Қабыну. Зақымдануға организмнің жергілікті жауабы. Әльтерация, экссудация, пролиферациямен қабаттасатын біртектес дерттік үрдіс

1. Қабыну – (греч. phlogosis, лат. inflamatio)

• Зақымдануға организмнің
жергілікті жауабы.
• ӘЛЬТЕРАЦИЯ, ЭКССУДАЦИЯ,
ПРОЛИФЕРАЦИЯМЕН
ҚАБАТТАСАТЫН БІРТЕКТЕС
ДЕРТТІК ҮРДІС.

2. Қабынудың жергілікті көріністері

44

3.

4. ЖІТІ ҚАБЫНУДЫҢ ЖАЛПЫ БЕЛГІЛЕРІ

ҚЫЗБА
ҰЙҚЫШЫЛДЫҚ
ТӘБЕТТІҢ БОЛМАУЫ
МИАЛГИЯ
• ЭТЖ ЖОҒАРЫЛАУЫ
• СОЛҒА ЖЫЛЖЫҒАН НЕЙТРОФИЛЬДІК
ЛЕЙКОЦИТОЗ
ИММУНДЫҚ ЖҮЙЕ ЖАСУШАЛАРЫНЫҢ
ӘСЕРЛЕНУІ

5. ҚАБЫНУ СЕБЕПТЕРІ - ФЛОГОГЕНДЕР

ЭКЗОГЕНДІК
БИОЛОГИЯЛЫҚ
МЕХАНИКАЛЫҚ
ФИЗИКАЛЫҚ
ХИМИЯЛЫҚ
ӘЛЕУМЕТТІК
ЭНДОГЕНДІК
ТІННІҢ ЫДЫРАУ
ӨНІМДЕРІ
УЫТТЫ ӨНІМДЕР
ҚАН ҚҰЙЫЛУ
ЕРКІН РАДИКАЛДАР

6. ҚАБЫНУ КОМПОНЕНТТЕРІ

• ӘЛТЕРАЦИЯ
• ЭКССУДАЦИЯ:
МИКРОЦИРКУЛЯЦИЯ БҰЗЫЛЫСТАРЫ
ЛЕЙКОЦИТТЕРДІҢ ЭМИГРАЦИЯСЫ
• ПРОЛИФЕРАЦИЯ

7. ӘЛТЕРАЦИЯ – ЖАСУШАЛАРДЫҢ, ЖАСУША АРАЛЫҚ ЗАТТАРДЫҢ, ЖҮЙКЕ АЯҚШАЛАРЫНЫҢ, ҚАН ТАМЫРЛАРЫНЫҢ ДИСТРОФИЯЛЫҚ, НЕКРОБИОЗДЫҚ НЕМЕСЕ

НЕКРОЗДЫҚ
БҮЛІНУЛЕРІ
ҚҰРЫЛЫМДЫҚ
БҮЛІНІСТЕР
УЛЬТРАҚҰРЫЛЫМДАР
ДЫҢ ЗАҚЫМДАНУЫ
ДИСТРОФИЯ
НЕКРОЗ
ҚЫЗМЕТТІК
БҰЗЫЛЫСТАР
ЗАТ АЛМАСУ
БҰЗЫЛЫСТАРЫ
ФИЗИКАЛЫҚХИМИЯЛЫҚ
ӨЗГЕРІСТЕР

8. ӘЛТЕРАЦИЯ

АЛҒАШҚЫ
(ФЛОГОГЕННІҢ
ӘСЕРІНЕН)
САЛДАРЛЫҚ
(БІРІНШІЛІК
ӘЛТЕРАЦИЯНЫҢ
ЗАРДАБЫ, ЗАТ
АЛМАСУ
ӨЗГЕРІСТЕРІ МЕН
ҚАБЫНУ
ДӘНЕКЕРЛЕРІНІҢ
ӘСЕРІНЕ
БАЙЛАНЫСТЫ)

9.

* Қабыну серпілісі құрамбөлшектерінің арақатынасы
(по: А.Ш.Зайчик, Л.П.Чурилов)
экссудация
пролиферация
Зақымдаушы агент
альтерация
2
1
1 – алғашқы альтерация; 2 – салдарлық альтерация
3

10. ҚАБЫНУ ОШАҒЫНДА ЗАТ АЛМАСУ БҰЗЫЛЫСТАРЫ

ЗАТ АЛМАСУДЫҢ САПАЛЫҚ
ЖӘНЕ САНДЫҚ ӨЗГЕРІСТЕРІ:
• МАЙЛАР, КӨМІРСУ ЖӘНЕ
НӘРУЫЗДАРДЫҢ ЫДЫРАУ
ҮРДІСТЕРІНІҢ ЖОҒАРЫЛАУЫ
• ТҮЗІЛУ ҮРДІСТЕРІНІҢ ТӨМЕНДЕУІ
• ЗАТТАР АЛМАСУЫНЫҢ СОҢЫНА
ДЕЙІН ЖҮРМЕУІ

11. ҚАБЫНУ ОШАҒЫНДАҒЫ ФИЗИКАЛЫҚ-ХИМИЯЛЫҚ ӨЗГЕРІСТЕР

ҚАБЫНУ ОШАҒЫНДАҒЫ ФИЗИКАЛЫҚХИМИЯЛЫҚ ӨЗГЕРІСТЕР
• ГИПЕРОСМИЯ
• ГИПЕРОНКИЯ
• АЦИДОЗ (ГИПЕР Н+ ИОНИЯ)

12. ЗАТ АЛМАСУ БҰЗЫЛЫСТАРЫ

• ЖЫЛУ ӨНДІРІЛУІНІҢ ЖЕРГІЛІКТІ
ЖОҒАРЫЛАУЫ
• ТОТЫҚПАҒАН ӨНІМДЕРДІҢ
ЖИНАЛУЫ
• ФИЗИКАЛЫҚ-ХИМИЯЛЫҚ
ӨЗГЕРІСТЕР

13. ҚАБЫНУ ДӘНЕКЕРЛЕРІ: ЖАСУШАЛЫҚ ГУМОРАЛДЫҚ

14.

* Қабыну үрдісіндегі жергілікті және жүйелі
тетіктердің арақатынасы
Жергілікті
әсері
альтерация,
экссудация,
пролиферация,
тромбоз, стаз,
лейкоцитоз
Жүйелі әсері
колония
түрткілей
тін жайт
гистамин
өспе
тіршілігі
н жоятын
жайт
Протеаза
лар
интерлейкиндер
лейкоцитоз
аритмия,
бронхоспазм,
вазодилатация
цитотокТШҚҰ-синқызба,
синдік
дромы,
диарея,
әсерлер,
гипотензия,
құсу
көпағзалық
қанның
жеткілік
тұтқырлануы
сіздік
39

15. ЖАСУШАЛЫҚ ДӘНЕКЕРЛЕР

• ГИСТАМИН (МЕС ЖАСУШАЛАРЫ,
БАЗОФИЛДЕР, ТРОМБОЦИТТЕР)
СЕРОТОНИН (ТРОМБОЦИТТЕР)
ЛИЗОСОМАЛЫҚ ФЕРМЕНТТЕР
(НЕЙТРОФИЛДЕР,
МАКРОФАГТАР)
ПРОСТАГЛАНДИНДЕР
(ЛЕЙКОЦИТТЕР,
ТРОМБОЦИТТЕР)
ЛЕЙКОТРИЕНДЕР
(ЛЕЙКОЦИТТЕР)
ТРОМБОЦИТТЕРДІ ӘСЕРЛЕЙТІН
ЖАЙТТАР (ЛЕЙКОЦИТТЕР)
ОТТЕГІНІҢ БЕЛСЕНДІ
РАДИКАЛДАРЫ (ЛЕЙКОЦИТТЕР)
АЗОТ ТОТЫҒЫ (МАКРОФАГТАР)

16.

17.

* Интерлейкин -1 дің қабыну ошағындағы әсері
Оң кері байланыс
гипоталамус
бауыр
қызба
Жедел кезең
нәруыздарын
өндіру
Антидене
өндіру
Фибробластар
дың көбеюі
Лимфокиндер
дің түзілуі
интерлейкин-2
түзілуі
35

18. ГУМОРАЛДЫ ДӘНЕКЕРЛЕР

• ХАГЕМАН ФАКТОРЫНЫҢ
ӘСЕРЛЕНУІ
КАЛЛИКРЕИН-КИНИН
ЖҮЙЕСІНІҢ ӘСЕРЛЕНУІ
(БРАДИКИНИН)
ҚАНДЫ ҰЙЫТҚЫШ және
ҰЮҒА ҚАРСЫ ЖҮЙЕНІҢ
ӘСЕРЛЕНУІ
КОМПЛЕМЕНТ ЖҮЙЕСІНІҢ
ӘСЕРЛЕНУІ

19.

* Қабыну ошағында кинин жүйесінің әсерлері
Хагеман жайты
(XII фактор)
фибрин
тромбоз
Зақымдану беті,
рН өзгеруі,
температура
плазмин
Прекалликреиннің
әсерленуі
прекалликреин
калликреин
кининоген
фибринолиз
вазодилатация,
тамыр өткіз
гіштігінің артуы,
ауыру сезімі
брадикинин
кининаза
әсерізденген
пептидтер
31

20.

21. Қабыну кезіндегі тамырлық серпілістер

ишемия
нейротоникалық
артериалық
гиперемия
нейросалданулық
артериалық
гиперемия
веналық
гиперемия
7

22.

23.

24.

25. ҚАН ТАМЫРЛАРЫНЫҢ ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ ТАРЫЛУЫ – ИШЕМИЯ

• НОРАДРЕНАЛИННІҢ ӘСЕРІ,
ВАЗОКОНСТРИКТОРЛАРДЫҢ
ТОНУСЫНЫҢ ЖОҒАРЫЛАУЫ

26. АРТЕРИАЛЫҚ ГИПЕРЕМИЯ

• ВАЗОДИЛАТАТОРЛАР ТОНУСЫНЫҢ
ЖОҒАРЫЛАУЫ
ВАЗОКОНСТРИКТОРЛАРДЫҢ САЛДАНУЫ
ДӘНЕКЕРЛЕР ӘСЕРІ

27. ВЕНАЛЫҚ ГИПЕРЕМИЯ

28. ВЕНАЛЫҚ ГИПЕРЕМИЯНЫҢ ПАТОГЕНЕЗІ

ТАМЫРІШІЛІК
ЖАЙТТАР
• ҚАН ІРКІЛУІ
• МИКРОТРОМБТАР
ТҮЗІЛУІ
ЛЕЙКОЦИТТЕРДІҢ
КЕМЕРЛЕНІП ТҰРУЫ
ҚАН ТАМЫРЫ
КЕМЕРЛЕРІНІҢ
ІСІНУІ
ТАМЫР СЫРТЫЛЫҚ
ЖАЙТТАР
• ҚАН
ТАМЫРЛАРЫНЫҢ
СЫРТЫНАН
ҚЫСЫЛУЫ
ДӘНЕКЕР
ТАЛШЫҚТАРЫНЫҢ
ЫДЫРАУЫ

29. СТАЗ (ІРКІЛУЛІК, НАҒЫЗ- КАПИЛЛЯРЛЫҚ)

• ЭРИТРОЦИТТЕРДІҢ
АГРЕГАЦИЯСЫ
ЭРИТРОЦИТТЕРДІҢ
БӨЛШЕКТЕНУІ
• СЛАДЖ

30. ЭКССУДАЦИЯ – ҚАБЫНУ ОШАҒЫНА ҚАННЫҢ НӘРУЫЗЫ БАР СҰЙЫҒЫНЫҢ ШЫҒУЫ

ЭКССУДАЦИЯНЫҢ ПАТОГЕНЕЗІ
ҚАН ТАМЫРЛАР ӨТКІЗГІШТІГІНІҢ ЖОҒАРЫЛАУЫ
• Қылтамырлар мен венулаларда
гидростатикалық қысымның
жоғарылауы
• Қабыну ошағында осмостық және
онкотикалық қысымның
жоғарылауы

31. ҚАН ТАМЫРЛАР ӨТКІЗГІШТІГІНІҢ ЖОҒАРЫЛАУЫ

32.

33.

34.

35. ЭКССУДАТТЫҢ ТҮРЛЕРІ

• САРЫ СУЛЫҚ
• 3-5% нәруыз,
аздаған
лейкоциттер,
мөлдір,
транссудатқа
жақын
күйіктерде
Аллергиялық
қабынуда
Вирустардың
әсерінен дамыған
қабынуда
байқалады

36.

37.

38.

39.

• ФИБРИНДІ
• Эндотелий айқын
зақымданғанда
фибриноген
фибрин болады
Күл ауруында,
сатқақта байқалады

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

ГЕМОРРАГИЯЛЫҚ
• Тамырлар ауыр
зақымданғанда
• Эритроциттер болады
• Сібір жарасында, чумада,
уытты тұмауда
байқалады

49.

50.

51.

52. ІРІҢДІ ЭКССУДАТ қоршаған тінді ерітетін қасиеті бар

• Кокктық жұқпаларғацентрифугилденген
тән
Іріңді сары су
Лейкоциттер лизосомасынан
протеолиздік ферменттер
Тұнба
ыдыраған лейкоциттер (іріңді
денелер), ыдыраған тіндер,
микробтар

53.

54.

55.

56.

• ШІРІКТІК
• Анаэробты
жұқпа
түскенде
түзіледі
• АРАЛАС

57.

58.

59.

60. ЭКССУДАЦИЯНЫҢ МАҢЫЗЫ

ЖАҒЫМДЫ
ЖАҒЫМСЫЗ
• БАКТЕРИЯЛЫҚ
• АҒЗА ҚЫЗМЕТІНІҢ
УЫТТАРДЫ СҰЙЫЛТУ
ФЕРМЕНТТЕР МЕН
АНТИДЕНЕЛЕР
АРҚЫЛЫ
МИКРООРГАНИЗМДЕР
МЕН УЫТТАРДЫ
АЛАСТАУ
ҮРДІСТІ ШЕКТЕУ
БҰЗЫЛУЫ
ТІНДЕРДІҢ
ИШЕМИЯЛЫҚ
ЗАҚЫМДАНУЫ МЕН
МИКРОЦИРКУЛЯЦИЯ
НЫҢ БҰЗЫЛУЫ

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

68.

69. ЛЕЙКОЦИТТЕРДІҢ ЭМИГРАЦИЯСЫ – ЛЕЙКОЦИТТЕРДІҢ ҚАБЫНУ ОШАҒЫНА ШЫҒУЫ

• ҚАН ТАМЫРЛАРЫНДА КЕМЕРЛЕНІП ТҰРУЫ
• ҚАН ТАМЫРЛАРЫ АРҚЫЛЫ ТІНГЕ ӨТУІ
• ЛЕЙКОЦИТТЕРДІҢ ҚАБЫНУ ОШАҒЫНДА
ЖЫЛЖУЫ

70.

71.

72.

73. ЛЕЙКОЦИТТЕР ЭМИГРАЦИЯСЫНЫҢ ПАТОГЕНЕЗІ

74. ЛЕЙКОЦИТТЕР ЭМИГРАЦИЯСЫНЫҢ ПАТОГЕНЕЗІ

75. Оң хемотаксис – хемоатрактанттар әсерінен лейкоциттердің қабыну ошағына жылжуы хемоатрактанттар

Бейспецификалық:
• Бактериялардың
өнімдері
• Комплементтің
белсенді
құрамбөлшектері
• Лейкотриендер
• Тромбоциттерді
әсерлейтін фактор
Спецификалық:
Интерлейкин-8
(нейтрофилдерге)
MCP-1
(моноциттерге)
Лимфотоксин
Эотоксин

76.

77. ФАГОЦИТОЗ – микроорганизмдерді жұту мен қорыту үрдісі

ФАГОЦИТОЗДЫҢ сатылары
ЖАҚЫНДАСУ
ЖАБЫСУ
ЕНУ
ҚОРЫТУ

78.

79. ФАГОЦИТОЗДЫҢ ТАПШЫЛЫҒЫ

ТҰҚЫМ ҚУАЛАЙТЫН
ЛЕЙКОЦИТТЕР
ЖАБЫСУЫНЫҢ
АҚАУЛАРЫ (ДАЛ-1;
ДАЛ-2)
ХЕМОТАКСИСТІҢ
АҚАУЫ
ФАГОЦИТТЕРДІҢ
БАКТЕРИЦИДТІК
ЖҮЙЕСІНІҢ АҚАУЫ
ЖҮРЕ ПАЙДА БОЛҒАН
АДГЕЗИЯ, ХЕМОТАКСИС,
БАКТЕРИЦИДТІК
ЖҮЙЕНІҢ БҰЗЫЛУЫ,
ҚАНТТЫ ДИАБЕТ КЕЗІНДЕ
ЛИЗОСОМАЛЫҚ
ФЕРМЕНТТЕРДІҢ
БЕЛСЕНДІЛІГІНІҢ
ТӨМЕНДЕУІ, АУЫР
МЕТАЛ ТҰЗДАРЫМЕН
УЛАНУ.

80. ПРОЛИФЕРАЦИЯ ДӘНЕКЕР ТІННІҢ ЖАСУШАЛЫҚ ЭЛЕМЕНТТЕРІНІҢ ӨСІП-ӨНУІ.

ПРОЛИФЕРАЦИЯНЫҢ
ДЕМЕУШІЛЕРІ
• ӨСУ ФАКТОРЛАРЫ
• ЦИТОКИНДЕР
(ИНТЕРЛЕЙКИН-1)
ПРОЛИФЕРАЦИЯНЫҢ
ТЕЖЕГІШТЕРІ
• ӨСПЕ ТІРШІЛІГІН
ЖОЯТЫН ЖАЙТ
• ИНТЕРФЕРОН
• АДГЕЗИЯЛЫҚ
МОЛЕКУЛАЛАР

81.

82.

83.

84.

85. ҚАБЫНУДЫҢ ЖЕРГІЛІКТІ БЕЛГІЛЕРІ

ҚЫЗУ – CALOR
ҚЫЗАРУ – RUBOR
ІСІНУ – TUMOR
АУЫРУ - DOLOR
• ҚЫЗМЕТІНІҢ БҰЗЫЛУЫ – FUNCTIO LAESA

86. ҚАБЫНУДЫҢ ЖАЛПЫ БЕЛГІЛЕРІ

ҚЫЗБА
ҰЙҚЫШЫЛДЫҚ
ТӘБЕТТІҢ ТӨМЕНДЕУІ
БҰЛШЫҚ ЕТТЕРДІҢ АУЫРУЫ
ЖЕДЕЛ ФАЗА НӘРУЫЗДАРЫНЫҢ
ТҮЗІЛУІ
ЯДРОЛЫҚ СОЛҒА ЖЫЛЖЫҒАН
НЕЙТРОФИЛЬДІ ЛЕЙКОЦИТОЗ
ИММУНДЫҚ ЖҮЙЕ ЖАСУШАЛАРЫНЫҢ
ӘСЕРЛЕНУІ

87. Цитокиндер интерлейкиндер, ӨТЖЖ, интерферондар ж.б.

88. СОЗЫЛМАЛЫ ҚАБЫНУДЫҢ ПАТОГЕНЕЗІ

• АЯҚТАЛМАҒАН ФАГОЦИТОЗ
• ЫДЫРАУҒА ЖАРАМСЫЗ ЗАТТАРДЫҢ ФАГОЦИТОЗЫ (SiO2)
• ИММУНДЫҚ ӘСЕРЛЕНУІ
МАКРОФАГТАРДЫҢ ӘСЕРЛЕНУІ

89. СОЗЫЛМАЛЫ ҚАБЫНУ

90.

91.

92.

93.

94.

95.

96.

97.

98.

99.

100.

101.

102.

103. Қабынуды емдеу ұстанымдары

• Этиотропты емдеу
• Себепкер ықпалға әсер ету:
Бактериостатикалық және
бактерицидтік препараттар
Бүлінген тінді кесіп тастау
• Организмнің төзімділігін
арттыру

104. Патогенездік емдеу

• Мембранатұрақтандыратын
препараттар
дәнекерлер бөлінуін
азайту
салдарлық әлтерация мен
тамырлық серпілістерді азайту
Антиоксиданттар
салдарлық
әлтерацияны азайту
Дәнекерлерге қарсы препараттар
салдарлық әлтерацияны азайту
Микроциркуляцияны жақсартатын
препараттар
Пролиферацияның күшейткіштері