Жүйке талшықтарының физиологиялық қасиеттері. Түйіспелер туралы түсінік

1. Тақырып: «Жүйке талшықтарының физиологиялық қасиеттері. Түйіспелер туралы түсінік.»

Дәріс жоспары:
1. Жүйке талшығының құрылымдық және
физиологиялық ерекшеліктері.
2. Жүйке талшықтары бойымен қозудың
таралуының жалпы принциптері.
3. Қозуды өткізу заңдары. Жүйке талшығының
қажымауы.
4. Жүйке талшығы бойымен қозудың тарауы.
5. Түйіспелер туралы түсінік, түрлері.
6. Қозудың түйіспелер арқылы берілу механизмі.

2.

Мақсаты: Жүйке талшықтарының
физиологиялық қасиеттерін меңгеру;
жүйке талшықтары бойымен және
синапстық ұласулармен қозудың өту
механизмін түсіну.

3. Жүйке талшығының құрылысы

I. Миелинсіз талшықтар
бойымен қозу тегіс
таралады.
II. Миелинді талшықтар
бойымен қозу секірмелі,
яғни сальтаторлы
таралады.

4. Жүйке талшығының қозуды өткізу жылдамдығы

Талшықтар типі
А
Аα
Аβ
Аγ
Аδ
В
С
Талшықтар
диаметрі (мкм)
Өткізу
жылдамдығы (м/с)
12-22
8-12
4-8
1-4
1-3
0,5-1,0
70-120
40-70
15-40
5-15
3-14
0,5-2

5. Жүйке талшықтарымен қозуды өткізу заңдары:

1. Жүйке талшығының анатомиялық және
физиологиялық тұтастығы
2. Қозуды екі жақты өткізу заңы
3. Қозуды жеке өткізу заңы

6. Парабиоз және оның кезеңдері

П а р а б и о з (para – жуық, bios –
өмір) – бұл тітіркендіргіш (химиялық
зат) әсерінен, оның қозғыштығы мен
лабилдігінің төмендеуі.
← Қалыпты жағдай.
Парабиоз кезеңдері:
1. Теңестіру кезеңі;
2. Парадоксалды кезеңі;
3. Тежелу кезеңі.
Толық парабиоз кезеңінде, яғни
тітіркендіру аймағында қозудың
жайылу үрдісі тарамай бір жерде
тұрақталады («стационарлық қозу»).

7. Түйіспе

Түйіспе (синапс)– бұл
қозуды (немесе серпіністі)
жүйке талшықтарынан
бұлшықетке немесе жүйке
жасушасына өткізетін
құрылымдық ұласу.
Синапс құрылымы:
1. Пресинапстық мембрана;
2. Синапстық саңылау;
3. Постсинапстық мембрана.

8. Синапстардың жіктелуі

I.
Орналасуына қарай:
- Орталық түйіспе
- Шеткі түйіспе
ІІ. Сигналдарды өткізуіне байланысты:
- химиялық синапс;
- электрлік синапс;
- аралас синапс.
IІI. Әсер етуіне байланысты:
- қоздырушы;
- тежеуші.
IV. Орналасуына байланысты:
- жүйке-ет (мионевралды);
- нейронейроналды:
1) аксосомалы;
2) аксоаксоналды;
3) аксодендритті;
4) дендросомалы және т.б.

9. Медиаторлар жіктелісі:

1. Химиялық
2. Әрекеттік
- курделі – Ах
- қоздырушы
- биогендік аминдер
- тежеуші
- амин қышқылдары
- пептидтер
- пуриндік қосындылар
- молекулалары өте төмен заттар