Kurikulum. Nəzəriyyə və tətbiq

1. Kurikulum: Nəzəriyyə və tətbiq

Dr. Cəmil Məmmədov
Qafqaz Universiteti

2.

DƏRS 1
Kurikulum islahatını
zəruri edən səbəblər
(1 saat)

3.

XXI əsrin hansı xüsusiyyətlərini
qeyd edə bilərsiniz?

4.

XXI ƏSRDƏ TƏLİM

5.

Tədqiqat sualları :
Biz gələcəyə yeni nəsli hazırlamaq üçün birinci
növbədə onlarda hansı bilik, bacarıq, vərdiş və
dəyərləri formalaşdırmalıyıq? Onların hansıları daha
vacibdir?
Bu məqsədlərə çatmaq üçün təlimdə hansı
dəyişmələr baş verməlidir?

6. Kompetensiyalar

Hər hansı bir fəaliyyəti səmərəli həyata
keçirmək üçün vacib olan
Biliklər
Bacarıqlar
Dəyərlər
Keyfiyyətlər
KOMPETENSIYALA
R
Vərdişlər

7.

TƏLİM YANAŞMALARI
ƏNƏNƏVI YANAŞMA
MÜASİR YANAŞMA
1. Proqramın tələblərinə yönəlib
1. Şagirdin tələblərinə yönəlib
2. Müəllimə yönəlib
2.Şagirdə yönəlib
3. Fənnin məqsədlərinə yönəlib
3. Təlim nəticələrinə yönəlib
4. Biliklərə yönəlib
4. Kompetensiyalara yönəlib

8.

Kompetensiya nə deməkdir?
1.Hər hansı bir fəaliyyəti həyata keçirmək üçün vacib olan və praktikada
səmərəli tətbiq edilən biliklər + bacarıqlar + vərdişlər + dəyərlər +
keyfiyyətlər =kompetensiyalar adlanır.
2.”Açar” kompetensiyalar öz imkanlarının həyata keçirilməsi və
inkişafını, fəal vətəndaşlığını, sosial fəallığını, əmək məşğulliyətini
təmin edən hər bir insana vacib olan kompetensiyalardır.
3. Kompetensiya yanaşmasının məqsədləri:
“Açar” kompetensiyaları elə səviyyədə inkişaf etməlidir ki, cavan nəslin
müstəqil həyata hazır olmasını təmin etsin, gələcək təlim və əmək
fəaliyyəti üçün bazanı yaratsın . Bu baza onlara müstəqil həyatda
ömürboyu inkişaf etməyi və öz kompetensiyalarını təkmilləşdirməyi təmin
edir.

9. Əsas kompetensiyalar (Avropa Şurası, 2006)

Əsas kompetensiyalar
Metakompetensiyalar
Ana dilində ünsiyyət kompetensiyası
Xarici dillərdə ünsiyyət kompetensiyası
Riyazi savad, elm və texnologiyada əsas
kompetensiyalar
Kompüter savadı kompetensiyası
Müstəqil öyrənmə kompetensiyaları
Sosial və vətəndaşlıq kompetensiyaları
Yenilik və sahibkarlıq kompetensiyası
Məlumatlılıq və mədəni sahədə özünü ifadə
etmək kompetensiyası
tənqidi təfəkkür,
yaradıcı yanaşma,
təşəbbüskarlıq,
problemlərin həlli,
riskin qiymətləndirilməsi,
qərarların qəbul edilməsi
hislərin konstruktiv idarə edilməsi

10.

Tədqiqat sualları :

11.

Kurikulum islahatını
zəruri edən səbəblər
Cəmiyyətdə yeni ictimai münasibətlərin yaranması
Planlı iqtisadiyyatdan bazar iqtisadiyyatına keçid
Dünya təhsil sisteminə inteqrasiya
İnformasiya əsrinin tələbləri
Təhsilin məqsəd və vəzifələrinə yeni baxış və
yanaşmaların formalaşması
Mövcud ümumi təhsil proqramlarının müasir
tələblərə cavab verməməsi

12.

“Ümumi təhsil pilləsinin dövlət standartları və proqramları (kurikulumları)”

13.

DƏRS 2
Kurikulumun tarixi
və
Azərbaycanda kurikulum islahatı
(1 saat)

14.

Kurikulumun tarixi
“Kurikulum” (curriculum) latın sözü olub,
lügəvi mənası “kurs”, “elm”, “yol”, “qaçış”
deməkdir.
Bu söz ingiliscə-rusca lügətlərdə “təlim kursu”,
“tədris planı”, “proqram” kimi izah olunur.
Curriculum sözünə ilk dəfə Leyden (1582-ci il)
və Qlazqo (1633-cü il) şəhərlərinin universitetlərinin sənədlərində rast gəlir.

15.

1876-cı ildən etibarən ondan bir termin kimi
istifadə olunmağa başlanmışdır.
İlk fənn kurikulumları 1918-ci ildə ABŞ-da
meydana gəlmışdir.
1970-ci illərindən sonra kurikulum nəzəriyyəsi
formalaşmışdır.
Azərbaycanda bu termindən keçən əsrin 90-cı
illərinin axırlarından başlayaraq istifadə olunur.

16.

Azərbaycanda kurikulum
Kurikulum islahatları Azərbaycan hökuməti ilə
Dünya
Bankının
Beynəlxalq
İnkişaf
Assosiasiyası arasında bağlanmış ilk Kredit
Sazişi əsasında başlayıb.
15 iyun 1999-cu il tarixdə "Azərbaycan
Respublikasının
təhsil
sahəsində
İslahat
Proqramı" təsdiq olunmuşdur.

17.

Təhsil islahatlarının mərhələləri
Mərhələ
Dövr
Məzmunu
I mərhələ
1999-2003
öyrədici-innovativ
II mərhələ
2004-2007
hazırlıq
III mərhələ
2008-2013
tətbiqetmə

18.

Təhsil islahatları ilə bağlı dövlət sənədləri
İl
Sənədin adı
Təsdiqi
2006
Azərbaycan Respublikasının ümumi təhsilin konsepsiyası ARNKQ. 3 iyun
(Milli Kurrikulumu)
2010. № 103
2009
Azərbaycan Respublikasının ümumi təhsil sistemində
Qiymətləndirmə Konsepsiyası.
ARNKQ. 13
yanvar 2009. № 9
2009
Təhsil haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunu.
ARP. 19 iyun 2009.
2010
"Ümumi təhsil pilləsinin dövlət standartı və proqramları
(kurikulumları)"nın təsdiq edilməsi haqqında
ARNKQ. 3 iyun
2010. № 103
2011
Ümumi təhsil məktəblərində və ilk-peşə ixtisas təhsili
müəssisələrində təhsilalanların qiymətləndirilməsi və
yekun dövlət attestasiyasının aparılması qaydaları
ARTNQ. 3 may
2011. № 736

19.

Kurikulumlar necə hazırlanır?
Təhsil kurikulumlarının hazırlanması ağır bir
prosesdir. Ona cəmiyyətin bütün zümrələrindən olan
insanlar (mütəxəssislər, müəllimlər, valideynlər,
şagirdlər və b.) cəlb edilirlər.
Dünyada kurikulumların yaradılması işi ilə xüsusi
qurumlar məşğul olur. Həmin qurumlar öz ətrafına fəal
qüvvələri toplayaraq cəmiyyətin tələbatlarına uyğun
məzmun və texnologiyalar sistemi hazırlayırlar.

20.

Kurikulum hərəkatı
2005-ci ildə Təhsil Problemləri İnstitutunun strukturunda
Kurikulum Mərkəzi yaradılmış, həmin vaxtdan
respublikada kurikulum hərəkatı başlanmışdır. Yüzlərlə
müəllim, təhsil işçisi bu hərəkata qoşularaq
kurikulumların hazırlanması istiqamətində müzakirələrin
iştirakçısına çevrilmiş və 400-ə qədər üzvü olan 23 işçi
qrupunun ətrafında birləşərək kurikulumların hazırlanması
prosesinə qoşulmuşdur.
Hollandiyanın "CİTO QROEP" təşkilatı kurikulumların
hazırlanmasında məsləhətçilik xidmətləri göstərmişlər.

21.

Beynəlxalq təcrübə
Kurikulumlar hazırlanarkən, ilk növbədə, dünyanın
ABŞ, Rusiya, Hollandiya, Avstraliya, İngiltərə,
Finlandiya, İsveç, Türkiyə, Kanada, Moldova, Qazaxıstan
və başqa ölkələrin bu sahədə təcrübələri diqqətlə
öyrənilmiş, təhlillər aparılmışdır. İşçi qruplarında
müzakirələr keçirilmişdir.
Eyni zamanda kurikulumlar ABŞ, Avstraliya,
Hollandiya kimi xarici ölkələrdəki bu işlə məşğul olan
qurumlara, mütəxəssislərə rəyə göndərilmiş, onlar
tərəfindən müsbət qiymətləndirilmişdir.

22.

DƏRS 3
Kurikulumun xüsusiyyətləri
(1 saat)

23.

Tədqiqat sualları :
1.Kurikulumu və ənənəvi təlim proqramlarını
fərqləndirən əsas xüsusiyyətlər hansılardır?
2.Bu yanaşmaların həyata keçirilməsi üçün
müəllimin qarşısına hansı vəzifələr qoyulur?

24.

Ənənəvi proqram
Kurikulum

25.

26.

Şagird mərkəzli təlim
Kurikulumun
“şəxsiyyətyönümlülük”,
“şagirdyönümlülük”
və “nəticəyönümlülük”
yanaşmaları təlimin mərkəzində şagirdin
olmasını göstərir. Bu yanaşmalar xüsusən
təlim məqsədlərinin yazılışında da əks
olunur.

27. Kurikulum və təlim-tərbiyə

Kurikulum xüsusiyyətlərinin təlim-tərbiyə
prosesində böyük faydası var:
təlim-tərbiyə prosesini daha səmərəli edir,
təcrübə yönümlü bacarıqlar formalaşdırmağa imkan yaranır.
Bununla əlaqədar müəllimin qarşısında
yeni tələblər qoyulur.

28.

Kurikulum və ənənəvi tədris proqramı
№
Ənənəvi tədris proqramı
Kurikulum
1
Bilikyönümlüdür
Şəxsiyyətyönümlülük
2
Müəllimyönümlüdür
Şagirdyönümlülük
3
Fənyönümlüdür
Nəticəyönümlülük
4
Təklifyönümlüdür
Tələbyönümlülük
5
Fəndaxili və fənlərarası əlaqə
məqsədyönlü və sistemli xarakter daşımır
İnteqrativlik əsas prinsip kimi qəbul
olunub
6
Bəzi fənlər üzrə qiymət normaları
müəyyən edilib.
Qiymətləndirmə standartları və
mexanizmləri müəyyən edilib.