Сауын сиырды азықтандыру

1. САУЫН СИЫРДЫ АЗЫҚТАНДЫРУ

Омарқожаұлы Нұрберген
С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті, ҚР, Астана қ.
ауылшаруашылығы ғылымдарының докторы, профессор

2.

3.

Фаза 4
Сүтею
Фаза 5
Фаза 6
Суалу
ҚЗ шегі
Құрғақ зат
Сүт
сауымы
Т.С.
0 1
2
3
4
5
6
7
Айлар
8
9
10
11
12

4. Азық сапасының сүттілікке әсері

Жегізілген аумақты жемшөбі...
ІІІ класс болғанда сиыр сауымы – 24 кг,
ІІ -"- – 36 кг, І -"- – 50 кг болып, 1 кг сүтке
жұмсалған құнарлы жем мөлшері,
тиісінше, 600-500; 500-400; 350-300
грамға кеміген
Бұл азықтандырудың экономикалық
фактор екенін көрсетеді

5. Сауым кезеңдері:

Бастапқы ......... 10-100 күн
Ортаңғы ……... 101-200 күн
Соңғы ………… 201-305 күн

6. Бастапқы кезеңде:

Сауымның 30-70 күндерінде сиыр сүтейеді
Суалған кезеңмен салыстырғанда оның зат
алмасуы 300-700% өседі
Азық (құрғақ зат) желіну мөлшері өнім
өндіру мұқтаждығын қамтамасыз
етпегендіктен, сиырдың дене қорының
жұмсалуынан тірілей салмағы кемиді
3-4-ші айда азық (құрғақ зат) желінуі өсіп,
сиыр тірілей салмағы өсе бастайды

7. Тірілей салмағының өзгеруі

Құрғақ зат желіну мөлшерінен сүт өнімділігі
артқандықтан, оны түзуге қажетті энергия дене
қорынан жұмсалады
Соның салдарынан сүтею кезеңіндегі ТС кемуі 6-8%,
ең шегі 10% аспауы керек. Одан асқан жағдайда
сиыр денсаулығына зиян келіп, сервис-кезеңі
ұзаруынан көбеюшілік көрсеткіштері төмендап,
өнімділігі аяаяды
Тұқымдық өнімдік қасиеттері жоғары сиырлар
онлдай қасиеттері төмен сиырлармен
салыстырғанда денедегі май қорын ұзағырақ
пайдаланады
Бұл кезеңде сиырлардың ТС кемуі күніне 700 г жетуі
мүмкін

8. Азық желінуін шектеуші жағдайлар:

Физикалық – ас қорыту жолының сиымдылығы,
қорыту мен химус жылжуының жылдамдығы;
Метаболикалық – аумақты жемшөптің мол
мөлшері қарынға (месқарынға) басқа азықтар енуін
шектейді; құнарлы жемнің көп мөлшері рацион
энергиялық қуаттылығын арттырғанмен, аумақты
азық желінуін шектейді
Аумақты және құнарлы азықтар қатынасы
кормов, рационның физикалық аумағы ж.б.

9. Құрғақ зат желінуі

Азық желінуі мен өнімділік шыңы аралық
уақыттық мерзімі лаг-кезеңі деп аталады:
- құнажын лаг-кезеңі – 8-10 апта
- сақа сиыр лаг-кезеңі – 4-6 апта
Желінген азық құрғақ затының әр 1 кг қосымша
2-2,5 кг сүт түзілуіне мүмкіндік тудырады
Құрғақ зат желінуіне:
– сиыр өнімділігі
– тірілей салмағы
– азық мөлшері мен сапасы
– олардың қорытылуы
– жегізердегі алдын ала өңделуі
– жегізу жиілігі ж.б. жағдайлар әсер етеді

10. Рацион құрамы мен құрылымы

1.
2.
3.
Рациондағы:
- құрғақ зат көлемі – 60-40%
- протеин мөлшері – 18-19%
- БДЖ – 28%, ҚДЖ – 19% болуға тиіс
Рацион құрамы мен құрылымын қысқы
мерзімді, жедел түрде өзгертуге болмайды
Ацидоз, ҚЗ желінуінң азаюын, т.с.с.
Жағдайларға жол бермеу үшін алғашқы екі
аптада құнарлы жем мөлшерін біртіндеп,
тәулігіне 500-700 г көлемінде қосады

11. Салмағы мен өнімділігіне байланысты сауын сиырдың азық жеуі, тәулігіне құрғақ затпен

Сүт сауымы,
Тірілей салмағы, кг
кг
400
500
600
20
30
14,6
17,7
15,9
19,6
17,3
20,9

12. Сауым бойында құрғақ зат жегізу деңгейі

Сауым күндері
15
30
60
90
120
150
180
210
240
270
300
Жегізу деңгейі, %
75
85
95
100
100
98
93
81
79
71
65

13. Сауын сиырдың сүтею кезеңіндегі құрғақ зат жеу мөлшері, кг

Сауым
аптасы
1-ші сауымда
2-ші және одан кейінгі
саумдарда
1
14
16 (дене салмағының 2,5%)
2
15-16
19 (дене салмағының 2,9%)
3
17
21 (дене салмағының 3,4% )
4
18
22 (дене салмағының 3,6%)
5
18-19
24 (дене салмағының 4%)

14.

Prepartum Feed Prepartum
Сиырдың құрғақ зат жеуі (чип)
Feed Intake
Intake
25.00
20.00
ҚЗ
кг/күн
15.00
10.00
5.00
-21
-14
-7
0
7
Бұзаулау
14
21
28
Күндер

15. Азық сапасының желінуі мен сүттілікке әсері

Азық ҚЗ АЭ,
МДж/кг
ҚЗ желінуі,
тәулігіне/кг
Сүт сауымы,
тәулігіне/кг
11,0-ден жоғары
14
12,5
11,5
9
8
5,5
20-24*
15
10
5
2
0
10,5-10,9
10,1-10,4
9,6-9,9
9,0-9,4
8,9-дан төмен
*- жемсіз негізгі аумақты азық есебінен алынатын сауым

16. Протеин мұқтаждығы

Дене қорының ақуызы тек 100-300 кг сүт түзуіне
жетеді
Оның қорын толықтыру үшін рацион ҚЗ 17-19 %
деңгейінде протеин жеткізіліге тиіс
Жеткізілген протеиннің 35-30% месқарында
ыдырамайтын түрде болуы керек
Тәуліктік сауымы 20 кг-нан асатын сауын
сиырдың протеиндік мұқтаждығын қамтамасыз
ету үшін әр 5 кг сүтке «шикі» протеині 34-50%
деңгейіндегі 500 г құнарлы жем жегізу керек

17. Сүт түзіміне дене энергиясы мен ақуызын жұмсалуы

Сиыр денесінің 1 кг салмақ қосымына – 24 МДж,
майлылығы 3,6-3,8% 1 кг сүт түзіміне – 3 МДж
өнімдік энергия жұмсалады;
оның дене салмақ қосымы мен сүт тізуге орташа
пайдаланымы 60% (0,6) болғандықтан 1кг:
- сүт түзіміне… 3
: 0,6 = 5 МДж,
-салмақ қосымына… 24:0,6 = 40 АЭ жұмсалады
Дене қорының сүт түзіміне пайдаланымы 80%
(0,8) шамасында болғандықтан, 1 кг дене
салмағынан… 24 х 0,8 = 19 МДж, яғни 6-7 кг
сүт түзуге жететін АЭ босайды

18.

Сүтті сиыр рационындағы органикалық заттардың шоғырлану
дәрежесі, құрғақ затқа %
Тәуліктік
сауымы,
кг
30
25
20
15
10
Суалған 1
Суалған 2
«Шикі»
протеин
Ыдыратылмайтын ШП
«Шикі»
май
Крахмал
+ қанттар
13,3
12,4
11,4
10,2
8,8
10,5
13,0
3,9
3,0
2,3
1,6
1,0
3
3,5
3,2
2,8
2,4
2,1
1,7
2,2
2,8
23,4
19,9
17,1
14,3
11,4
20,9
25,9

19. Қоңдылығына байланысты сиырдың бұзаулағаннан кейінгі кезеңдегі аумақты жемшөпті жеуі, құрғақ затпен

Қоңдылығы
балл
3.25
4.04
Суалған
кезеңде
6.06
6.07
Бұзаулағаннан кейінгі
1 аптада 2 аптада
12.07
10.56
13.17
11.50
70 күнде
13.90
13.21

20. Сиыр бұзаулағандағы қоңдылығына байланысты тірілей салмағының кемуі

Қоңдылығы
3.25
4.04
P
Тірілей салмағының
кемуі
0.64
43.30
1.12
55.52
0.001
0.065

21. Қоңдылығына байланысты бұзаулаған сиыр салмағының кемуі

Қоңдылығы
балл
3.25
4.04
P
Қоңының Тірі салмағының
к е м у і
0.64
43.30
1.12
55.52
0.001
0.065

22.

Оңтайлы қоңдылық деңгейі
С
А У Ы М
кезеңі
Бұзаулау
Басы
күні
1-30
Сиыр қоңдылығы
Норма
Min
Max
3.50
3.25
3.75
2.75
2.50
3.25
3.00
Шыңы
31-100
3.00
2.75
Ортасы
Соңы
101-200
3.00
2.75
3.25
201-300
3.25
3.00
3.75
> 300
3.50
3.25
3.50
3.25
3.75
3.75
Суалту басы
Суалған кезең

23. Сауым бойындағы азықтандырудың сиыр денсаулығы мен өнімділігіне ықпалы:

Жоғары өнімді сиыр азықтандыруының
шешуші кезеңі – саумының алғашқы үштік
кезеңі
Бұл кезеңдегі астарласқан организм
мұқтаждығын жан-жақты және толық
қамту мүмкіндігі шектеулі

24.

25.

Шудың уақытында түспеуінің
салдары
1% бас мертігеді
18% бас бракқа шығарылады
Сиыр сауымы 200-250 л кемиді
140-200 л сүт бракқа шығарылады
Сервис-кезеңі 19 күнге ұзарады
Шудың уақытында бөлінбеуінен келген
зиян соммасы 3000-4000 теңгені құрайды

26.

27. Сауым басында

Бүкіл кезең бойында
жоғары энергиялы,
сүт түзімін қамтамасыз
етуге жеткілікті протеині
бар, рацион жегізу керек
Қоңдылығы –
2.75-3.25 балл аралығында
болуға тиіс

28. Сүтею шыңында:

Қоңдылығы
2.5 - 3.25

29. Сауым ортасында:

Қоңдылығы
2.75 - 3.25
Азықтандыру
мол сүттілікпен қатар
сиыр салмағын
толықтыруға
бағытталады

30. Сауым соңында:

Қоңдылығы
3.25 - 3.75
Денеде
келесі сауымға
қажет қор жинала
бастайды

31. Бұзаулау алдында:

Қоңдылығы
3.50 - 3.75
Азықтандыру
мақсаты –
жақсы дамыған,
салмақты
(енесінің т.с. 7-10%
шамасында) бұзау
алу