Ünsiyyət İnformasiya Mübadiləsi kimi

1. Ad:Elvin Soyad:Abdulla Fakültə:Kulturologiya İxtisas :Sosial iş Fənn:Ünsiyyət Mədəniyyəti

2.

Ünsiyyət İnformasiya Mübadiləsi
kimi

3.

İnsanların bir-biri il ə informasiya
mübadil əsi ünsiyy ətin daha geniş
yayılmış t ər əfi, c əh əti olmaqla
psixoloji əd əbiyyatda ünsiyy ətin
kommunikativ t ər əfi adlanır.
İnformasiya mübadil əsi prosesind ə
insanlar bir-birl ərinin fikirl əri,
ideyaları, hissl əri, ist ək v ə arzuları
v ə s. il ə tanış olurlar. Başqa sözl ə
insanlar bu prosesd ə h əyat v ə
f əaliyy ətl əri üçün z əruri olan
informasiya mübadil əsini h əyata
keçirirl ər. Bu cür informasiya
mübadil əsi olmadan insanların
birg ə yaşayışı v ə f əaliyy əti
ç ətinl əş ər, mümkün olmazdı. 
. 

4.

5.

Ünsiyyət zamanı həyata keçirilən informasiya
mübadiləsində iki tərəf iştirak edir: məlumatı,
informasiyanı verən və məlumatı qəbul edən. Birinci
tərəf – informasiyanı verən kommunikator,ikinci
tərəf – informasiyanı qəbul edən
isə resipient adlandırılır. Beləliklə hər cür
informasiya mübadiləsi K – İ – R (kommunikatorinformasiya- resipient) sxemi üzrə həyata keçir.
Kommunikatorİnformasiya Resipient

6.

İnsanlar arasında informasiya mübadiləsini
təmin edə biləcək vasitələr çox və müxtəlifdir.
Psixoloji ədəbiyyatda bu cür kommunikasiya
vasitələrini iki qrupda birləşdirirlər. Birinci qrup
kommunikasiya vasitələri sözlərin, dilin köməyi
ilə bağlı olan vasitələrdir. Bu cür
kommunikasiya vasitələrini verbal
kommunikasiya vasitələri adlandırırlar. Burada
hansı dil qrupuna aid olmasından asılı
olmayaraq həmin dilin daşıyıcıları və həmin dili
mənimsəmiş insanlar dildən ünsiyyət
prosesində ünsiyyət vasitəsi kimi istifadə
edirlər. Dil vasitəsilə insanlar arasındakı bu cür
ünsiyyət prosesi nitq adlanır. 
İkinci qrup kommunikasiya vasitələri dildən,
nitqdən kənar vasitələrdir. Bu cür
vasitələr qeyri verbalkommunikasiya vasitələri
adlandırılır. Onlara müxtəlif ifadəli hərəkətləri,

7.

Verbal Ünsiyyət

8.

İnsanların birgəyaşayış zərurətinin meydana gəlməsi
onların ünsiyyət tələbatının da yaranmasına səbəb
olmuşdur. Tarixən insanların dil vasitəsilə ünsiyyət
forması meydana gəlmişdir. Nəticədə dildən istifadə
edərək öz fikirlərini, istək və arzularını bir-birinə
çatdırmaq imkanına malik olmuşlar. Bu proses nitq
prosesi adlandırılmışdır. Buradan da verbal ünsiyyət
prosesi olan nitqə belə tərif vermək mümkün
olmuşdur: insanlar arasında dil vasitəsilə həyata
keçirilən ünsiyyət prosesinənitq deyilir. Tərifdən
göründüyü kimi dil verbal ünsiyyət üçün vasitə, nitq isə
həmin prosesin özüdür. İnsanlar  dilə yiyələnməklə onun
vasitəsilə ünsiyyət saxlaya bilirlər. Başqa sözlə onlar
nitqə yiyələnmiş olurlar. Hər hansı bir xarici dildə danışa
bilmək həmin dili başa düşmək, başqa sözlə verbal
ünsiyyətə girə bilmək üçün o dili bilmək və ondan
istifadə etməyi bacarmaq lazımdır. Psixologiyada «dili»
və «nitqi» fərqləndirən digər cəhətlərə də diqqət
yetirilir. Adətən, dili şərti danışıq işarələri sistemi
kimi qəbul edirlər. Onun köməyi ilə insanlar üçün
müəyyən əhəmiyyət və məna kəsb edən səs birləşmələri

9.

10.

İkinci qrup kommunikasiya
vasitələri dildən, nitqdən
kənar vasitələrdir. Bu cür
vasitələr qeyri verbal
kommunikasiya vasitələri
adlandırılır. Onlara müxtəlif
ifadəli hərəkətləri, mimikanı,
pantomimikanı, işarələr
sistemini və s. aid etmək olar.
Hər iki kommunikasiya
vasitələrini ayrı-ayrılıqda
nəzərdən keçirək. 

11.

Nitq ünsiyy ət prosesi kimi insanların
fikir, t əcrüb ə mübadil əsin ə imkan
yaradır. Nitqin əh əmiyy əti onun
funksiyalarında özünü aydın göst ərir.
Nitqin funksiyalarını n əz ərd ən
keçirm əzd ən əvv əl ünsiyy ət vasit əsi
olan dilin funksiyalarına diqq ət 
yetir ək. Ad ət ən, dilin üç funksiyasını
qeyd edirl ər:
1) dil ictimai-tarixi t əcrüb ənin mövcud olması, saxlanması
v ə verilm əsi vasit əsidir
2) dil kommunikasiya,  el əc ə d ə insanın davranışını t ənzim
etm ək vasit əsidir
3)  dil intellektual f əaliyy ətin silahıdır .

12.

Nitqin birinci funksiyası  əşyalar
ı, h ər ək əti, v əziyy əti
adlandırmaqdır. Bu,
nitqin siqnifikativ v ə
ya semantik funksiyası adlanır.
Bu funksiya insan nitqini
heyvanların ünsiy y ətind ən
f ərql əndirir. Heyvanların
çıxardığı s əs əşyaları deyil,
onların öz v əziyy ətl ərini bildirir.
İnsanda is ə mü əyy ən söz
deyil ərk ən h əmin sözl ə bağlı h ər
hansı cismin, hadis ənin
t əs əvvürl əri canlanır. 

13.

14.

15.

Nitqin sonrakı funksiyası
onun ümumil əşdirm əfunksiyasıdır.
Nitq sözl ər ə  əsaslandığına gör ə
daima ümumil əşdirm əy ə imkan
yaradır. 
Nitqin mühüm funksiyalarından biri d ə
kommunikativ funksiyadır. Bu funksiya
da öz növb əsind ə m əlumat verm ə v ə
f əaliyy ət ə t əhrik etm ə v əzif əl ərini
yerin ə yetirir. 
Ümumiyy ətl ə götürdükd ə nitqin
köm əyi il ə başqaları il ə ünsiyy ət
saxlayır, fikir mübadil əsi edir, ictimai
t əcrüb əni m ənims əyir, z ənginl əşdirir,
yeni n əsl ə veririk. 

16.

17.

Bütün bu funksiyalarla yanaşı olaraq nitqin
özün əm əxsus xüsusiyy ətl əri d ə mövcuddur. Bunlara
nitqin  m əzmunluluğu , anlaşıqlılığı , t əsirliliyi v ə
ifad əliliyini  aid etm ək olar. Nitqin m əzmunluluğu
onda ifad ə olunan m əlumatın əhat ə dair əsind ən
asılıdır. Nitqd ə ifad ə olunan fikir v ə hissl ərin h əcmi
n ə q əd ər geniş olarsa, veril ən m əlumatlar gerç əkliy ə
n ə d ər əc əd ə uyğun g əl ərs ə v ə n ə d ər əc ə  d ə
əh əmiyy ətli olarsa o bir o q əd ər m əzmunlu hesab
olunur. Nitqin m əzmunlu  olması  üçün insanın geniş
biliyi, h əmin bilikd ən v ə istilahlardan düzgün istifad ə
etm ək bacarığı olmalıdır. Bunlar olmadan nitq özünün
m əlumat verm ə v əzif əsini h əyata keçir ə bilm əz.  

18.

Nitqimizin bizi dinl əy ənl ər t ər əfind ən qavranılması üçün
onun anlaşıqlı olması xüsusi əh əmiyy ət k əsb edir. Nitqin
anlaşıqlılığı ikit ər əfli xarakter daşıyır. Bir t ər əfd ən
kommunikatorun nitqinin n ə q əd ər s əlis, aydın olması,
yersiz ibar əl ərl ə yükl ənm əm əsi, dilin qrammatik qayda
v ə qanunlarına uyğun  olmasından asılıdır. Danışan adam
öz fikrini konkret nümun əl ərl ə əsaslandırmağı,
dinl əyicil ərin s əviyy əsini n əz ər ə almağı bacarmalıdır.
Eyni bir mövzunu  bir mü əllimin olduqca aydın, anlaşıqlı,
dig ərinin is ə qarmaqarışıq ş əkild ə ş ərh  etdiyinin şahidi
oluruq. N ətic əd ə birinci mü əllimi dinl əyicil ər h əv əsl ə
dinl əyir,  onun d ərsind ən yeni bilikl ərl ə çıxışlar, ikinci
mü əllimin verdiyi m əlumatları qavraya bilmir, onu
dinl əm əy ə h əv əs göst ərmirl ər. 

19.

20.

Ünsiyyət prosesində nitqin t əsirlilik  xüsusiyyətinin
nəzərə alınması da  az əhəmiyyətə malik deyildir. Nitqin
təsirliliyi onun fəaliyyətə təhrik etmək funksiyasını
yerinə yetirməyə imkan verir. Nitqin təsirliliyi
inandırma, sübut, təlqin, məsləhət, tapşırıq, təlimat,
xahiş, əmr, qadağan, komanda və s. şəklində həyata
keçir. Bu cür təsir vasitələrindən yerində və müvafiq
şəkildə istifadə olunması lazımi nəticəni verə bilir. 
Nitqin ifad əliliyi  yüksək nitq mədəniyyətinə
yiyələnməyin əsas göstəricilərindən biri hesab olunur.
Danışan və ya yazan adam öz nitqində şərh etdiyi
məzmuna münasibətini nitqin ifadəliliyinin köməyi ilə
bildirir.
Şifahi və yazılı nitqdə nitqin ifadəliliyi müxtəlif şəkild ə
həyata keçir. Şifahi nitqdə təsvir olunan cisim və
hadisələrə münasibətin nitqin ifadəliliyi  vasitəsilə
çatdırılması nisbətən asan baş verir. Burada mimika və
pantomimikanın iştirakı, səsin ahəngi və s. nitqin
ifadəliliyini gücləndirir. 

21.

Diqq ətiniz ə gör ə
T əş əkkürl ər.