Топырақтың гельминтологиялық көрсеткіштері

1.

« Астана Медицина Университеті» АҚ
Кафедра:Еңбек гигиенасы және коммуналдық гигиена.
Пәннің аты:Қауіп қатердің гигиеналық диагностикасы.
Модуль №1«Қауіп-қатер факторларының гигиеналық
диагностикасы»
Тақырыбы: Топырақтың гельминтологиялық көрсеткіштері.
Кафедра меңгерушісі:м.ғ.к,Р.Қ.Сулейменова
Оқытушы:П.А.Көшерова
Орындаған:А.Ж.Жолдас
Топ: 506-ҚДС
Астана 2015ж

2.

Жоспар
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1. Топырақ арқылы әртүрлі жұқпалы аурулардың қоздырғыштары, гельминтердің личинкасы
мен құрттары адамға берілуі.
2. Топырақ арқылы гельминттердің таралу жолы.
3. Гельминтологиялық зерттеу үшін топырақтан үлгі алу.
4. Топырақты гельминтологиялық зерттеу әдістемесі.
ІІІ. Қорытынды
ІV. Қолданылған әдебиеттер

3.

Кіріспе
Топырақтың тірі организмі микробтармен беріледі 1 грамм топырақта 2 млрд – қа
дейін микробтар өмір сүреді. Олардың түрлері әртүрлі: саңырауқұлақтар, бактериялар,
қарапайымдылар (насекомдар, шыбындар олардың қуыршақтары мен личинкалары
арқылы беріледі), вирустар және т.б. Топырақ арқылы әртүрлі жұқпалы аурулардың
қоздырғыштары, гельминтердің личинкасы мен құрттары адамға беріледі. Топырақ
құрамындағы микроорганизмдердің өмір сүру ұзақтығына байланысты шартты түрде II
топ құруға болады. Топырақтағы микроорганизмдердің жағдайы күн сәулесімен, аэрация
топырақтың физикалық және химиялық қасиеттерінің өзгеруіне, температурамен тығыз
байланысты. Бұл микроорганизмдер топырақтың өзіндік тазалану процесінде алатын
орны ерекше. Топырақтың өзіндік тазалану процесі эпидемиологиялық жағынан өте
қауіпті органикалық заттардың топырақты микроорганизмдермен қатынасқа түсіп
органикалық емес заттарға айналуы. Бұл процесс екі кезеңде өтеді: I кезең –
минерализациялануы, бұл процесс анаэробты (оттексіз) және аэробты (оттекті) ортада
өтеді, соңғы өнімдері су, аминқышқылдары мен аммиак болып табылады. Одан кейін бұл
өнімдердің ыдырауының II кезеңі – нейрофикациялануы басталады. Бұл кезеңнің соңғы
өнімі азот қышқылы мен нитраттар, гумус болып табылады.

4.

Топырақ арқылы әртүрлі жұқпалы аурулардың қоздырғыштары,
гельминтердің личинкасы мен құрттары адамға беріледі. Топырақ құрамындағы
микроорганизмдердің өмір сүру ұзақтығына байланысты шартты түрде II топ
құруға болады.
I топ – топырақта тұрақты ұзақ өмір сүретін микроорганизмдер: Зоонозды жұқпалы
аурулар қоздырғыштары: сібір түйнемесі, сап, бруцеллез.Вирустар: полеомиелит,
вирусты гепатит. Спора құрушы микроорганизмдер: ботулизм, гангрена, сіреспе,Шаң
арқылы берілетін қоздырушылар: туберкулез. Кеміргіштер арқылы берілетін
қоздырушылар: оба, туляремия, жұқпалы гепатит. Гельминтоздар: власоглов, аскарида,
астрица, анкилостомы. Актиномикоздар
II топ – топырақта уақытша өмір сүретін жұқпалы аурулар қоздырғыштары. Бұл
топқа ішек таяқшалары жатады. Ішек таяқшаларының топырақтан суға түсіп, су арқылы
таралу жолы да қарастырылады. Бұл топқа тән қасиет тұрғындардың арасында
эпидемиялық өршу тудыруы. Мысалы іш сүзегінің қоздырушысының организге түсу
жолы схема түрінде былай өтеді: тасымалдаушы немесе ауру организм -> топырақ ->
өсімдіктектес азық түліктер -> қабылдағыш организм.
Іш сүзегінің қоздырушысы 100 күнге дейін ғана өмір сүре алады. Топырақ арқылы
гельминттердің таралу жолының ерекшелігі өте зор.

5.

Топырақ арқылы гельминттердің таралу жолы.
Аскаридалар
Биогельминттер (шошқа және өгіз
цепені)
Науқас адам
Науқас адам
Топырақ
Топырақ
Көкөніс, су,шаң
Өсімдіктер (ірі қара мал азығы)
Адам организмі
Адам организмі
Тұрғындар арасында топырақ арқылы әр түрлі ауру
қоздырғыштарының таралуын төмендету мақсатында гигиенистер елді
мекендерді санитарлық тазалау бөліміне көп көңіл бөледі.

6.

Топырақтағы микроорганизмдердің жағдайы күн сәулесімен, аэрация топырақтың
физикалық және химиялық қасиеттерінің өзгеруіне, температурамен тығыз байланысты. Бұл
микроорганизмдер топырақтың өзіндік тазалану процесінде алатын орны ерекше.
Топырақтың өзіндік тазалану процесі эпидемиологиялық жағынанөте қауіпті органикалық
заттардың топырақты микроорганизмдермен қатынасқа түсіп органикалық емес заттарға
айналуы. Бұл процесс екі кезеңде өтеді: I кезең – минерализациялануы, бұл процесс
анаэробты (оттексіз) және аэробты (оттекті) ортада өтеді, соңғы өнімдері су,
аминқышқылдары мен аммиак болып табылады. Одан кейін бұл өнімдердің ыдырауының II
кезеңі – нейрофикациялануы басталады.
Топырақтың механикалық элементтерінің көлемі
(фракциялар), мм
Тасты бөлігі
Оның ішінде ірі құм
Орташа
Майда
Оның ішінде ірі шаң
Орташа
Майда
Лай
>3,00
3,00-1,00
1,00-0,25
0,25-0,05
0,05-0,01
0,01-0,005
0,005-0,001
<0,001

7.

Топырақтың түршелері: Физикалық саз мөлшері,%
(далалық тип)
Құмды:
Бос (борпылдақ)
Байланысты
Құмдауыт
Балшықты:
Жеңіл балшықты
Орташа балшықты
Ауыр балшықты
Саз балшықты
Жеңіл саз балшықты
Орташа саз балшықты
Ауыр саз балшықты
Топырақ механикалық құрамы
бойынша төмендегідей бөлінеді:
құмды (80 % құм – 10 % саздан)
құмайт (30 % құм – 50 % саздан)
ұсақ балшықты (80 % саздан)
сазды (80 % жоғары саздан)
ізбесті (20 % ізбестен)
қара топырақ (30 % гумустан)
0-5
5-10
10-20
20-30
30-45
45-60
60-75
75-85
>85

8.

Гельминтологиялық зерттеу үшін топырақтан үлгі алу.
Қажетті құралдар: металды гипател немесе күрек, банкалар.
1.Үлгіні алу көлемі 50 м 2 , ( жалпы салмағы 1 кг құрайтын) 10 үлгі
алынады.
1.Алу тереңдігі 2 – 3 см болады.
2.Үлгіге жолдама толтырып лабораторияға жөнелту.
Лабораторияға жөнелтуге немесе сынама өткізуге мүмкіндік болмаса топырақ
үлгілерін 3 % формалин ерітіндісімен немесе 3 % тұз қышқылы құйып
консервілейді, ашық банкалы 18 – 24 0С – та сақтайды.
Топырақты гельминтологиялық зерттеу әдістемесі.
Қажетті құралдар: 5 – 10 мг топырақ үлгісі
20 мл 5 % ащы натрий ерітіндісі
центрифуга, пинцет
нитратты натрий ерітіндісі
Гольдман немесе Зейтц сүзгіштері

9.

Жұмыс барысы:
5 – 10 мг топырақ үлгісін 20 мл 5 % ащы натрий ерітіндісімен 1 сағат көлемінде араластыру.
Алынған массаны центрифугада 1 – 2 минут айналдыру.
Ерітіндінің артық көлемін төгіп тастау.
Алынған топырақты нитратты натриймен қанықтырылады.
Үлгіні 2 минуттан 5 рет центрифугалау.
Центрифугадағы әр айналымнан кейін, сынаманың бетіндегі қабыршағын ішінде суы бар
стаканға салу (құрт жұмыртқаларын нақты жинау үшін 15 – 20 рет қабыршақ жинаған жөн).
Стакандағы қабыршақты Гольдман сүзгіші арқылы сүзу.
Сүзгішті пинцеттің көмегімен шынының үстіне салу.
Сүзгіні түссіздендіру үшін үстінен 50 % глицерин ерітіндісі құйылады
Алынған мәліметтер нәтижесін мына қатынаста оқу:
а) топырақ сау – аскарида жұмыртқалары табылмайды.
ә) топырақ әлсіз ластанған 1 кг топырақта 10 құрт жұмыртқасы табылады.
б) топырақ лас 1 кг топырақта 100 – ге дейін құрт жұмыртқалары табылады.
в) топырақ қатты ластанған1 кг топырақта 100 – ден көп құрт жұмыртқалары табылады.
Зерттеу нәтижесін хаттамада толтыру:
Топырақ үлгісі ___________ учаскесінен алынады (мекеменің аты).
Топырақта табылған құрт жұмыртқасының саны _________________
Гельминтологиялық зерттеу нәтижесі бойынша топырақтың тазалық деңгейі: «
__________________________________________________»

10.

Қорытынды
Топырақтың гельминтологиялық көрсеткіштері бойынша: Ішек паразиттік
аурулардың қоздырғыштары,геогельминтоздар, лямбиоз, амебиаз, геогельминит
жұмыртқаларының
циста,ооцисталар
ішек,патогенді
қарапайымдардың
болуы.Гельминтологиялық зерттеу үшін сынама әдетте ескертпелі және ағымдық
мақсатпен жүргізіледі,себебі гельминттердің жұмыртқалары мен личинкалары
қоршаған ортаның нәжіспен ластануының тікелей көрсеткіші болып келеді.
топырақта уақытша өмір сүретін жұқпалы аурулар қоздырғыштары. Бұл топқа
ішек таяқшалары жатады. Ішек таяқшаларының топырақтан суға түсіп, су
арқылы таралу жолы да қарастырылады. Бұл топқа тән қасиет тұрғындардың
арасында эпидемиялық өршу тудыруы. Мысалы іш сүзегінің қоздырушысының
организге түсу жолы схема түрінде былай өтеді: тасымалдаушы немесе ауру
организм -> топырақ -> өсімдіктектес азық түліктер -> қабылдағыш организм. Іш
сүзегінің қоздырушысы 100 күнге дейін ғана өмір сүре алады. Топырақ арқылы
гельминттердің таралу жолының ерекшелігі өте зор.

11.

Қолданылған әдебиеттер
1. https://kk.wikipedia.org[1]
2. Referatikz, http://szh.kz/student/[2]
3. https://kk.wikipedia http://library.ksu.kz/[3]
4. http://szh.kz/student/[2]
5. http://library.ksu.kz/[3]