Гинекологиялық ауруларды тексеру. Репродуктивті жүйенің қызметінің бұзылуы. Қабыну аурулары

1.

№ 5 Дәріс.
Гинекологиялық ауруларды тексеру. Репродуктивті
жүйенің қызметінің бұзылуы.Қабыну аурулары.

2.

Гинекологиялық аурулармен сырқаттанатын науқастарды тексеру
әдістері:
Науқасты объективті зерттеу – организмнің тұтастай жағдайын жалпы
зерттеу және арнайы зерттеуден тұрады.
Жалпы зерттеу – дене бітімінің типін анықтаудан басталады, себебі ол
организмнің нервтік, эндокриндік және басқа да жүйелерінің
қызметімен тығыз байланысты, қалыпты дене бітімінің келесі типтерін
ажырату керек:
•Инфантильді
•Гиперстеникалық
•Интерсексуалды
•Астениалық

3.

4.

Арнайы зерттеу – сыртқы жыныс мүшелерін қараудан
басталады. Қараған кезде қасаға аймағындағы түктену
айқындалады, патологиялық өзгерістеріне, аралықтың пішініне
және биіктігіне, оның жырытылуына, жыныс өзегінің
жағдайына, қынаптың қабырғасының түсуіне, жыныс
саңылауын ашқан кезде вульваның кілегей қабатының түріне,
уретраның сыртқы саңылауының жағдайына, парауретральды
жолдарға, қынап кіреберісінің үлкен бездеріне, шығару
өзектеріне, қынаптың бөлінісіне көңіл аудару керек.
Қынап арқылы зерттеу – қынапқа екі саусақты енгізу арқылы
жүргізіледі. Бұл кезде қынапқа кіру енін, аралықтың,
жамбастың бұлшықеттерінің жағдайын, қынаптың ұзындығын,
күмбездерінің тереңдігін, жатыр мойнының қынаптық, жатыр
денесінің және қосалқыларының жағдайын анықтау мүмкін
болады.

5.

Ректальды зерттеу – бір саусақпен жүргізіледі. Ол жатыр
мойнының паравагинальды және параректальды
клетчатканың жағдайын анықтауға, тік ішектегі өзгерісті
анықтауға көмектеседі.
Жатырды зондтау – жатырлық зонд арқылы жүргізіледі.
Ол ұзындығы 20-25 см, ұшы дөңгелектеніп қалыңдаған
стерженнен тұрады. Зондтау арқылы жатыр қуысындағы
деформацияны, даму ақауларын, жатыр қуысының
ұзындығын анықтауға болады.
Артқы күмбез арқылы іш қуысын пункциялау – 12 см
қалың инемен жүргізіледі. Бқл зерттеуді жатырдан тыс
жүктілік немесе жатыр қосалқыларының қабыну арасында
екшеу диагностикасы мақсатында жүргізеді.

6.

Хромдиагностика –айқындалған биопсияны орындау үшін қажет.
Айналар көмегімен жатыр мойнын ашады және кілегейден тазартады,
сосын Люголь ерітіндісімен ылғалданған тампонды жатыр мойнына
енгізеді, бір минуттан кейін тампонды алып тастайды және
тканьдердің боялуын бағалайды.
Аспирациялық биопсия –Браун шприцінің көмегімен жасалады,
оның ұшына арнайы қасық енгізеді, оны жатыр мойны каналын
кеңейтпей, жатыр қуысына енгізеді, аспирация жолымен жатырдың
түбі, бұрыштары және басқа бөлімдеріне тез бөлінетін эндометриді
алады, оны заттық шыныға салып басқа шынылық жеңіл қимылымен
жағынды жасайды, сосын бояйды және микроскоппен зерттейді.
Пневмоперитонеография – жатыр және аналық безінің шектерін
анықтауға көмектеседі. Бұл зерттеу әдісі ішперде астылық
миоматозды түйін, аналық безінің ісіп және склеронистозды
өзгерістердің диагностикасында қолданылады.
Кольпография – қынаптың көлемі, пішінің, сыйымдылығы, даму
ақаулары немесе атрезиясын анықтауға мүмкіндік береді.

7.

Эндоскопиялық зерттеу әдістері:
Кольпоскопия –жарықтандырғыш прибормен
жабдықталған бинокулярлы және монокулярлы лупа
көмегімен қынапты және жатыр мойнының қынаптың
бөлігін қарау, ол зерттейтін аймақты 30 есе үлкейтіп көруге
мүмкіндік береді.
Цервикоскопия – цервикоскоп көмегімен жатыр мойны
каналының кілегей қарау әдісі. Ол эндоцервикстің рак алды
өзгерістерін анықтауға және прицельді биопсия жүргізуге
көмектеседі.

8.

Медико – генетикалық зерттеу әдістері:
Гормондардың анатомиялық және функционалды деректісін
анықтауға және адам организімінің жыныстық дамуы және
эстрогенитальды бұзылыстарын жіктеуге анықтауға көмектеседі.
Осы мақсатта келесілер жүргізіледі:
•Клинико- цитогенетикалық зерттеу әдістері яғни жыныстық
хроматинді анықтау, хромосомдық.
•Анализ жүргізу, кариотип анықтау.
•Гинекологиялық зерттеу яғни зерттелетін жанұяның болашақ
балаларында белгілі бір тұқым қуалайтын белгінің пайда болу
мүмкіндігін зерттейді.
•Биохимиялық зерттеу, ол зат алмасудың тұқым қуалаушылық
бұзылыстарында белгілі бір ферменттің жетіспеушілігін анықтауға
немесе экзимотозды белокты анықтауға мүмкіндік береді.

9. Етеккір циклі бұзылысының клиникалық классификациясы

Етеккірдің тұрақтылығы мен ұзақтығының бұзылысы
Біріншілік аменорея: 15-жасқа дейін етеккірдің болмауы.
Екіншілік аменорея: 4—6 ай мерзімінде етеккірдің келмеуі.
Олигоменорея: менструальді циклдың ұзақтығы 25 күннен аз.
Полименорея: менструальді циклдың ұзақтығы 35 күннен көп.
Қан кету интенсивтілігінің өзгеруі
Гиперменорея (меноррагия).
Гипоменорея.
Ювенильді қан кету.
Ауырсынулы менструациялар (альгоменорея)
Дисменорея (менструация ұзақтығының , қан кету көлемінің
артуы және ауырсынулы менструация).
Альгоменорея.

10. Жіктелуі

Гипоменструалды синдром
Аменорея – етеккірдің 4 ай ж/е одан
да көп уақыт болмауы
Опсоменорея – етеккірдің сиреуі (2-3
айда бір рет болуы)
Олигоменорея – етеккірдің қысқаруы
(1-2 күн келеді)
Гипоменорея – етеккірлік қан
мөлшері 25 мл-ден аз болуы
1.
-

11. Жіктелуі

-
2. Гиперменструалды синдром
Пройоменорея – етеккірдің жиілеуі
Полименорея – етеккірдің ұзаруы
Гиперменорея – етеккірлік қанның
көп мөлшерде келуі
Метрорагия – ациклды жатырдан
қан кету
3. Дисменорея – етеккірдің
ауырсынумен келуі

12. Аменорея

-
-
Физиологиялық – физиологиялық
жағдайға байланысты етеккірдің
болмауы (жүктілік, менопауза,
лактациялық аменорея, жыныстық
жетілуге дейінгі уақыт)
Патологиялық – организмнің
патологиялық жағдайына
байланысты дамиды

13. Аменорея

-
-
Жалған – бұл орталық нерв жүйесі –
гипоталамус – гипофиз – аналық без – жатыр
жүйесінде циклдік өзгерістер болуына қарамай
етеккірлік қанның сыртқа шықпауы. Қан
қынапта, жатырда, жатыр түтігінде
жиналып қалады. Себебі, механикалық
кедергіден өте алмайды. Мұндай жағдай
гименнің атрезиясында, қынап аплазиясында
кездеседі
Нағыз - бұл орталық нерв жүйесі –
гипоталамус – гипофиз – аналық без – жатыр
жүйесінде патологиялық өзгерістерге
байланысты болады

14. Аменорея

-
Біріншілік – етеккірдің 15-16 жаста
болмауы
Екіншілік – бір рет болсада етеккірі
келгеннен кейін, етеккірдің 4 ай ж/е
одан жоғары уақытқа кідіруі

15. Біріншілік аменорея

Аналық без патологиясына
байланысты:
- Гонадалардың дисгенезиясы типті
формасы Шерешевский-Тернер
синдромы
- Гонадалардың дисгенезиясы таза
формасы Свайер синдромы
- Гонадалардың дисгенезиясы аралас
формасы

16. Шерешевский-Тернер синдромы

Бұл Х-хромосоманың болмауынан
жыныс мүшелерінің құрсак ішілік
жетілуінің барысында туа пайда
болған бұзылыс, яғни кариотип 45ХО.
Бұл патологияда жатыр, жатыр
түтігі, қынап болады, ал аналық без
орнына дәнекер тканнен тұратын
түзіліс болады

17. Шерешевский-Тернер синдромы

Науқастардың бойы аласа, салмағы аз
ж/е екіншілік жыныстық жетілу
белгілері болмайды. Мойнында қанат
тәрізді қатпарлар байқалып, денесінде
меңдер көп болады. Сонымен қатар
кеуде пішіні бөшке тәрізді, шаштың өсу
шекарасы төмен орналасқан. Осы
аталған белгілердің барлығы
дисэмбриогенез белгілері болып
табылады

18.

19. Свайер синдромы

Бұл гонадалар агенезиясымен
сипатталатын жатырішілік
жыныстық жетілудің барысында туа
пайда болған бұзылыс. Гонадалар
фиброзды түзіліс ретінде дамиды.
Кариотип 46ХХ немесе 46ХУ болады.
Бойы мен салмағы қалыпты немесе
ұзынбойлы. Етеккір мен сүт безі
дамымаған ж/е түктенуі нашарлап.
Жатыр гипоплазиясы болады.

20. Гонадалардың дисгенезиясы аралас формасы

Кариотип барлық уақытта 46ХУ,
вирилизация байқалады.
(Вирилизация – дегеніміз әйелде ер адамның
белгілерінің пайда болуы)
Шамадан тыс түктену, организмде
эстрогендер мүлдем жоқ. УДЗ арқылы
жатырдың кішкентай екенін ж/е
аналық безде фолликулдардың жоқ
екені анықталады.

21. Аменорея

Гипоталамо-гипофизарлық
патологиясы
-
Гипофизарлық нанизм
-
Гонадотропты аймақтың
жекеленген зақымдануы

22. Гипофизарлық нанизм

Гипофиздің барлық тропты
гормондарының жеткілікті
өдірілмеуінен дамиды, әсіресе СТГ
тапшылығанда. Ауру бой өсудің ж/е
жыныстық дамудың кідіруімен
сипатталады. Психикалық дамуы
бұзылмайды, біріншілік аменорея
болады.

23. Гонадотропты аймақтың оқшауланған зақымдануы

Гипофизарлық евнухоидизм – бұл
гипофиздің гонадотропты
гормондарының жеткіліксіз
өдірілуімен, бірақ басқа
гормондарының қалыпты өдірілуімен
сипатталады

24. Жатырлық аменорея

Туа пайда болған ақауларда дамиды
(Кюстнер-Рокитанский-Маейр
синдромы – қынап ж/е жатырдың
болмауы)

25. Екіншілік аменорея

Гипоталамо-гипофизарлық патология
- Дене салмағының тапшылығы
- Жүйкелік анорексия
- Психогенді аменорея (психикалық
жарақат, жүйкелік қозу)
- Гиперпролактинемия
- Шихан синдромы

26. Дене салмағының тапшылығы

Қыз баланың дене салмағының
етеккірдің уақытылы келуіне үлкен
әсері бар. Салмағы 42 кг-нан жоғары
болуы керек. Егер салмағы 40 кг-ға
жетпесе жасы етеккір келетін
жасқа жетседе етеккірі келмеуі
мүмкін. Бұл дене салмағының
тапшылығына байланысты
патология.

27. Жүйкелік анорексия

Бұл шизофренияның көрінісі б.м. Немесе
арнайы ашыққанда, тамақтан кейін
жасанды түрде құсық щақырғанда
болады. Ашығу кезеңі қомағайлыққа
(булимия) ауысады.

28. Психогенді аменорея

Бұл “әскери уақыт” аменореясы деп
аталады (немесе апат кезінде, жер
сілкінісінде, өрт жағдайында кездесетін
аменорея), сонымен қатар психогенді
аменорея жүкті болуды армандайтын
бедеу әйелдермен, жүкті болудан
қауіптенетін әйелдерде “жалған
жүктілік” ретінде кездеседі. Сүт бездері
ұлғайып, уыз бөлнеді, жүктілікке ұқсас
құрсақта май жиналады

29. Гиперпролактинемия

-
Гипофиздің патологиясына жатады:
пролактинома немесе гипофиздің
аденомасы.
Пролактиннің гиперсекрециясы
аналық без қызметін тежеуіне
байланысты аменорея дамиды

30. Шихан синдромы

Босанғаннан кейінгі гипопитуитаризм
Босану кезінде көп мөлшерде қан кету
салдарынан гипофизде некроз ошақтары
пайда болуынан дамиды. Клиникасы
эндокринді бездердің гипофункциясымен
сипатталады. Ауыр жағдайда айқын
жетіспеушілікпен сипатталатын
гипофиздің толық гипофункциясы
байқалады.

31. Шихан синдромы

Егер гонадотропиндер жеткіліксіз болса:
- аменорея сүт бездері мен жыныс мүшелерінің
гипотрофиясымен дамиды
- ТТГ жетіспеушілігінде гипотиреоз клиникасы
байқалады (микседема, шаштың түсуі,
ұйқышылдық ж/е еске сақтау қаблетінің
төмендеуі)
- АКТГ жетіспуешілігі бүйрек үсті бездерінің
жетіспеушілігімен сипатталады (гипотензия,
адинамия, әлсіздік ж/е гиперпигментация)

32. Екіншілік аменорея

Аналық бездің патологиясы
- Аналық бездің ерте тозуы (ерте
климакс). Қалыпты жағдайда
әйелдерде климакс 45-50 жас
аралығында болады. Ал бұл
патологияда климакс 20-25 жаста
басталады
- Аналық бездің резистенттілік
синдромы (аналық бездің гормондарға
сезімтал жойылады)

33. Екіншілік аменорея

Жатырлық аменорея
Эндометрийдің зақымдануынан дамиды
- Жатыр туберкулезі
- Жатыр қуысын қыру кезінде
эндометрийдің базалді қабатын
зақымдау
- Жатыр мойыны өзегінің стенозы
- Ашерман синдромы (жатыр ішілік
синехиялар)

34. Дисменорея

Етеккірдің ауырсынып келуі.
Етеккір кезіндегі бел аймағының, іштің
төменгі жағының толғақ тәрізді
ауырсынуымен
ж/е жалпы жағдайдың өзгеруімен
сипатталады.
Дисменореяның 2 түрін ажыратады:
- біріншілік немесе функционалды
- екіншілік немесе органикалық

35. Біріншілік дисменорея

Простогландиндер өндірулуінің
бұзылуынан жатыр бұлшық еттері
спастикалақ жиырылып, ишемия
дамиды, етеккір кезендегі толғақ
тәрізді ауру сезімі пайда болады.
Көбнесе жас қыздарда ж/е әйелдерде
кездеседі. Клиникасы: етеккір
ауырсынып келеді ж/е жүрек айниды,
құсады, іш өтеді.

36. Екіншілік дисменорея

Кіші жамбас қуысындағы мүшелердің
патологиялық өзгерістерімен
сипатталады
Себептері: эндометриоз, ішкі жыныс
мүшелерінің даму ақаулары,
созылмалы қабыну аурулары

37. Әйел жыныс мұшелерінің қабыну аурулары Этиологиясы бойынша бөлінеді: спецификалық; спецификалық емес. Сипаты (мінезделуі)

38. интраканаликулярлы

39.

40.

41.

42.

43.

Глоссарий:
Тақырыпты бекітуге арналған сұрақтар:
•Гинекологиялық аурулармен сырқаттанатын науқастарды
тексеру әдістері
Қолданатын әдебиет:
Р.С. Бейсембаева, Ә.Т.Раисова, Р.Ғ. Нұрқасымова, «Акушерия»
Алматы “Білім”, 2008ж
Ә.Т.Раисова, Р.Ғ. Нұрқасымова, «Акушерия және гинекология»
Алматы “Асем систем”, 2006ж.