Мұхаммедтің басқа ислам пайғамбарларының арасындағы алатын орны

1.

2.

Мазмұны
Аты
Мұхаммедтің басқа ислам пайғамбарларының
арасындағы алатын орны
Библиядағы Мұхаммедтің келуі жайлы болжамдар
Мұхаммедтің уағызының басталуына дейінгі Арабия
мен Мекке
Отбасы
Қысқаша жылнама
Мұхаммедтен кейінгі араб әлемі
Мұхаммедтің уәда (қоштасу) хутбасы
Әдебиет

3.

Шаһид
Саллалаһу әлейһи уә сәлләм» араб.
Аллаһтың
Адам атадан
Абдуллаһ .
Абдулмутталиб
Хашим
қаз.
Мәнаф .
Қусай
Мүррә .
Кинанә
қаз.
Низар
қаз.
Аднан
Исмаил
Ибраһим
Нұх
Азар
қаз.
Шит .
Адам
Абду
Ғалиб .
қаз.

4.

Ислам, Мұхаммедпен қоса, тағы басқа пайғамбарларды да мойындайды (олардың саны 124 мың болған деген
нұсқалар бар, ал кей жерлерде олар 224 мың болған деген де нұсқалары бар), бірақ Мұхаммед жай ғана
пайғамбарлардың бірі ғана емес, сонымен қатар осы тізбектегі елшілер мен пайғамбарлардың ең соңғысы деп
айтылады. Және де, ол басқа елшілер сияқты (соның ішінде Иса пайғамбар да бар) тек
жеке қалаға, ауылға, халыққа ғана емес жер бетіндегі барлық адамдарға жіберілген. Оның шариғаты (яғни моральдіөнегелік және діни-құқықтық ережелер мен принциптер кешені), ислам оқулары бойынша, Қиямет Күніне дейін өз
күшін жоймайды. Басқа пайғамбарлар әкелген, барлық қалған шариғаттар өз күшін жоғалтқан (олардың барлығы
уақытша сипатта болған). Сонымен, мұсылмандар, Тора (Тәурат) және Евангелие (Інжіл) деген Қасиетті кітаптарды
қабылдай отырып, олардың заңдарының әрекеттілігін мойындамайды, сонымен қоса олардың мағынасын адамдар
бұрмалаған деп санайды.
Мұхаммед пайғамбарлар арасында ең жоғарғы орынды алады (сондықтан оның эпитеттерінің бірі —
Пайғамбарлардың Мырзасы). Ислам бойынша, Мұхаммедтің пайғамбарлық миссиясына сену барлық адамдарға
міндетті болып табылады, бүл соның ішінде христиандар мен яһудилерге де қатысты, олар да оның үндеуіне еріп,
соңғы шариғатты қабылдауы керек.
Рамадан аль-Бути . Мұхаммедтің исламдағы орны мен оның шариғаты туралы былай жазады: «Монотеистік діндерде
еш айырмашылық жоқ [яғни, бұрмаланбаған монотеистік діндерде], өйткені олардың барлығында — Мұхаммедтің
миссиясы адамзаттың барлық діни дамудың шыңы болғандықтан, олар бір Құдай тізбегінің түйіні. Алайда,
пайғамбарлармен жіберілген заңдардың (шариғаттардың) арасында өзгешеліктер бар».
Мұхаммед құрайшиттер тайпасына жатқан. Ол 622 жылы Меккелік пұтқа табынушылардан қысым көргендіктен,
Меккеден Ясрибке қоныс аударды, осыдан кейін ол қала Медине деп атала бастады (бұл кезең — хижра (көшу) —
мұсылман күнтізбесінің басы болып табылады), ал кейін өзінің жақтастарымен Меккені жаулап алды. 632 жылы
Мұхаммедтің өлімі кезінде барлық Арабия түбегі исламға бет бұрған болатын, ал кейін пайғамбардың өлімінен кейін
оның мұрагерлері («наменгерлер», халифалар) исламды, араб мәдениеті мен тілін, және де тұтас ғылымның дамуына
әсер еткен жиналған ғылыми білімдерді (соның ішінде антикалық өркениеттікін де) өздері жаулап алған Шығыс Рим
империясының азиялық және африкалық иеліктеріне, Еуропаның кішігірім бөлігіне таратты; Еуропадан басқа,
аталған мәдени-тілдік жіне діни кеңістік қазіргі заманға дейін сақталып келеді. Мұхаммед тағы Пайғамбарлардың
мөрі, Пайғамбарлардың мырзасы және Қиямет сағатының Пайғамбары деп те аталады. Мұсылман иманына,
Мұхаммедтің басқа пайғамбарлармен қатар Аллаһтың елшісі деген сенімі кіреді (бұл ислам сенімінің белгісі —
Шаһадада айқындалған) және ол соңғы пайғамбар болып табылады.

5.

Арабияда негізгі діндер пұтқа табынушылық, иудаизм және әртүрлі
күпіршілік христиандық сенімдер болған. Жергілікті араб
тайпалары Ибраһим пайғамбардың (Ханифизм) монотеистік дінін негізге
ала отырып, көпқұдайлыққа құлшылық еткен. Оларда Ибраһим
пайғамбардың дінінен қажылық ғұрыпы мен Қағбаны құрметтеу сақталған.
Исламға дейінгі арабтарда шешендік, қонақжайлық жіне өз келісіміне
беріктік кеңінен құрметтелген. Исламға дейінгі қоғамның нашар қасиеті
ретінде келесілерді ерекшелеуге болады: қанды кек болған, жаңа туған
қыздарды немесе арабтар жаңа туған балаларын асырай алмайтындығымен
қорықса, онда оларды тірідей жерге көму дәстүрі болған. Мұхаммед өмір
сүрген, Мекке қаласы Арабияның сауда және қаржы орталығы болған.
Мекке құнарсыз құздардың арасында орналасқан, онда жер өңдеушілікпен
айналысу мүмкін емес болған. Жер өңдеушілік тек көгал жазираларда ғана
кең етек алған, олардың бірі Ясриб (Медине) қаласы. Мекке араб
тайпаларының жиі билік үшін шайқасатын алаңы болған. Саясатта маңызды
орынды, Мұхаммед пайғамбар шыққан, Құрайш тайпасы алған.

6.

Мұхаммед пайғамбар арабтардың ортасындағы жоғарғы орынға ие — «Құрайыш» тайпасынан болған.
Ол Хашим рулық қауымына қараған. Бұл рудың атауы Мұхаммедтің арғы атасы — Хашимнің құрметіне қойылған.
Мұхаммедтің әкесі Абдуллах ибн Абд аль-Мутталиб (орыс.)қаз., оның туылуына аз қалғанда (екі ай) немесе
Мұхаммед пайғамбардың туылғанынан кейін бірнеше ай өткен соң қайтыс болған. Мұхаммедтің анасының аты —
"Амина бинт Вахб , ибн Әбд Манаф ибн Зухра ибн Килаб". "Мұхаммед" деген атты, оған
атасы Абдулмутталиб берген. Ол «Мақталған» деген мағына береді.
Толық мақаласы: Мұхаммед пайғамбардың әйелдері
Мұхаммед пайғамбардың әйелдерінің саны, әр тарихшыларды әртүрлі. Әл-Масуди,өзінің «Муруджуз-захаб»деген
кітабында Мұхаммед пайғамбардың 15 әйелі болған дейді. Йагуби, Мұхаммед пай,амбарда 21 немесе 23 әйелі
болған, бірақ ол тек 13 әйелімен дене байланыста болған деп жазады. Кардави тоғыз деп көрсеткен, бірақ
Хадишасыз, яғни он; Уотт Монтгомери айтуынша, көп тайпалар Мұхаммедпен туыстық қатынастарының барлығын
айтқан, сондықтан әйелдерінің тізімі көп арттырылып жіберілуі мүмкін. Ол тек он бір әйелінің атын көрсеткен
(Хадишаны қосқанда), ол дәстүрлә көзқарастарға сәйкес келеді (сонымен қоса ол екі күңінің есімін келтірген).
Мұхаммед пайғамбар олардың барлығына, Құранның тыйым салынуына дейін, үйленген. Онда төрт әйелден артық,
әйел алуға тыйым салынған. Төменде Мұхаммед пайғамбардың 13 әйелінің тізімі көрсетілген:
Хадиша бинт Хувайлид
Сәудә бинт Зәма
Айша бинт Әбу Бәкр
Хафса бинт Умар (
Зейнеп бинт Хузәймә
Умму Сәләмә бинт Әбу Умая
Зейнеп бинт Жахш
Райханә бинт Зейд
Сафийа бинт Хуяй
Рамлә бинт Әбу Суфийан
Мәрийә әл-Кибтия
Мәймунә бинт әл-Харис

7.

570 — Мұхаммедтің Меккеде туылуы. Мұхаммедтің туылуына дейін оның әкесі Абдуллаһ ибн Абдулмутталиб өледі және
Мұхаммедті сүт анасы Халима бинт Әбу Зуайбке береді. 4 жыл ішінде Мұхаммед көшпелі бәдәуи тайпасы Бану Садтармен өмір
сүреді.
575 — сүт анасы Халиманың Меккеге келуі және Мұхаммедтің анасы Әминаға берілуі.
583 — Әбу Тәлібпен Сирияға саяхат.
585 — «Күпіршілік соғысқа» қатысуы, онда Мұхаммед пайғамбар «өз ағаларын қорғап, жебелерді қалқанмен қайтарды».
595 — Мұхаммед пайғамбардың Хадишаның сауда керуенімен Бусра қаласына сапары; Хадишаға үйленуі.
575 — «Мейірбандар одағына» қатысуы, оның мәні қрғансыздарды қорғау мен Меккедегі шетелдіктердің қауіпсіздіген сақтау
болған.
610 — алғашқы аяттардың түсуі; Мұхаммедтің пайғамбарлық миссиясының басталуы.
613 — Мұхаммедтің көпшілікке уағыз жасай бастауы
615 — Мұхаммед серіктестерінің жартысының қудалаудан Эфиопияға қоныс аударуы (өзі ағасы Әбу Тәлібтің қорғауында қалады).
610 — Бану Хашим руының Мүхаммедке қарсы бойкот жасауы.
619 — Әбу Тәліб пен Хадишаның өлімі; Ат-Таиф қаласына қоныс аударуға талпыныс жасауы; Бану Хашим руының Мүхаммедке
қарсы бойкот жасауының аяқталуы.
620 — Мұхаммедтің Медине тұрғындарның бір тобымен аралық соттың ерекше рөлі бойынша жасырын келісімі.
621 — Исра және Миғраж; бірінші Акаба анты.
622 — хижра, Мединеге қоныс аудару.
Толық мақаласы: Мұхаммед Мединеде
623 — меккелік көпқұдайшылдарға қарсы соғыстың басталуы
624 — Бәдір шайқасы; Айшаға үйленуі.
625 — Хафса мен Зейнеп бинт Хузәймәға үйленуі; Ухуд тауы жанындағы шайқас.
626 — Умму Сәләмәға үйленуі; Ухуд шайқасы.
627 — Жувайрия бинт Харис пен Зейнеп бинт Жахшке үйленуі.
628 — Сафийа бинт Хуяй, Умму Хабиба және Мәймунә бинт Хариске үйленуі; Байа Ридуан және Худайбия келісімі; Зейнеп бинт
Харистің Мұхаммед пайғамбарды уландыруға талпыныс жасауы.
629 — мұсылмандар мен Мұхаммедтің Мекке ғибадатханасы Қағбаға бейбіт түрде қажылық жасауы; құрайшиттердің Худайбия
келісімін бұзуы.
630 — Меккенің жаулап алынуы; Бани Укайл, Бани Калб, Бани Килаб, Бани Тужиб, Бани Ғатафан, Бани Ханзала бин Малик, Бани
Кудаға, Бали және Бани Бахра тобының Мединеге келіп, олардың исламды қабылдауы.
631 — Бани Азд, Абна, Бани Тай, Бани Әмір бин Сасаға, Бани Кинда, Бани Тужиб, Бани Рахауийин, Бани Ғафиқ, Бани Маһра, Бани
Ханифа, Бани Анс, Бани Мурад, Бани Әбд әл-кайс, Бани Хиләл, Бани Руха және Бани Зубайда тобының Мединеге келіп, олардың
исламды қабылдауы.
632 — Меккеге соңғы қажылық; Бани Мухариб пен Бани Наханың Мединеге келіп, олардың исламды қабылдауы.; 8 маусым —
Мұхаммед пйғамбардың өлімі мен жерленуі.

8.

Мұхаммедтен кейінгі араб әлемі
632 жылы Мұхаммедтің өлімі кезінде
барлық Арабия түбегі исламға бет бұрған
болатын, ал кейін пайғамбардың өлімінен кейін
оның мұрагерлері («наменгерлер», халифтер)
исламды, араб мәдениеті мен тілін
таратқан. Аббасидтеркезіндегі халифат Атлант
мұхитынан бастап Қытайға дейін жайылып
жатқан өз уақытындағы ең ірі империя болған.

9.

Кейбір адамдарҮлгі:Кім бұл уағызды адам құқығының исламдағы манифесті деп атайды.
Мұхаммед соңғы уағызын хижраның оныншы жылында, мұсылман еместерге Қасиетті Қағбаға кіруге тыйым
салын,ан кезде, айтты. 14 мың мұсылмандар Мұхаммедтің басшылығымен Мединеден Меккеге қажылыққа барды.
Зүл-Хижжа айының 9-шы күні Мұхаммед, Меккеге қажылыққа келген, барлық мұсылмандарды Араваттағы Жабәл
әл-Рахман тауына шақырып сөйлесті. Сол уағызда айтылған кейбір цитаталар:
Ей, адамдар! Сөзімді жақсылап тыңдаңдар! Білмеймін, бәлкім бұл жылдан кейін сендермен бұл жерде қайта кездесе
алмайтын шығармын.
Адамдар! Осы күндерің қаншалықты қасиетті күн болса, бұл айларың қандай қасиетті ай болса, бұл қалаларың
(Мекке) қандай қасиетті қала болса, жандарың, малдарың, намыстарың да сондай қасиетті. Әр түрлі жауыздықтан
қорғалған.
Сахабаларым! Ертең Раббыларыңмен қауышасыңдар және бүгінгі барлық әл-әрекеттерден міндетті түрде есепке
тартыласыңдар. Менен кейін бұрынғы азғындықтарыңа қайтып, бір-біріңді өлтірмеңдер. Бұл өсиетімді осы
жердегілер бұл жерде болмаған адамдарға жеткізсін. Естіген адам бұл жерде болып естіген адамнан да жақсы
түсініп, есінде сақтауы мүмкін.
Сахабаларым! Кімде біреудің аманаты бар болса оны иесіне қайтарсын. Өсімқорлықтың (пайыздың) барлық түрі
жойылған. Аяғымның астында. Бірақ, қарыздарыңның негізін берулерің керек. Зұлымдық етпеңдер, зұлымдыққа
ұшырамаңдар. Аллаһу та’аланың бұйрығымен өсімқорлыққа енді тыйым салынды. Надандық дәуірінен қалған бұл
жаман әдеттің барлығы аяғымның астында. Алғаш жойған өсімқорлығым - Абдулмутталибтің ұлы (көкем) Аббастың
өсімқорлығы.
Сахабаларым! Надандық дәуіріндегі қан даулары да толығымен жойылды. Жойған алғашқы қан дауым Абдулмутталибтің немересі Рәбианың қан дауы.
Ей, адамдар! Қалаған уақытта соғысу үшін қан төгу харам болған айлардың орындарын ауыстыру – күпірліктің дәл
өзі. Бұл - кәпірлердің үлкен адасушылыққа түскен нәрсесі. Олар бір жылы адал деп қабылдаған бір айды келесі
жылы харам деп жариялады. Хақ та’аланың халал және харам еткендерінің санына сай етеміз деп осылай жасады.
Олар Аллаһу та’аланың харам еткенін халал, ал халал еткенін харам етеді.
Күмәнсіз, уақыт - Аллаһу та’аланың жаратқан күніндегі түр мен тәртіпке енді.
Ей, адамдар! Бүгін шайтан сендердің мына жерлеріңде жаңадан билігін жүргізу және үстемдік құру күшінен
мәңгілікке айрылды. Бірақ, сендер осы жойған нәрселерімнен басқа кішкентай деп санаған нәрселеріңде оған
бағынсаңдар бұл оны қуантады. Діндеріңді қорғау үшін бұлардан да сақтаныңдар!

10.

Ей, адамдар! Әйелдердің құқықтарын құрметтеуді және осы мәселеде Аллаһу та’аладан қорқуларыңды ұсынамын.
Сендер әйелдерді Аллаһу та’аланың аманаты ретінде алдыңдар, олардың намысы мен арын Аллаһу та’аланың атымен
уәде беріп, халалдыққа алдыңдар. Сендердің әйелдерде құқықтарың, олардың сендерде құқықтары бар. Сендердің
әйелдердегі құқықтарың – олардың отбасылық махремдікті сендер ұнатпайтын ешкімге таптатпауы. Егер сендер
ұнатпайтын біреуді үйлеріңе кіргізсе, оларды жеңіл ұрыспен жазаландырып бұл тірліктерінен қайтарсаңдар болады.
Әйелдердің де сендердегі құқықтары – оларға халал жолмен әр түрлі тағамдар мен киім-кешектерін қамтамасыз
етулерің.
Ей, мүміндер! Сендерге бір аманат қалдырамын, одан мықтап ұстасаңдар жолдарыңнан адаспайсыңдар. Ол аманат Аллаһу та’аланың кітабы Құран Кәрім (Басқа риуаяттарда «сүннетім» және «әһли бәйтім» деп көрсетілген).
Ей, мүміндер! Сөзімді жақсылап тыңдаңдар және естеріңе жақсылап сақтаңдар. Мұсылман мұсылманның бауыры,
осылайша барлық мұсылмандар бір-біріне бауыр. Діндес бауырларыңның жаны, қаны, малы-мүлкі, ар-намысы және
ақысына сұрамай қол созу ешкімге халал емес. Тек өзі көңіл разылығымен берсе ғана халал болмақ.
Сахабаларым! Өздеріңе зұлымдық жасамаңдар. Мойындарыңда өздерің жайлы да сақтауға тиіс болған құқықтарың,
жауапкершіліктерің бар.
Ей, адамдар! Аллаһу та’ала әрбір құқық иесіне құқығын (Құран Кәрімде) берген. Мұрагердің, өсиеттің қажеті жоқ.
Бала кімнің төсегінде туылса соған тән. Зинақорлық еткен адамға махрұмдық бар. Өзін әкесінен басқаның тегіненмін
деп айтқан тексіздер немесе өз қожайынынан қашып басқаның қолына сыйынған көрнемек адам Аллаһу та’аланың
азабына, періштелер мен барлық мұсылмандардың қарғысына ұшырасын. Хақ та’ала мұндай адамдардың тәубаларын
да, куәліктерін де қабылдамайды.
Ей, адамдар! Раббыларың бір. Әкелерің де бір. Барлығың Адамның балаларысыңдар. Адам болса топырақтан
жаратылды. Аллаһтың алдында ең қадірлілерің - ең көп тақуа болғандарың. Арабтың араб еместерден артықшылығы
жоқ. Артықшылық тек тақуалықта.
Ей, адамдар! Ертең сендерден мен жайлы сұрайды, не дейсіңдер?
Сахабалар «Аллаһу та’аланың дінін уағыздадыңыз. Міндетіңізді орындадыңыз. Бізге уағыз айтып, насихат
жасадыңыз» деп куәлік етеміз» деді.
Осы кезде Расулуллаһ сұқ саусағын көтеріп, жамағатқа қаратып, «Куә бол, йа Раб! Куә бол, йа Раб! Куә бол, йа Раб!»
деді.
Пайғамбарымыз Уәда хұтбасын оқыған күні «Маидә» сүресінің «Бүгін діндеріңді сендер үшін толықтырдым. Сендерге
деген ниғметімді аяқтадым және сендерге дін ретінде Исламды беруге разы болдым» деген мағынадағы 3-аяты түсті.
Пайғамбарымыз бұл аятты сахабаларына оқыған кезде хазіреті Әбу Бәкір жылады. Сахабалар оның себебін сұрағанда
«Бұл аяти кәримә расулуллаһтың қайтыс болатын уақытының жақындағанын білдіреді. Сол үшін жылап жатырмын»деді.
Пайғамбарымыз Меккеде он күн болып, Уәда қажылығын жасап, Уәда тауабын орындады. Сөйтіп, Мәдинаға қайтты.
Уәда қажылығынан кейін сахабалар өз отандарына қайтып пайғамбарымыздың айтқан және бұйырған нәрселерін сол
жердегілерге жеткізді.

11.

Әдебиет
Ибн Хишам. Сира Пророка Мұхаммеда
Сафи ар-Рахман аль-Мубаркфури. Жизнеописание
посланника Аллаха.
Хасан М. Бальюзи. «Мұхаммед и развитие Ислама»
В. Ф. Панова, Ю. Б. Вахтин. Жизнь Мұхаммеда — М.:
Политиздат, 1990. — ISBN 5-250-00780-5.
«Жизнь Пророка Мұхаммеда» (группа авторов организации
«Дар Рахи Хакк»)