Қоян шаруашылығы

1.

2.

Қояндар
Бұлардың ішінде тез жүгіруге, ін қазуға, жүзуге,
ағашқа өрмелеуге бейімделген түрлері кездеседі.
Салмағы 0,1 – 4,5 кг, дене тұрқы 12 – 75
см, Мадагаскар аралы,
Оңтүстік Американың оңтүстік
аймағы, Антарктидадан басқа барлық жерде
таралған. Шөп, ағашқабығын, бүршігін, бұтағын
жейді. Жылына 4 рет 2 – 8 (кейде
15) көжек туады. Тұрақты іні болмайды, көжегі
жүндес, бірден жүріп кететіндей жетіліп туылады,
бірнеше күннен кейін өзі қоректенеді. Үй қояны
ғана ін қазады, топ-топ болып тіршілік етеді.
Көжегі көзі ашылмай, өте дәрменсіз, қызылшақа
болып туылады. Кәсіптік маңызы бар, әуестік
үшін де ауланады. Қоянның кейбір түрлері
жайылымға, жеміс бағына, жас орманға үлкен
зақым келтіреді. Кейбіреулері індет таратады.

3.

Бұл коянның іні яғни үйі болып табылады.Олар осы інде өмір сүреді

4.

Қоян түрлері
Ақ қоян
Құм қоян
Ор қоян

5.

6.

Құм қоян – қояндардың ішіндегі ең
кішісі. Дене тұрқы 38 – 53 см, салмағы
1,5 – 2,5 кг. Арқасы мен бүйірі қоңыр,
сұр, ал бауыры ақ түсті.
Қазақстанда Арал
Қарақұмы, Қызылқұм, Мойынқұмда жә
не Қызылорда, Жамбыл, Оңтүстік
Қазақстан, Маңғыстауоблыстарындағы
құмды жерлерде мекендейді.
Құм қоян өсімдіктің 118 түрімен
қоректенеді. Оның 66 түрі шөптесін
өсімдіктер, 38 түрі бұталар, 14-і ағаш
тектес өсімдіктер. Құ мқоян қорегін
іздеуге ымырт түскен кезде, түнде
шығады. Ұйығу қаңтар мен ақпанның
аяғында басталады. Құм қоян – өте
өсімтал, жылына 3 рет көбейеді, әр
туғанда 1 – 9 көжектен табады.
Көжегінің дене тұрқы 11 см, салм. 85 –
95 г болады. Құм қоян жыртқыш
сүтқоректілер
(түлкі, шиебөрі, қасқыр, дала мысығы,
т.б.) мен құстар
(бүркіт, жамансары, қарақұс, кезқұйры
қ, үкі, т.б.) аулап, қорек етеді. Көбейіп
кетсе бау-бақшаға едәуір зиян
келтіреді. Сондай-ақ, кейбір жұқпалы
ауруларды таратады. Терісі жеңіл
өнеркәсіпте пайдаланылады.

7.

Қоян еті,терісі туралы мәліметтер:
* Қоян еті - Қою тағам (бұқтырылған қоян еті, қоян етінен жасалған рагу)
дайындауға пайдаланылады. Терісі сыдырылмаған қоян етіп қыста 4—5 күн
суықта ұстаған жөн. Бұл кезде еттің дәмі кіре түседі.
*Қоян еті барлық диеталық еттердің ішінде маңызды орын алады. Дәмді,
тауық етіне жақын, тез қорытылады. Мысалы, адам организмінде қоян
етіндегі белоктің 90%-ті қорытылып, сіңірілсе, сиыр етінің тек 62%-ті
ғана сіңеді. Қоян етінің 1 кг-мында 1384-1820-ға дейін каллорияға дейін
болады. Қоянның майы ақ, жұмсақ.
*Қояннан тері, түбіт алады. Терісі жеңіл, әдемі, жылы манто,
жакет, ішік, жаға, құлақшын тігеді. Түбіттен әртүрлі тоқыма
бұйымдар дайындайды. Бір ұрғашы төлдерімен қояннан жылына 11,5 кг түбіт алынады. 60 тәулікте, жақсы азықтандырса, салмағын 1
кг-ға дейін көтеруге болады.

8.

* ТМД-да пайдаланылатын қоян тұқымы: Вена көгілдір үй қояны
(венский голубой), шиншилла, Вена ақ қояны (венский белый), шамшань,
бельгиялық үй қояны (фландр), «белый великан» үй ақ қояны, т.б. Қоян
түстері
Қоян түстері әртүрлі болады: көгілдір, сұр, сұрғылт-қара, қара, күміс түсті,
қара-қоңыр, қоңырлау, ақ.
Қояндардың тірідеі салмағы 4,5-6,0 кг, дене ұзындығы 57
см, кеуде орамы 36 см.Қоян, басқаларымен
салыстырғанда, өте өсімтал мал. Қоян 1 жылда 2 рет
көжектеп, 6-10 дейін көжек туады. Әр туғанда 3-5–ке дейі
көжек табады. Олар 4-5 айлығында шағылысады.Қоянның
мынандай тұқымдары бар: беляк, русак,
топай,маньчжурлық және т.б.

9.

Нанкин қаласында қояндарды осылай сатады екен.

10.

Қоян өсіру барынша тиімді бизнес болып табылады.
Қоян барынша өсімтал келеді.Осы қасиетінің арқасында тез
көбейеді.Бизнестің бұл түрі сондықтан да барынша тиімді болып
табылады. Оның үстіне одан әртүрлі өнімдер алуға
болады.Мәселен,қоян терісінен тон,қалпақ,жаға,манто,жакет секілді
көптеген киімдер тігіледі.Сонымен қатар бағана айтып кеткендей еті
өте дәмді,әрі тез қорытылады.
Қоянның 200-ден астам түрі бар.Қазақстанда бірнеше түрі
өсірілеі.Қоян салмағы 7 келіге дейін,ал кейбір жағдайларда 9 келіге
дейін тартады.Қоянды етімен қатар жүн және терісі үшін өсіреді.Ол
үшін қажетті тұқымды таңдап алу қажет.Мәселен,жүні үшін өсірілетін
қоян терісінің жүні 12 сантиметрге дейін жетеді екен.
Қояндардың негізгі азық –түліктері:
* Қоян әртүрлі шөптермен азықтанады.Қырыққабат
жапырақтарын,күнбағыс дәнектерін,жүгері дәні, мен өркендерін
ұнатады.Сонымен қатар ағаш тамырларын,бақшалық дақылдар
қалдықтарын және сүрлем беруге б/ды.Қатты азық түрлерінен шөп
пен сабанды,ағаш бүршіктерін жей
береді.Арпа,бидай,сұлы,құрамажем,тамақ,астық қалдықтарын,шөп
ұнтақтарын да жей береді.Сонымен қатар оған бір мезет тұз бен
бор,сүйек ұнын беріп қойсаңыз жақсы б/ды.

11.

*Қояндардың тісі өмір бойы өседі екен:
*Қояндар қайықтан,кемеден қатты қорқады екен:
*Қояндар 9 жыл өмір сүреді екен,ал аналықтар 5 жылға жуық жасайды:
*Қоян мен қасұыр бір-біріне дұшпан екенін білеміз я бірақ латын
тілінде екеуінің атауы небәрі бір әріппен ажыратылады екен:
“lepus” – қасқыр
“lupus” - қоян
*Қояндардың жүктілігі 50 күнге созылады екен:
* Қояндар сағатына 72шақырым жылдамдықпен жүгіре алады:
*Қоян тырнағаннан кейін өліп кететін хайуандар бар екен:

12.

Бұл қоянның піспеген еті.
Бұл піскен кездегі түрі өте
дәмді болып келеді.

13.

Қояндар күніне 12 сәбіз,ал жылына 4000-ға жуық сәбіз жейді
екен: