Қазақ тілінің төл дыбыс құрамы. Казахский язык

1. ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ ТӨЛ ДЫБЫС ҚҰРАМЫ

2.

El ─ bügünşil,
meniki ─ erteŋ üşün.
A.Baytursunulu

3.

А
Ы
Ұ
О
Ә
İ
Е
Ү
Ө

4.

ү
ұ
ы
і
ө
о
е
а
ә

5.

П
Т
Қ(К)
С
Ш
Б
Д
Ғ(Г)
З
Ж
М
Н
Ң
Р
Л
Й
У(w)

6.

С Ш З Ж Р-Л
Й(-Й)
У(w)
ТДН
Қ(-К) Ғ(-Г) Ң(-Ң)
ПБМ

7.

У
awa
taw
W
suw
U
aluw
elüw
ДЖ
J
joq
jaz
jer
zh

8.

[W]
Анықтама:
ерін-еріндік жуысыңқы үнді
Мәртебесі:
жүйеқұрауыш
Қызметі:
тұйық рай көрсеткіші
Тіркесімі:
тек дауыстыдан кейін
Шеп орналасымы:
сөз басында кездеспейді
Жиілігі:
жиі
Ұқсастығы:
Орыс тілінде жоқ, ағылшын
тілінде бар
Определение:
губно-губной щелевой сонант
Статус:
системообразующий
Функция:
показатель неопределенного
глагола
Сочетаемость:
тоько после гласных
Распределение:
в начале слов не встречается
Статистика:
частотный
Аналоги:
в русском языке нет, имеется в
английском языке

9.

[W] тарихы
1. ХІХ ғ. = жарты
2. ХХ ғ. 20-30 ж. = ‫ۏ‬
3. ХХ ғ. 29-40 ж. = v
4. ХХ ғ. 40-57 ж. =[ұу]
5. ХХ ғ. 57 ж.
=у
6. бүгіннен бастап = w

10.

КІРМЕ И, У
ТАҢБАЛАРЫ
И
У
ЫЙ
[ɪy]
ІЙ
[iy]
ҰУ
[uw]
ҮУ
[üw]

11.

КІРМЕ Я, Ю
ТАҢБАЛАРЫ
Я
Ю
ЙА
[ya]
ЙӘ
[yä]
ЙҰУ [yuw]
ЙҮУ [yüw]

12.

тый
ти
тый
тій
[tɪy]
[tiy]
су
сұу
[suw]
ми
мый
[mɪy]
ая
айа
[aya]
аю
ұю
үю
айұу
ұйұу
үйүу
[ayuw]
[uyuw]
[üyüw]

13.

КІРМЕ ДАУЫССЫЗ ТАҢБАЛАР
Х
Һ
Щ
Қ
[q]
Қ//Х [q//qh]
ШШ [šš]

14.

f//ph v//bh
x//kh
c//tc ҫ//ch
ya
yu
yo ye

15.

Ää
Aa
AE ae

16.

Ää
äl
A'a'
a'l
Ae ae
ael

17.

Кир.
Ұлт.
Инт-1 Инт-2
1
2
3
Аа
Әә
Бб
Aa
Ää
Bb
4
5
Дд
Ее
Dd
Ee
6
7
Гг
Ғғ
Gg
Ğğ
8
9
10
11
12
13
Жж
Зз
Йй
Кк
Ққ
Лл
Jj
Zz
Yy
Kk
Qq
Ll
Aa
A' a'
Bb
Cc
Dd
Ee
Ff
Gg
G' g'
Hh
Jj
Zz
Yy
Kk
Qq
Ll
Aa
ae
Bb
Cc
Dd
Ee
Gg
gh
zh
Zz
Jj
Kk
Qq
Ll
Кир.
Ұлт.
Инт-1
Инт-2
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
Мм
Нн
Ңң
Оо
Өө
Пп
Рр
Сс
Тт
Уу
Ұұ
Үү
Mm
Nn
Ŋŋ
Oo
Öö
Pp
Rr
Ss
Tt
Ww
Uu
Üü
Mm
Nn
ng
Oo
oe
Pp
Rr
Ss
Tt
Ww
Uu
Ue
26
27
28
Шш
Ыы
Іі
Şş
Iɪ
Ii
Mm
Nn
N' n'
Oo
O' o'
Pp
Rr
Ss
Tt
Ww
Uu
U' u'
Vv
Sh
Ii
Ii
sh
Yy
Ii

18.

ABAY JOLI
Üş kündik joldɪŋ bügingi,
soŋǧɪ künine bala şәkirt
barɪn saldɪ. Qorɪqtan kün
şɪǧa atqa mineyik
dep
asɪqqan-dɪ. Bunɪ qaladan
alɪp
qaytqalɪ
barǧan
aǧayɪnɪ Baytastɪ da taŋ
atar-atpasta özi oyatɪp
turǧɪzɪp edi. Kün uzɪn
attan da tüspey, özge
jürginşilerden oq boyɪ alda
otɪrǧan. Key-keyde özine
tanɪs Köküyirim men
Buwratiygen, Taqɪrbulaq
sɪyaqtɪ qonɪs-qudɪqtardɪŋ
tus-tusɪna kelgende bala
oqşaw şɪǧɪp, astɪndaǧɪ
jaraw qula bestisin aǧɪzɪpaǧɪzɪp ta aladɪ…
ABAY JOLI
U'sh
ku'ndik
joldɪn'
bu'gingi, son’g’i' ku'nine
bala sha'kirt bari'n saldi'.
Qori'qtan ku'n shi'g'a
atqa mineyik dep asi'qqan-di'. Buni' qaladan
ali'p qaytqali' barg'an
ag'ayi'ni' Baytasti' da tan'
atar-atpasta o'zi oyati'p
turg'i'zi'p edi. Ku'n uzi'n
attan da tu'spey, o'zge
ju'rginshilerden oq boyi'
alda oti'rg'an. Key-keyde
o'zine tani's Ko'ku'yirim
men Buwratiygen, Taqi'rbulaq si'yaqti' qoni'squdi'qtardi'n' tus-tusi'na
kelgende bala oqshaw
shi'g‘i'p, asti'ndag'i' jaraw qula bestisin ag'i'zi'pag'i'zi'p ta aladi'…
ABAJ ZHOLY
Uesh kuendik zholdyng
buegingi, songghy kuenine
bala shaekirt baryn saldy.
Qoryqtan kuen shygha
atqa minejik dep asyqqandy. Buny qaladan alyp
qajtqaly barghan aghajyny
Bajtasty da tang atar-atpasta oezi ojatyp turghyzyp edi. Kuen uzyn attan
da tuespej, oezge zhuerginshilerden oq bojy alda
otyr-ghan.
Kej-kejde
oezine ta-nys Koekuejirim
men
Buwratijgen,
Taqyrbulaq syjaqty qonysqudyqtar-dyng tus-tusyna
kelgende bala oqshaw
shyghyp,
astyndaghy
zharaw
qula
bestisin
aghyzyp-aghyzyp
ta
alady…

19.

[β] [v]
[ɸ] [f]
[ɪy]
[iy]
и[i]
[uw]
[üw]
у[u]

20.

w
ŋ
[taw]
u
nɡ
[tau]
f//ph
v//bh
tiş-dudak
ɸ [pp]
β [bp]
dudak-dudak