Популяциялардағы мутацияның кездесуі

1. Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі Мұхтар Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті  

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Мұхтар Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті
«Биология» кафедрасы
ПРЕЗЕНТАЦИЯ
Тақырыбы: «Популяциялардағы
мутацияның кездесуі»
Орындаған: Ергашева М
ЕП-14-12К1 тобы
Қабылдаған: Оспанова Г

2. Қазіргі таңда планетамызда миллионнан астам тірі жандардың түрі өмір сүреді, соның әр бірі өз бетінше бір дара.

3. микроэволюция

1. Эволюцияның қарапайым
бөлшегі
Популяция
2. Элементарлы эволюциялық Мутация - генетикалық
материал
материалдың өзгеруі.
3. Элементарлы эволюциялық Ұзақ және бағытталған
құбылыс
генофондтың өзгерісі
4.Элементарные
эволюциялық факторы
5. Элементарлы сұрып
объектісі
Наследственная
изменчивость, борьба за
существование, естественный
отбор – направляющий
фактор
Отдельная особь с
определенным фенотипом

4.

Популяция (лат. populus — халық, тұрғын халық) — белгілі бір
кеңістікте генетикалық жүйе түзетін, бір түрге жататын және көбею арқылы
өзін-өзі жаңғыртып отыратын ағзалар тобы.
Осы топтың популяция болып есептелуі үшін: тарихи қалыптасқан
ареалы және үздіксіз өзгеріп тұратын сыртқы орта жағдайында өзінің саны
мен құрылымын сақтауға қабілетті болуы; сол түрдің өзге топтарынан
қандай да бір табиғи кедергілермен ажыратылып тұруы; бір немесе
бірнеше экожүйенің құрамына кіріп, олардағы зат алмасу, энергия
тасымалдау процестеріне қатысуы тиіс. Әр популяция өзіне ғана тән
статиктикалық сипаттамалары (саны, тығыздығы, ареалы, орналасуы, жас
ерекшелігі, жыныстық құрамы) және динамикалық сипаттамалары (саны
мен тығыздығының уақытқа қатысты өзгеруі) бойынша ерекшеленеді.

5.

«Популяция» ұғымы биологияда негізгі ұғымдардың бірі, ал
популяцияны генетикалық, эволюциялық және экологиялық
тұрғыдан зерттеу жұмыстары ерекше бағытқа - популяциялық
биологияға бірігеді. Популяциялық экология немесе демэкология
осы бағыттың бір бөлігі болып табылады.
Бір популяцияға жататын азғалар бір-біріне қоршаған ортаның
факторлары немесе басқа да бірге тіршілік ететін түрлерден кем
әсер етпейді. Популяцияда тұраралық қарым-қатынастың барлық
формалары кездеседі. Алайда популяцияда көбіне бәсекелестік
және мутуалистік (бір-біріне пайдалы) байланыстар қатты
байқалады. Популяциядағы өзіндік түруші қарым қатынастары бұл ұрпақ әкелуге қатысты байланыстар; әртүрлі жынысқа
жататын особьтар арасындағы және ата-аналары мен ұрпақтары
арасындағы байланыстар.
Экологиялық жүйелердің, сонымен қатар популяцияның негізгі
қасиеті - олар үнемі өзгерісте, қозғалыста болады. Бұл жүйенің
өнімділігіне, биологиялық алуан түрлілігіне, құрылымдық Функционалдық ерекшелігіне әсер етеді. Тірі материяның
ұйымдасу жүйесінде популяциялық деңгей ерекше орын алады.

6.

Мутация дегеніміз — организм генотипінің,
яғни хромосомалар мен олардың құрамды
бөліктері — гендердің өзгеруіне байланысты
кездейсоқ пайда болатын, тұқым қуалайтын
өзгергіштік. Бұл ұғымды ең алғаш голландиялық
ботаник Х. Де Фриз қалыптастырды. Ол
есекшөп (энотера) өсімдігінің кейбір
белгілерінің қалыпты жағдайдан ауытқитынын
және олардың тұқым қуалайтындығын байқады.
Осы зерттеулерінің негізінде 1901 жылы өзінің
"Мутациялық теория” деп аталатын еңбегін
жариялады. Мутациялық теорияның негізгі
ережелері мынадай:

7.

Мутантты организмдер (мутанттар) — өздерінің геномында бір
немесе бірнеше мутация болатын организмдерді айтады. Мутантты
организмдер қалыпты организмдерден (жабайы организдер)
айтарлықтай айырмашылықтары, яғни морфологиялық, физиологиялық,
биохимиялық және басқа да айырмашылықтары болуы мүмкін.
Мысалы, микроорганизмдерде мутация олардың колониясының
пішінінің өзгерісімен, тамақтану қажеттілігімен, дәрілік заттарға
реакциясымен және т.б.,

8.

Мутагенез(мутациялық процесс) - мутагендік фактормен
алғашкы кездескеннен бастап мутантты клон құрылғанға дейін
торшада өтетін күрделі молекулалық процестердің жинағы. Бұл өте
күрделі құбылыс, бірнеше жүйелі окиғалардан тұрады.
Олар: генетикалық материалдың мутагенмен алғаш
байланысуы; ДНҚ-да (кейбір вирустардын РНҚ-да) мутацияға
дейінгі зақымның пайда болуы; 3) бұл зақымнан айығу
(репарация); 4) мутантты геннің көбеюі; 5) мутантты түрдің пайда
болуы.

9.

10.

Популяциялық толқындар бұл популяциядағы дарақтар
санының өзгеруі.
"Популяциялық толқындар" ұғымын
және тіршілік толқыны деп атап,
С.С.Четвериков енгізді. Сандар
мөлшерінің ауытқуы жыл
маусымдарына, апаттарға және
табиғи өзгерістерге, адамның
араласуына, жыртқыштар мен
паразиттер санының өзгеруіне және
т.б. байланысты болуы мүмкін.
Популяциялық толқынның
негізгі эволюциялық рөлі мынадай:
толқынның қарбалас кезінде
сұрыптауда орасан көп таңдау
жасауға болады, өйткені жануарлар
көп және олар тіршілік үшін күрес
тіршілік етудің соншалықты
шиеленісуіне тек қана ең бейімділері
тірі қалады. Сөйтіп, "популяциялық
толқын" табиғи сұрыпталудың
үдерісін тиімдірек етеді.

11.

1931 жылы Н.П.Дубинин сан
жағынан шағып, популяцияның
өзінде кейде, кейбір кездейсоқ
факторлардың әсерінен
гендердің концентрациясының
өзгеретіндігін көрсетті.
Кейіннен популяцияның саны
артқан сайын ол гендердің
мөлшері де арта түседі. Бұл
құбылысты
генетикалықавтоматтық
процесс немесе гендердің
дрейфі (шайқалуы) деп атайды.

12.

Изоляция. Жалпы түрдің әр
түрлі популяциялардан
құралатындығы белгілі. Егер
бір популяцияның особьтары
екінші бір популяцияның
особьтарымен біраз уақыт
будандаса алмай қалса, ондай
популяция изоляцияға
(оқшаулану) ұшырайды. Егер
ондай оқшаулану бірнеше
ұрпаққа созылса, онда
популяция жіктеле бастайды.