Podział systemów partyjnych - kryterium ilościowe

1.

Podział systemów partyjnych - kryterium
ilościowe

2.

System partyjny, układ wzajemnych powiązań
między partiami politycznymi oraz zachodzące między nimi
relacje, zasady i normy prawne regulujące stosunki
międzypartyjne oparte na mechanizmie współdziałania bądź
rywalizacji w walce o udział we władzy państwowej, o jej
utrzymanie lub kontrolę.
Systemy partyjne pojawiły się wraz z nowoczesnymi partiami
politycznymi w drugiej połowie XIX wieku i były bezpośrednim
następstwem upowszechnienia prawa wyborczego na te grupy
społeczne, które takich praw wcześniej nie posiadały. Trafnie więc
zauważył R.T. McKenzie, że „nowoczesny system partyjny jest
bezpośrednim produktem ekspansji elektoratu”.
Spróbujemy teraz odpowiedzieć sobie na pytania: co rozumiemy
pod pojęciem system partyjny?

3.

System partyjny definiowany jest najczęściej jako grupa partii
politycznych działających według prawnie określonych reguł w
ramach danego społeczeństwa.
Znacznie rozszerza zakres pojęciowy systemu partyjnego definicja
zaproponowana przez W.Zakrzewskiego, którego zdaniem
system partyjny jest to „mechanizm współdziałania bądź rywalizacji
organizacji społecznych w walce o władzę i w jej sprawowaniu”.
Ten sam pogląd reprezentowali później- pomimo pewnych
zastrzeżeń- J.Banaszkiewicz, W.Skrzydło.

4.

Definicja systemu partyjnego, zaproponowana przez
Maurice’a Duvergera, według której jest on rozumiany jako
„formy i warunki koegzystencji wielu partii w danym państwie”.
Mowa jest tu o swoistym współistnieniu partii i wzajemnych
relacjach między nimi, mającymi charakter zarówno formalny
(prawny) jak i faktyczny (rzeczywisty). Zwrot „wielu partii”
wyłącza jednak z pod zakresu tej definicji systemy jednopartyjne,
a także jak się wydaje dwupartyjne (wynika to z podziału jaki
przyjmuje Duverger dla systemów, dzieląc je na jedno-, dwu- i
wielopartyjne).

5.

Podział systemów partyjnych ze względu na liczbę partii w
systemie (Jean Blondel) :
System jednopartyjny (monopartyjny), charakterystyczny
dla systemów niedemokratycznych, w którym władza może być
sprawowana wyłącznie przez jedną partię. Jednocześnie nie jest
wykluczone istnienie innych ugrupowań politycznych, nie
posiadających jednak zarówno prawnych jak i faktycznych
możliwości zdobycia władzy. W tym ostatnim systemie mamy
do czynienia ze szczególną odmianą systemu, zwanego
systemem partii hegemonicznej. Liczni autorzy, w tym
Duverger, odmawiają uznania tej formy za system, ze względu
na brak dostatecznej ilości elementów dla funkcjonowania
systemu.System monopartyjność istniała np. w państwach
„realnego socjalizmu” i w państwach faszystowskich.

6.

System dwupartyjny, w którym istnieje wiele ugrupowań
politycznych, lecz szansę na uzyskanie władzy mają dwa z nich.
Partie te, mając wyraźną przewagę nad pozostałymi zmieniają się
wzajemnie u steru rządów. System taki występuje w USA i, co w
obecnej sytuacji politycznej jest dyskusyjne.

7.

System Wielopartyjny , charakteryzujący się istnieniem co
najmniej kilku partii, mogących uczestniczyć w sprawowaniu
władzy (zarówno w sensie potencjalnym jak i faktycznym). Często
spotykanym elementem takich systemów jest występowanie
koalicji. System wielopartyjny nie jest jednolity i wewnątrz niego
wyróżnia się liczne podsystemy:
1. Dwublokowy, w którym istnieją dwa siczne bloki polityczne
składające się z co najmniej dwóch partii lub organizacji
politycznych, rywalizujące ze sobą w walce o władzę. Ten typ
istnieje obecnie we Włoszech i we Francji.

8.

2. System kooperacji partii polega na tym, że partie konkurują
ze sobą w czasie kampanii wyborczej, aby po wyborach
zrezygnować z konkurencji i podjąć współpracę (instytucja
„wielkiej koalicji” lub konsesualizm szwajcarski).
3. Wielopartyjny nieustabilizowany, charakterystyczny dla
tzw. młodych demokracji. Normą są tutaj silne wahania w
stopniach poparcia dla poszczególnych ugrupowań, w tym
sytuacje, że w kolejnych wyborach dotychczas rządząca partia nie
uzyskuje mandatów w parlamencie. (występuje np. na Litwie, na
Ukrainie czy w Polsce).

9.

4. Partii dominującej (nie mający nic wspólnego z systemem
monopartyjnym), która to w długim okresie czasu uzyskuje
znaczną przewagę nad konkurencyjnymi ugrupowaniami. Partia
taka posiada niezbędną do kierowania rządem większość, co nie
oznacza, że większość ta ma charakter bezwzględny. Inne jednak
stronnictwa nie są w stanie skutecznie przejąć władzy (przykładem
mogą być Szwecja gdzie dziesiątki lat rządziła socjaldemokracja
oraz Paragwaj z Partią Colorado).
5. System trójblokowy (trójpartyjny), rzadko występujący w
praktyce. W tym systemie realne znaczenie posiadają trzy
ugrupowania (bloki polityczne), z tym że po wyborach jedno
(jeden) z nich jest zdolny do stworzenia samodzielnego rządu ( np.
w Wielkiej Brytanii czy Meksyku).

10.

System dwupartyjny:
U.S.A.: realne znaczenie posiadają wyłącznie dwie partie
centrolewicowa Partia Demokratyczna (Democratic Party) i
centroprawicowa Partia Republikańska (Republican Party).
Ponadto istnieje wiele różnego rodzaju ugrupowań. O czym
świadczy kilkuprocentowe poparcie w wyborach federalnych
posiadają dwa stronnictwa Partia Reform (Reform Party), założona
przez Ross’a Perota oraz Zieloni (Green Party of theUnitedStates).
Istnieją też partie regionalne na poziomie stanów.

11.

Systemy partii dominującej :
Japonia: od końca II Wojny Światowej z niewielką przerwą w
połowie lat 90 ubiegłego wieku władzę sprawuje Partia LiberalnoDemokratyczna. (Jiyu Minshu-to), mająca charakter
centroprawicowy. Wraz z nią koalicją rządową tworzy Partia na
rzecz Uczciwych Rządów (Komei-to). Do największych partii
opozycyjnych należą: liberalna Partia Demokratyczna (Minshuto), Partia Socjaldemokratyczna (Shakai Minshu-to),
Komunistyczna Partia Japonii (Nihon Kyosan-to), Nowa Partia
Ludowa (Kokumin Shin-to) oraz Nowa Partia Japonii (Shin-to
Nippon).

12.

System wielopartyjny ustabilizowany:
Niemcy: występuje tu klasyczny system wielopartyjny
ustabilizowany. Koalicję rządzącą tworzą Socjaldemokratyczna
Partia Niemiec i dwie partie chadeckie, tworzące wspólną frakcję
parlamentarną: Unia Chreścijańsko-Demokratyczna i jej bawarski
odpowiednik Unia Chrześcijańsko-Społeczna.
Poza koalicją rządzącą znajdują się Sojusz 90/Zieloni, Partia
Wolnych Demokratów oraz Parta Lewicy utworzona z
postkomunistycznej Partii Demokratycznego Socjalizmu oraz
ruchu socjaldemokratycznych dysydentów Praca i Sprawiedliwość.
Społeczna.

13.

Podsumowując chciałabym powiedzieć, że było dużo dyskusij na
temat, który system jest bardziej stabilny, bardziej reprezentatywny,
lepej odzwierciedla preferencje wyborców i jest bardziej efektywny
w sprawowaniu władzy.
Z jednej strony, podkreślano, że systemy wielopartyjne są bardiej reprezentatywne i lepiej odzwierciedlają różnorodne
interesy i wartości danego społeczeństwa, z drugiej zaś- krytycy
systemów wielopartyjnych opartych na reprezentacji proporcjonalnej
wykazywali, że zwykle konieczne są w nich rządy koalicyjne, co bywa
przyczyną częstych kryzysów rządowych i niestabilności politycznej.

14.

Zwracano uwagę na to, że partie w systemsch dwupartyjnych są
bardziej umiarkowane i centrystyczne, ponieważ muszą zyskać poparcie
różnorodnych grup społecznych.
Ostatnio dostrzeżono jednak, że systemy wielopartyjne mogą być
bardziej efektywne; zwłaszcza w społeczeństwach demokratyzujących
się i takich, w których istnieją zasadnicze podziały ekonomiczne,
etniczne czy regionalne.

15.

Źródła:
1. Współczesne partie i systemy partyjne. Zagadnienia
teorii i praktyki politycznej,red. W. Sokół, M. Żmigrodzki,
Lublin2005.
2. http://pu.i.wp.pl/k,NDYzNDcxMTUsNzA3ODA0,f,2123.Istota__funkcje_i_typy_partii_politycznych_w_Europi
e..doc

16.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ