Хромосомадан тыс тұқымқуалау заңдылықтары. Хромосомалық тұқым қуалау өзгешелігі

1.

Хромосомадан тыс тұқымқуалау
заңдылықтары.
Хромосомалық тұқым қуалау
өзгешелігі.
Орындаған: Ахметзаки А.С
Тексерген: Абаш А.С
Группа: Бт-21

2.

Хромосомадан тыс тұқым қуалау заңдылықтары
- белгілі бір структура тұқым қуалаудың
материалдық сақтаушысы қызметін атқара алу
үшін және тұқым қуалаудың сандық
заңдылықтарын қамтамасыз ету үшін үш қасиеті
болуы керек. Клетка метаболизмінде аса маңызды
қызмет атқаруы керек. Өзін-өзі өндіретін қабілеті
болуы керек.

3.

Цитоплазманың көптеген органойдтары 1-ші шартты
қанағаттандырады. Клетка бөлінуі кезінде центриольдары
ұршық түзуге қатысады, пластидтер аса маңызды синтездеу
процесін қамтамасыз етеді, митохондрия оның тыныс орталығы
болып табылады, рибосомаларда белог синтезделеді.
Центриольдар, пластидтер, және митохондриялар өздерін
жаңартып шығара алады. Бірақ цитоплазманың бірде-бір
органоиды клетканың бөлінуі кезінде хромосомалар сияқты дәл
таралмайды. Ядро құрылымдарының цитоплазмасы
құрылымдарынан нег.айырм осы қасиетінде.

4.

Ала жапырақты бұтақтардағы гүлдерді жасыл
түсті жапырақты бұтақтардан алынған гүл
тозаңдарымен тозаңдандырғанда және
керісінше шағылыстырғанда әр түрлі нәтиже
алынады. Бірінші жағдайда будан өсімдіктер
ала жапырақты, жасыл жапырақты н/е ақ
жапырақты болады. Керісінше шағылыстырған
кезде жапырақты ұрпақтағы барлық өсімдіктер
жасыл жапырақты болады. Жасыл бұтақтардың
гүлдері тек қана жасыл түсті үрпақ береді, ал
ақ түсті бұтақтардың гүлдері қандай өсімдік
тозаңымен тозаңдандырғанына қарамай ақ түсті
үрпақ береді. Осының негізінде мынадай
қорытынды жасалды: ала жапырақтылықтың
тұқым қуалауы клетка бөлінуі кезінде екі түрлі
пластидтің—жасыл түсті және бояусыз
пластидтердің—берілуі және таралуымен
байланысты, бүл кезде пластидтер жұмыртқа
клеткасымен беріледі, осының нәтижесінде
тұқым қуалау аналық линия бойынша іске
асады. Алайда кейбір өсімдігінде ала
жапырақтылықтың тұқым қуалауы. Аналық
форма ретінде мынадай жапырақтары
өсімдіктер алынған:3— жасыл бар түсті; 2— ала.

5.

Клетка бөлінуі кезінде ақ және жасыл түсті
пластидтердің кездейсоқ бөліну схемасы:
1—екі түрлі клетканың түзілуі, оның біреуі (а) ақ түсті, ал екіншісі
(б) ала түсті учаскке береді. 2—екі түрлі клеткяның түзілуі, оның
біреуі (в) жасыл түсті, ал екіншісі (г) ала түсті учаске береді; АБ
және ВГ—клеткалардың бөліну сызыңтары. дайларда, мысалы
қазтамақ өсімдігінде пластидтер жұмыртқа клеткасы арқылы ғана
беріліп қоймайды, цитоплазмасы бар спермия арқылы да беріледі.
Бұл кезде ала жапырақтылык ана-лық қана емес, аталық линиямен
де тұқым қуалайды, яғни екі ата-аналық жолмен тұқым қуалайды.

6.

Ашытқы саңырауқұлақтардыңжырап айрылушы және
вегетативті ергежейлі штаммаларының генетикалық
анализінің схемасы.
Кейбір
саңырауқұлақтарда
(ашытқы
саңырауқұлақтарда,
нейроспорада) тыныс
алу процесінің
жеткіліксіз екендігі
табылды, ол жағдай
митохондриялар
қызметіндегі тұқым
қуалайтын қайтымсыз
өзгерісцитохромоксидаза
активтігі жоғалғандығымен қамтамасыз етілген.
1-қалыпты; 2-ажырап айрылу кездегісі;
3— вегетатив-тісі

7.

ГЕНЕТИКА
Тұқымқуалаушылық
Өзгергіштік

8.

Генетика
— бүкіл тірі ағзаларға тән тұқым қуалаушылық
пен өзгергіштікті зерттейтін биология
ғылымының бір саласы. Ағзалардың тұқым
қуалаушылығы мен өзгергіштігі туралы
ғылымды генетика деп атайды (грекше
“genetіkos” — шығу тегіне тән). Бұл атауды
1906 жылы ағылшын биологы У.Бэтсон
ұсынды.

9.

ДНК - фрагменті

10.

ХРОМОСОМАСЫЗ ТҰҚЫМ ҚУАЛАУДЫҢ
ГЕНЕТИКАЛЫҚ АНАЛИЗІ
Осы уақытқа дейін біз генотип деген терминді хромосомаларға жинақталып орналасқан
гендер системасы деп қана біліп келдік. Ал цитоплазмада және оның органоидтарында
жинақталған тұқым қуалаушы факторлар плазмотип немесе плазмон деген терминмен
белгіленеді. Генотип деген ұғымды кеңейтіп, ол ұғымға хромосомалық гендер системасын
(геном) да, цитоплазмалық тұқым қуалау системасын (плазмон) да енгізу дұрыс болар еді.
Хромосомалық тұқым қуалаудың бірлігіне (генге) сәйкес келетін цитоплазмалық тұқым
қуалаудың кез келген бірлігін плазмоген деп атайды.
Клетканың генетикалық аппаратының системасы Геном — Хромосомалар — Гендер.
Генетикалық материалы
Генотиптің кеңейген мағынасы өзіне клетканың бүкіл генетикалық системасын енгізуі
керек, сонда ғана тұқым қуалау жөніндегі осы заманғы ұғымға өте сәйкес болады.

11.

5,§"-формаларды жабайы типпен реципрокты
шағылыстыру аналық тұқым қуалау болатынын
көрсетті. Беккростардың бірнеше ұрпақтарын
20-ға дейін зерттеу аналық хромосомаларды
аталық хромосомалармен толық алмастырған
кездің өзінде 5§" белгісі өзгеріссіз аналық
жолмен тұқым қуалайтынын көрсетті.
5^-белгінің хромосома гендерімен тіркесуін
сынау оның ней-роспорадағы жеті хромосома
гендерінің ешқайсысымен де тіркеспегенін
көрсетті. Тетрадалық анализдің көмегімен
бойынша ажыраудың жоқтығы хромосома
гендері бойынша ажырауға әсер етпейтінін
анықтады. Сонымен, 5-ның цитоплазмалық
тұқым қуалау сипатын ядродағы кандай да
болмасын бұзылумен мейоз-дың
ерекшеліктерімен түсіндіруге болмайды.

12.

Грегор Иоганн Мендель. (22
шілде 1822 жыл,
Хейнцендорф, Аустрия
империясы – 6 қаңтар 1884
жыл, Брно, Аустрия-Венгрия)
— аустириялық биолог және
ботаник, белгілі табиғат
зерттеуші, тұқым қуалау
заңдылықтарын (Мендель
заңдылықтары) алғаш ашқан
ғалым, генетиканың негізін
салушы, монах.

13.

Тұқымқуалаушылық
— ұрпақтар арасындағы материалдық
және функционалдық сабақтастықты
қамтамасыз ететін тірі организмдерге
тән қасиет. Тұқым қуалаушылыққа
байланысты тірі организмдердің
морфология, физиология және
биохимия құрылымы мен жеке даму
ерекшеліктері ұрпақтан ұрпаққа
беріледі. Организмдердегі
тұқымқуалаушылық факторларының
болатынын алғаш болжам жасап, тұқым
қуалау заңдылықтарын ашқан
Г.Мендель болды.

14.

15.

Тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теориясы
ХІХ ғасырдың соңында клетка құрылысының зерттелуіне байланысты
ядро мен оның құрамындағы хромосомалардың тұқым қуалаушылыққа
қатысы бар екені анықталды.
Вильсон ауруының тұқым қуалау реті

16.

Ұрпақтардың жынысы жыныс
жасушалардың генетикалық
материалымен анықталады.
Анығырақ айтқанда болашақ ағзаның
жынысы ұрық біте бастаған –
зиготаның ұрықтану сәтінде
анықталады, сөйтіп дарақтың келесі
даму сатыларында өзгермейтін
болады. Зиготада 44 аутосомасы
бар..
Х - хромосомада болады. Гемофилия ;
Түсті ажыратпаушылық ;Қоңыр
кіреукелі тіс
У- хромосомада болады. Құлақ
қалқанының жиегіндегі түк ; Саусақ
арасындағы жарғақ;
Қаңқа,бұлшықеттер-дің қарқынды
дамуы.

17.

Бұл теорияның негізгі қағидалары мынадай:
Гендер хромосомада бір сызықтың бойымен тізбектеле орналасқан.
Әр геннің хромосомада нақтылы орны (локус) болады.
Бір хромосомада орналасқан гендер тіркесу топтарын құрайды.
Тіркесу топтарының саны сол организмге тән хромосомалардың
гаплоидты санына сәйкес келеді.
Ұқсас хромосомалардың арасында аллельді гендердің алмасуы
жүреді.
Хромосомадағы гендердің ара қашықтығы айқасу жиілігіне тура
пропорционал.

18. Назарларыңызға рахмет!!!