
normas bevrad gansazRvravs politikuri viTareba
• sajaro samarTali ar efuZneba (kerZosgan gansxvavebiT)
monawileTa Tansworuflebianobas. es aris xelisuflebisa da
urTierTdaqvemdebarebis wesrigi
• sajaro samarTali ar SeiZleba Seicvalos kerZo pirTa
xelSekrulebebiT (iustinianes degistebidan)

51. sajaro samarTali

• sajaro samarTlis mniSvnelovani Tavisebureba isaa, rom igi
aris saxelmwifos sajaro nebis qmnileba da amave dros misi
zRvarmdebi
• saxelmwifo Tavis sajaro nebas samarTlis formiT
gamoxatavs, magram am nebis gamoxatvis procesSi igi ar
aris SeuzRudavi
• saxelmwifos saqminobis CarCoebs swored sajaro samarTali
gansazRvravs
• am CarCoebis zustad gansazRvra pirobiTia, vinaidan Znelia
misi zusti Semofargvla da amitom amgvari Sefasebis
kriteriumad SeiZleba gamoyenebul iqnes sayovelTaod
aRiarebuli Rirebulebebis garantirebuloba da
xelSeuxebloba, rogoricaa adamianis Rirseba, sicocxle,
sakuTreba da a.S.

52. kerZo da sajaro samarTlis urTierTgamijvnis problema

• mravali instituti, romelic adre kerZo samarTals
miekuTvneboda, Secvlili sazogadoebrivi da istoriuli
pirobebis kvalobaze sajaro SinaarsiT Seivso. magaliTad –
iuridiuli piris cneba istoriulad kerZo samarTalSi
warmoiSva, magram dRes is sajaro samarTlis iuridiuli
pirebis saxiT sajaro samarTlis mniSvnelovani institutia.
• warmoiSva institutebis mTeli jgufi, samarTlis dargebic
ki, romlebic calsaxad ar miekuTvneba arc sajaro, aseve,
arc kerZo samarTals.

53. kerZo da sajaro samarTlis urTierTgamijvnis problema

gamijvnis praqtikuli mniSvneloba ZiriTadad or
sakiTxSi vlindeba
• romeli samarTlis norma unda iqnes
gamoyenebuli konkretul SemTxvevaSi
• romelma sasamarTlom unda ganixilos
aRniSnuli dava (samoqalaqo Tu
administraciulma).

54.

magaliTad:
• wlebis manZilze administraciuli saproceso kodeqsi
davis administraciul samarTlebrivad misaCnevad
sakmarisad Tvlida saxelmwifos an misi organoebis
monawileobas, rac imas iwvevda, rom samoqalaqo
davebic ki, Tuki masSi saxelmwifo monawileobda,
administraciul sasamarTlos unda ganexila.
2005 wels Setanili cvlilebebiT ki es midgoma Seicvala da:
• amjerad mniSvnelovania is, Tu ra uflebamosilebebiT
monawileobs saxelmwifo urTierTobebSi – anu Tuki
sajaro funqcias axorcielebs, maSin dava
administraciulma sasamarTlom unda ganixilos.

55.

anu
amiT gansjadobis sakiTxis gadawyvetisas
upiratesoba mieniWa ara am urTierTobis
monawileebs (saxelmwifo),
aramed sadavo sakiTxis
samarTalurTierTobis bunebas.

56. kerZo da sajaro samarTlis urTierTgamijvnis problema

kerZo da sajaro samarTlis urTierTgamijvnis
problema gansxvavebuli Teoriebis warmoSobis
safuZveli gaxda
•interesebis Teoria
•subordinaciis Teoria
•subieqtebis Teoria
•specialuri samarTlis Teoria

57. interesebis Teoria

am Teoriis mixedviT, gamijvnisaTvis gadamwyvetia,
samarTlebrivi regulirebisas Tu visi interesebi dgas
wina planze: erTeulTa anu kerZo interesebi Tu e.w.
sajaro interesebi.
karl larencis azriT es kriteriumi miuRebelia, vinaidan
arcTu iSviaTad kerZo samarTali icavs ara mxolod
calkeul pirTa interesebs, aramed imavdroulad sajaro
interesebsac (mag. sajaro reestri, garigebaTa formis
dacvis normebi) da Tavis mxriv arc sajaro samarTali
Semoifargleba mxolod sazogadoebrivi
moTxovnilebebiT da calkeul pirTa interesebis dacvas
emsaxureba (mag. am interesebis dacvisTvis
sakonstitucio sasamarTlos gamoyenebis ufleba)

58. interesebis Teoria

gamoyofen sam garemoebas,
romelTa gamo es moZRvreba xSirad gamousadegari
xdeba:
1. pirveli - marTalia saxelmwifo mmarTvelobis organoebi
moqmedeben sajaro interesebisaTvis, magram xSirad
sajaro samarTlis institutebTan erTad isini kerZo
samarTlis institutebsac iyeneben, risi uflebac maT aqvT,
Tumca isini amiT uzrunvelyofen sajaro interesebsac.

59.

2. meore - kerZo pirebsac SeuZliaT kerZo samarTlis
formebis gamoyenebiT sajaro interesebi daicvan.
magaliTad - bevri saqvelmoqmedo organizacia
gaformebulia kerZosamarTlebrivi wesiT, magram
emsaxureba sazogadoebrivi keTildReobis
miznebs da aqvs privilegiebic (mag.
sagadasaxado SeRavaTebi), radganac sajaro
amocanebs uzrunvelyofen
3. mesame - sajarosamarTlebrivi normebi SeiZleba
aseve kerZo interesebs emsaxurebodes

60. subordinaciis Teoria

subordinaciis Teoriis Tanaxmad, sajaro samarTlisaTvis
damaxasiaTebelia urTierTdaqvemdebarebis urTierTobebi
maSin, roca kerZo samarTali awesrigebs
TanasworuflebianTa Soris warmoSobil urTierTobebs.
“sajaro samarTali aris principulad subordinaciis samarTali,
kerZo samarTali ki principulad koordinaciis samarTali”(forstofis debuleba)
• mxareTa Tanasworobis safuZvelze warmoSobili
urTierTobebis gaformebis samarTlebrivi saSualeba
xelSekrulebaa. igi moiTxovs yvela monawilis Tanxmobas da
am urTierTobebSi (kerZo) SeuZlebelia, rom erTma mxarem
meores misi Tanxmobis gareSe raime valdebuleba daakisros
an uflebebi SeuzRudos.

61.

urTierTdaqvemdebarebis (sajaro) urTierTobebSi es
SesaZlebelia. saxelmwifo akisrebs calkeul pirebs
sagadasaxado valdebulebebs, miuxedavad maTi
Tanxmobisa, aseve moqmedi kanonmdeblobis
farglebSi zRudavs, magaliTad miwis mesakuTris
uflebebs.
sainteresoa rom amgvari urTierTdaqvemdebareba
SesaZlebelia kerZo samarTalSic, mag. roca kerZo
sazogadoebis partniori valdebulia daemorCilos
sazogadoebis wesdebas sawesdebo kapitalSi Sesatanis
gadidebis Taobaze da a.S.). aseve meurveobisa da
mzrunvelobis urTierTobebSi arasrulwlovans SeiZleba
SeezRudos gansazRvruli uflebebiT sargebloba.

62.

aseve kidev magaliTi – urTierToba mesakuTresa da
mosargebles Soris im azriT, rom mesakuTres calmxrivi
aqtiT SeuZlia aRkveTos sargebloba (170-e muxli
sakuTrebis cneba).
Tanasworuflebianobis safuZvelze sajaro samarTalSic
SeiZleba warmoiSvas urTierTobebi, kerZod, xelSekrulebis
gziT.
magaliTad – klasikuri saerTaSoriso samarTali (igi sajaro
samarTlis nawilia) Tavdapirvelad warmoiSva rogorc
Tanasworuflebian subieqtTa samarTali.
Tanasworuflebianoba da urTierTdaqvemdebareba,
marTalia, kerZo da sajaro samarTlis mniSvnelovan
Taviseburebebs gamoxataven, magram ar arian sakmarisi
imis dasadgenad, Tu romel sferos miekuTvneba esa Tu is
urTierToba – sajaros Tu kerZos.

63.

am Teoriis mniSnelovan naklad miiCneven imas,
rom igi saerTod gamoricxavs sajaro
saxelSekrulebo samarTals.
Tanamedrove mmarTvelobis organoebis praqtikaSi
xSirad gamoiyeneba xelSekrulebebi
moqalaqeebTan.
am dros SeuZlebelia calsaxad imis mtkiceba, es
urTierTobebi sajaro samarTals miekuTvneba Tu
kerZos. am Teorias mTeli urTierTobebi arsebiTad
saxelmwifosa da pirovnebas Soris
urTierTobebamde dahyavs da yuradRebis gareSe
tovebs mTel saorganizacio samarTals, romelic
awesrigebs mmarTvelobis organoebis
Camoyalibebisa da saqmianobis process.

64. subieqtebis Teoria

am Teoriis Tanaxmad samarTlis dayofas kerZo da sajaro
samarTlad safuZvlad udevs urTierTobaSi monawile
subieqtTa statusi, ufro zustad is, Tu ra uflebamosileba aqvs
urTierTobis monawiles da ra amocanas (funqcias)
aRasrulebs igi am urTierTobaSi. anu Tuki urTierTobaSi erTi
mxare gamodis saxelmwifos, sajaro xelisuflebis
warmomadgenlad, es aris sajaro samarTali da piriqiT, Tu
sajaro organo urTierTobaSi gamodis rogorc kerZo piri,
maSin saqme gvaqvs kerZo samarTalTan.
magaliTad - adgilobrivi mmarTvelobis organo yidulobs miwis
nakveTs an iRebs sesxs – es urTierToba miekuTvneba kerZo
samarTals, vinaidan sax. organo am SemTxvevaSi ar aris
sajaro xelisuflebis subieqti.

65.

• magaliTad - Tu ori sxvadasxva mmarTvelobis
organo erTmaneTTan debs xelSekrulebas, romelic
mimarTulia maTi sajaro amocanebis Sesrulebisken,
es xelSekruleba miekuTvneba sajaro samarTals.
amgvarad, subieqtebis Teoria gamijvnisaTvis
gadamwyvetad miiCnevs imas, Tu ra funqcia aqvs
samarTlebriv urTierTobis monawiles da ra
amocanas aRasrulebs igi am urTierTobebSi.

66.

subieqtebis Teoria sworad xsnis kerZo da sajaro samarTals
Soris gansxvavebis xasiaTsa da Sinaars. mTavaria ara
interesi (romlis gamijvna xSirad rTulia), ara subordinacia
(romlis garkvevac aseve Znelia), aramed is funqcia,
romlis matareblad gamodis subieqti samarTlebriv
urTierTobebSi.
magaliTad - saxelmwifo organo, romelic avtomanqanas
iZens, arafriT ar gansxvavdeba avtomanqanis SemZeni
moqalaqisgan, magram saxelmwifo, romelic
eqspropriaciis gziT arTmevs moqalaqes sakuTrebas, ukve
ver ganixileba kerZo samarTlis subieqtad.

67. specialuri samarTlis Teoria

subieqtebis Teoria dauSveblad Tvlida, rom
saxelmwifo mewarmed gamosuliyo da
administraciuli kerZo samarTlis mixedviT, sajaro
amocanebis Sesasruleblad kerZo samarTlebrivi
garigebebi daedo.
amis gamo subieqtebis Teoriidan ganviTarda e.w.
“specialuri samarTlis Teoria”, romlis Tanaxmad
sajaro samarTali aris saxelmwifoebrivi xelisuflebis
specialuri samarTali, xolo kerZo samarTali –
zogadi samarTali yvelasTvis.

68.

am Teoriis arsi mdgomareobs SemdegSi:
Tu sajaro samarTali ar krZalavs, saxelmwifos SeuZlia iyos
mewarme da Tavisi saqmianobis uzrunvelsayofad
gamoiyenos zogadi kerZo samarTali, e.i. im
SemTxvevebSic, roca saxelmwifo sajaro amocanebs
asrulebs, SeuZlia mas kerZosamarTlebrivi urTierTobebisa
da formebis gamoyeneba, Tu sajaro samarTali pirdapir ar
krZalavs amgvar moqmedebas. (am koncefcias
ganamtkicebs ssk-is me-8 muxlis me-2 nawili):
2. სახელმწიფო ორგანოებისა და საჯარო სამართლის
იურიდიული პირების კერძოსამართლებრივი
ურთიერთობები სხვა პირებთან ასევე წესრიგდება
სამოქალაქო კანონებით, თუკი ეს ურთიერთობები,
სახელმწიფოებრივი ან საზოგადოებრივი ინტერესებიდან
გამომდინარე, არ უნდა მოწესრიგდეს საჯარო სამართლით.

69.

• specialuri samarTlis TeoriiT faqtobrivad moxda
subieqtebis Teoriis modificireba da igi gabatonebul
mosazrebad iqca. kerZosamarTlebriv urTierTobebSi
saxelmwifo arafriT gansxvavdeba sxva
subieqtebisgan. igi Cveulebrivi mewarmea da
amitom es urTierTobebi kerZo samarTliT
regulirdeba.
• sajaro urTierTobebSi saxelmwifo sajaro xelisuflebis
warmomadgenelia da aq moqmedebs sajaro
samarTlis normebi, e.i. gadmwyvetia is, Tu ra
funqciiT arian subieqtebi am urTierTobebSi
aRWurvilni (subieqtebis Teoria) da moiTxovs Tu ara
es sajarosamarTlebriv regulirebas (specialuri
samarTlis Teoria)

70. kerZo samarTlis sistema

• samoqalaqo samarTali – kerZo samarTlis nawilia, magram
kerZo samarTali ar amoiwureba mxolod samoqalaqo
samarTliT.
kerZo samarTlis SigniT unda ganvasxvavoT samoqalaqo
samarTali, rogorc zogadi kerZo samarTali da sxva specialuri
dargebi. adre samoqalaqo samarTali mTlianad kerZo
samarTals warmoadgenda da cnebebi “samoqalaqo
samaTali” da “kerZo samarTali” identuri cnebebi iyo. droTa
ganmavlobaSi sazogadoebrivi procesebis ganviTarebis
Sedegad, Camoyalibda samarTlis specialuri dargebi. amis
gamo dRes samoqalaqo samarTals miiCneven zogad kerZo
samarTlad specialuri kerZo samarTlis mimarT. es imas
niSnavs, rom samoqalaqo kodeqsiT ganmtkicebuli normebi
da institutebi aseve vrceldeba kerZo samarTlis sxva
dargebzec.

71.

samoqalaqo samarTali kerZo samarTlis birTvia. igi
gansazRvravs iseT fuZemdeblur debulebebs,romlebic
yvela sxva kerZosamarTlebriv dargSi gamoiyeneba.
esenia pirebi, garigebebi, xelSekrulebis Tavisufleba,
sakuTrebis ufleba, sakuTrebis SeZena, vadebi da
xandazmuloba da a.S.
gansakuTrebul anu specialur kerZo samarTals
ganekuTvneba:
mewarmeTa, Sromis, sakorporacio, inteleqtualuri
sakuTrebis, gakotrebis samarTali.

72.

• sakorporacio samarTali – igi aris pirTa
kerZosamarTlebrivi gaerTianebebis momwesrigebel
normaTa erToblioba (iuridiuli/araiuridiuli pirebi).
• inteleqtualuri samarTlis Semadgeneli nawili -saavtoro,
sapatento, sasaqonlo niSnebis, aRmoCenebis,
gamogonebebis da maTi msgavsi araqonebrivi
urTierTobebis samarTali - aseve warmoadgens specialuri
kerZo samarTlis nawils. saavtoro samarTali – gamoeyo
samoqalaqo kodeqss da da calke kanonebiT aris
regulirebuli - kanoni “saavtoro da momijnave uflebebis
Sesaxeb”.
• inteleqtualuri samarTlis aseve mniSvnelovani nawili –
samrewvelo samarTali - calkeuli kanonebiT wesrigdeba.

73.

• Sromis samarTali – igi istoriulad samoqalaqo samarTlis
nawili iyo, magram Semdgom calke dargad
Camoyalibda. Tavdapirvelad SromiTi urTierTobebi
nardobis xelSekrulebiT wesrigdeboda. dRes ki kerZo
nawilSi “Sromis kodeqsiT” wesrigdeba, xolo sajaro
sferoSi “sajaro samsaxuris Sesaxeb” kanoniT.
• gakotrebis samarTali – gakotrebasTan dakavSirebuli
urTuierTobebi wesrigdeba saqarTvelos kanoniT
“gadaxdisuunarobis saqmis warmoebis Sesaxeb”.
• saerTaSoriso kerZo samarTliT – mowesrigebuli
urTierTobebi kerZosamarTlebrivi da amitomac
ganekuTvneba kerZo samarTals.

74. sajaro samarTlis sistema

sajaro samarTals ganekuTvneba:
saxelmwifo, konstituciuri, administraciuli,
sagadasaxado, sabaJo, sisxlisa da saproceso
samarTali.
am dargebSi mJRavndeba sajaro samarTlis umTavresi
principi – subordinacia.
sajaro samarTlis sistemaSi Sedis aseve saerTaSoriso
samarTali da saeklesio samarTali

75. sajaro samarTlis sistema

• administraciul samarTals warmoadgens:
sapolicio, sapasporto, samSeneblo, sasoflo-sameurneo,
garemos dacvis, sagzao, komunaluri da a.S.
• sagadasaxado samarTali – gansazRvravs moqalaqeTa
sagadasaxado valdebulebebs da saxelmwifos
sagadasaxado uflebebis ganxorcielebis sakiTxebs.
misi ZiriTadi principia – subordinacia urTierTdaqvemdebareba.
• safinanso samarTali – awesrigebs gadasaxadTa
ganawilebas
• sabiujeto samarTali ki – gadasaxadebis gamoyenebas

76. sajaro samarTlis sistema

• sisxlis samarTali – aregulirebs saxelmwifos
represiuli uflebis warmoSobas (materialuri sisxlis
samarTali) da mis ganxorcielebas (formaluri sisxlis
samarTali anu sisxlis samarTlis procesi)
• sisxlis samarTlis kuTvnilebas sajaro samarTlisadmi
is gansazRvravs, rom mxolod saxelmwifos aqvs
sisxlissamarTlebrivi dasjis uflebamosileba,
braldebis monopolia ki mxolod prokuraturas

77. sajaro samarTlis sistema

• sasamarTlo wyobilebisa da saproceso samarTalic
sajaro samarTalia. marTlmsajuleba saxelmwifos
mier Camoyalibebuli sasamarTloebis meSveobiT
xorcieldeba. maTi sistema da organizacia
nawilobriv konstituciiT da nawilobriv specialuri
kanonebiTaa gansazRvruli
• saeklesio samarTali – igi aris samarTlis normaTa
eroblioba, romelic awerigebs sajarosamarTlebriv
dawesebulebas _ eklesiasa da mis wevrebs Soris
warmoSobil urTierTobebs

78. kerZo da sajaro samarTlis principebi

kerZo samarTlis ZiriTadi principebia:
kerZo avtonomia;
xelSekrulebis Tavisufleba;
sakuTrebis Tavisufleba;
keTilsindisiereba
TviTpasuxismgeblobis principi;
adamianTa Tavisufleba da Tanasworoba
erTmaneTTan urTierTobaSi.

79.

kerZo avtonomia - masSi igulisxmeba individebisTvis
marTlwesrigiT uzrunvelyofili da daculi SesaZlebloba,
gansazRvruli farglebis SigniT, erTmaneTs Soris urTierTobani
moawesrigon garigebaTa, gansakuTrebiT, xelSekrulebaTa
meSveobiT. uwinares yovlisa es principi mesakuTris
uflebamosilebasTanaa dakavSirebuli, kerZod mis uflebasTan
gankargos Tavisi sakuTreba.
xelSekrulebis Tavisufleba – individi damoukideblad
gansazRvravs, Tu visTan dadebs igi xelSekrulebas da ra
iqneba am xelSekrulebis Sinaarsi;
aucileblad unda visaubroT kerZo avtonomiis farglebze, radgan
SeuzRudavma kerZo avtonomiam SeiZleba qaosic gamoiwvios
da mesame pirTa uflebebis darRvevac.
magaliTad – adamianebs Tavisuflad SeuZliaT iyidon da gayidon
uZravi qoneba, magram SemZeni aucileblad unda
daregistrirdes sajaro reestrSi.

80.

• kerZo avtonomiis SezRudva SeiZleba gamowveuli iyos
saxelmwifo usafrTxoebiTac. mag: saxelmwifom SeiZleba
kanomdeblobiT daawesos nebarTvebis aucilebloba kerZo
pirTa sagareo vaWrobis dros.
• aseve specialuri kanonmdeblobiT izRudeba istoriuli da
kulturuli faseulobebis gatana saqarTvelodan.
• kerZo avtonomiis SezRudvis kidev erTi magaliTia –
kontrahirebis iZuleba, rac ganpirobebulia mosaxleobis
socialuri dacvis aucileblobiT. (Telasis an gazmomaragebis
magaliTi)
sakuTrebis Tavisufleba – nivTis mesakuTres SeuZlia survilisamebr
gankargos igi da yvela sxva piri gamoricxos am nivTze
zemoqmedebisagan. anderZis Tavisuflebac am principis
gamovlinebaa.

81.

keTilsindisiereba – keTili nebis prezumfcias ganamtkicebs. es
niSnavs imis varauds, rom urTierTobis monawileebi
TavianT uflebebs keTilsindisierad axorcieleben.
keTilsindisiereba mxareTa movaleobacaa. magaliTad –
pirobiTi garigebebis dros, Tu pirobis dadgoma
arakeTilsindisierad daabrkola im mxarem, romlisTvisac
pirobis dadgoma ar aris xelsayreli, piroba damdgarad
CaiTvleba.
TviTpasuxismgeblobis principi – es niSnavs, rom
xelSekrulebis mxare TviTon agebs pasuxs mis mier
gamoyenebuli TavisuflebisaTvis. kerZo samarTali ki mas
icavs e.w. koreqtulobis principiT –
mxarem unda daicvas garigebaTa kanoniT dadgenili formebi,
rom amiT SesaZlebeli iyos misi interesebis uzrunvelyofa

82.

anu kerZo samarTlis fundamenturi principia _
adamianTa Tavisufleba da Tanasworoba erTmaneTTan
urTierTobaSi.
maTi dakonkreteba ase gamoiyureba:
• Tavisufleba – adamianTa samarTlebrivi
TviTgamorkvevis principSi
• Tanasworoba _ zogadi uflebaunarianobis principSi
kerZo avtonomias ganixilaven samarTlebrii
TviTgamorkvevis elementad da garigebaTa Sesaxeb
moZRvrebis mTavar principad.
TviTgamorkvevis uflebas kerZo samarTali icnobs ara
mxolod garigebebTan mimarTebaSi, aseve sxva
sferoebSic: sacxovrebeli adgilis Tavisuflad arCeva,
sakuTrebis Tavisufali sargebloba da a.S.

83. sajaro samarTlis ZiriTadi principebi

–
adamianTa Tavisuflebisa da Tanasworobis, rogorc
samarTlis ideis, uzrunvelyofa arsebuli wyobilebis
meSveobiTa da saxelmwifoebrivi xelisuflebis
SezRudvis gziT.
swored, amitom sajaro samarTlis principebis umTavresi
amosavalia konstituciuri samarTali.
konstitucia gansazRvravs ZiriTad principebs, romelTa
safuZvelze da farglebSi saxelmwifom unda Seasrulos
Tavisi amocanebi.

84. sajaro samarTlis ZiriTadi principebi

konstituciurobis principi;
demokratiulobis principi;
samarTlebrivi saxelmwifos princi;
socialuri saxelmwifos principi;
respublikurobis principi;
federalurobis principi

85.

konstituciuri samarTlis fuZemdebluri principebia:
• ZiriTadi uflebebi da
• saxelmwifos forma.
• ZiriTadi uflebebis - ganmsazRvreli principia “adamianis
Rirsebis xelSeuxebloba” anu konstitucia aRiarebs
adamianis Rirsebas, rogorc umaRles Rirebulebas da
“ZiriTadi uflebebi boWaven sakanonmdeblo,
aRmasrulebel xelisuflebas da marTlmsajulebas, rogorc
uSualod moqmedi samarTali” anu ZiriTadi uflebebi uSualo
moqmedebis normebia saxelmwifos am sami
xelisuflebisTvis: sakanonmdeblo, aRmasrulebeli da
sasamarTlo.

86.

• saxelmwifos forma - romlis maxasiaTeblebia:
respublikuroba, federaluroba, demokratiuloba,
samarTlebrivi da socialuri saxelmwifoebrioba.
saxelmwifoebrivi wyobilebis umniSvnelovanesi struqturuli
principebi:
• demokratiulobis principi – igi garantirebulia rogorc
xalxisgan gamomdinare parlamenturi demokratia, romelic
emyareba konsesusis miRwevis movaleobasa da
umralesobis gadawyvetilebas, xalxis politikuri nebis
gamoxatvis dacvas ZiriTadi uflebebis meSveobiT,
politikuri procesebis saqveynoobas da Tavisuflebas
gansakuTrebuli daTqmiT, rom yoveli umciresoba
potenciuri umravlesobaa da amitom, aucilebelia
umciresobis konstituciuri dacva

87.

• samarTlebrivi saxelmwifos principi– gaformebulia
ZiriTad uflebebSi, xelisuflebaTa danawilebis
principSi, kanonis primatisa da kanonierebis
principSi, sasamarTlo dacvis principSi da a.S.
• socialuri saxelmwifos principi – misi mizania
adamianTa Tavisuflebis efeqturi uzrunvelyofa
saxelmwifos socialuri daxmarebisa da xelSewyobis
meSveobiT

88.

(saqarTvelos konstitucia)
მუხლი 21 (15.10.2010. N3710 ამოქმედდეს 2011 წლის 1 იანვრიდან)
1. საკუთრება და მემკვიდრეობის უფლება აღიარებული და
ხელშეუვალია. დაუშვებელია საკუთრების, მისი შეძენის,
გასხვისების ან მემკვიდრეობით მიღების საყოველთაო უფლების
გაუქმება.
2. აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის დასაშვებია ამ
მუხლის პირველ პუნქტში აღნიშნულ უფლებათა შეზღუდვა
კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით,
იმგვარად, რომ არ დაირღვეს საკუთრების უფლების არსი.
3. აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის საკუთრების
ჩამორთმევა დასაშვებია კანონით პირდაპირ გათვალისწინებულ
შემთხვევებში, სასამართლოს გადაწყვეტილებით ან ორგანული
კანონით დადგენილი გადაუდებელი აუცილებლობისას,
წინასწარი, სრული და სამართლიანი ანაზღაურების პირობით.
ანაზღაურება თავისუფლდება ყოველგვარი გადასახადისა და
მოსაკრებლისაგან.

89.

konstituciis 21 (1)-iT sakuTrebis ufleba eqskluziur uflebadaa
aRiarebuli.
gansakuTrebuloba, eqskluziuroba – gulisxmobs
marTlwesrigisagan uflebamosili pirisaTvis yoveli qonebrivi
uflebis imgvarad daqvemdebarebas, rom mas SeeZlos
sakuTrebis uflebasTan dakavSirebuli uflebamosilebebis
Tavisi SexedulebiT individualuri gamoyeneba.
• sakuTrebis uflebis garantias gvaZlevs Canaweri “დაუშვებელია საკუთრების, მისი შეძენის, გასხვისების ან
მემკვიდრეობით მიღების საყოველთაო უფლების
გაუქმება”. - anu am uflebis gauqmebis akrZalviT
kanonmdebloba uzrunvelyofs sazogadoebaSi qonebrivi
urTierTobebis Tavisufal ganviTarebas.
• sakuTrebis ufleba, rogorc wesi, xelSeuvali uflebaa,
magram konstituciis 21-e muxlis (2 da 3) nawilebi
iTvaliswinebs am saerTo wesidan gamonaklisebs:

90.

es gamonaklisebi regulirdeba Semdegi ori kanoniT:
1 საქართველოს კანონი “აუცილებელი საზოგადოებრივი
საჭიროებისათვის საკუთრების ჩამორთმევის წესის შესახებ”
da
2 საქართველოს ორგანული კანონი “საზოგადოებრივი
საჭიროებისათვის გადაუდებელი აუცილებლობისას
საკუთრების ჩამორთმევის წესის შესახებ”.
საქართველოს ორგანული კანონი “საზოგადოებრივი
საჭიროებისათვის გადაუდებელი აუცილებლობისას
საკუთრების ჩამორთმევის წესის შესახებ”.
მუხლი 1.
ეს კანონი ადგენს საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის
გადაუდებელი აუცილებლობისას სათანადო ანაზღაურებით
საკუთრების ჩამორთმევის წესს.

91.

მუხლი 2 (18.01.2013 N 209)
გადაუდებელ აუცილებლობას განეკუთვნება ვითარება,
რომლის დროსაც საომარი ან საგანგებო მდგომარეობის,
ეკოლოგიური კატასტროფის, სტიქიური უბედურების,
ეპიდემიის, ეპიზოოტიის საშიშროების გამო საფრთხე ექმნება
ადამიანთა სიცოცხლეს ან ჯანმრთელობას, სახელმწიფო ან
საზოგადოებრივ უსაფრთხოებას.
მუხლი 3.
გადაწყვეტილებას საკუთრების ჩამორთმევის შესახებ იღებს
საქართველოს პრეზიდენტი, აღმასრულებელი
ხელისუფლების სამთავრობო დაწესებულება, ავტონომიური
რესპუბლიკის სამთავრობო დაწესებულება ან ადგილობრივი
მმართველობის ორგანო, რომლის სამოქმედო
ტერიტორიაზედაც იმყოფება საკუთრების ობიექტი.

92.

მუხლი 4 (18.01.2013 N 209)
საკუთრების ობიექტის საფასურს განსაზღვრავს უფლებამოსილი
სახელმწიფო ორგანო, წინასწარი, სრული და სამართლიანი
ანაზღაურების პრინციპიდან გამომდინარე. საკუთრების
ობიექტის საფასური მესაკუთრეს მიეცემა საკუთრების
ჩამორთმევამდე.
მუხლი 5.
საგანგებო ან საომარი მდგომარეობის გამოცხადების
შემთხვევაში საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის სათანადო
ანაზღაურებით საკუთრების ჩამორთმევის შესახებ
გადაწყვეტილება მიიღება საგანგებო ან საომარი მდგომარეობის
შესახებ კანონმდებლობით დადგენილი წესით.
მუხლი 6.
გადაწყვეტილება სათანადო ანაზღაურებით საკუთრების
ჩამორთმევისა და მიყენებული ზიანის ანაზღაურების შესახებ
შეიძლება გასაჩივრდეს სასამართლოში ამ კანონის მე-2 მუხლით
გათვალისწინებული ვითარების შეწყვეტის შემდეგ,
კანონმდებლობით დადგენილი წესით.

93.

საქართველოს კანონი “აუცილებელი საზოგადოებრივი
საჭიროებისათვის საკუთრების ჩამორთმევის წესის შესახებ”
მუხლი 1. კანონში გამოყენებული ტერმინების განმარტება
ამ კანონში გამოყენებულ ტერმინებს აქვთ შემდეგი
მნიშვნელობა:
ა) შეფასება – სპეციალურად უფლებამოსილი პირის მიერ
საექსპროპრიაციო ქონების ღირებულებისა და სანაცვლო
კომპენსაციის განსაზღვრა; (29.12.2006 N4204)
ბ) ექსპროპრიატორი – პირი, რომელსაც სასამართლოს
გადაწყვეტილებით ენიჭება ექსპროპრიაციის უფლება;
დ) ექსპროპრიაციის უფლება – საქართველოს კონსტიტუციის
21-ე მუხლითა და ამ კანონით განსაზღვრული
აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის
საკუთრების ჩამორთმევის ერთჯერადი უფლება სათანადო
კომპენსაციის უზრუნველყოფით; (29.12.2006 N4204)

94.

ე) ექსპროპრიაცია – საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე
მუხლისა და ამ კანონის შესაბამისად საკუთრების
ჩამორთმევა, ჩამორთმეული ქონების სათანადო
კომპენსაციით.
ვ) კომპენსაცია – მესაკუთრისათვის ჩამორთმეული ქონების
სანაცვლოდ სათანადო საკომპენსაციო თანხის გადახდა ან
ჩამორთმეული ქონების საბაზრო ღირებულების მქონე სხვა
ქონების გადაცემა. (29.12.2006 N4204)

95. literatura

1 l. Wanturia “samoqalaqo samarTlis zogad nawili”, gv. 140, 82-97
2 d. kereseliZe “kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri
cnebebi”, gv. 1-58, 80-83
3 l. Wanturia “uZravi nivTebis sakuTreba”. Tbilisi, gv. 1742
4 samoqalaqo kodeqsi, muxlebi 1-10
5 სამოქალაქო კოდექსის კომენტარი, წიგნი პირველი 1-10
მუხლი