Экология пәні, зерттеу әдістері мен мақсаты

1. 1-ші дәріс. Экология пәні, зерттеу әдістері мен мақсаты

Салимбаева
Расима Аменқызы,
э.ғ.к., доцент

2. Дәрістің мақсаты: Экология ғылымының қалыптасу жолдары мен тарихына сондай-ақ экология ғылымының зерттейтін мәселелерімен

таныстыру
Дәрістің сұрақтары:
Экология пәнінің түсінігі,әдістері, мақсаты
Экологияның даму кезеңдері
Экологиялық факторлар жиынтығы
2

3.

Видеоматериал
https://fotogoroda.net/v-m8U8d3bJIFU
3

4.

«Экология» пәнінің мақсаты мен міндеті
Міндеті – популяция,
биоценоз және экожүйені
динамикалық зерттеу,
экологиялық үрдістердің
заңдылықтарын ашу,
ғаламшар проблемаларын
зерттеу
Мақсаты – адам–қоғам–
биосфера арасындағы
қарым-қатынастарды
үйлестіре отырып,
табиғат ресурстарын
тиімді пайдалану
4

5.

Зерттеу әдістері:
1. Негізгі
• теоретикалық
әдістерге
сипаттама,
жүйелік анализ,
моделдеу жатады
2. Негізгі
эмпирикалық
әдістерге бақылау,
салыстырмалы талдау,
эксперимент
(зертханалық,
далалық) және
мониторинг жатады
5

6.

Экология
(оіkos
–
үй,
баспана; logos – ілім) – жеке
организмнің
қоршаған
ортамен қарым-қатынасын,
ортаға
бейімделу
заңдылықтарын,
популяциялардың,
организмдер
қауымдастықтарының,
экожүйелердің, биосфераның
ұйымдастырылу
заңдылықтарын зерттейтін
ғылым.
Экология терминін ғылымға
енгізген Э.Геккель (1866).

7.

адамның пайда болған күнінен бастап
XIX ғасырдың 60-жылдарына дейін
XIX ғасырдың 60-жылдары мен XX
ғасырдың 50-жылдар аралығын
қамтиды
XX ғасырдың 50-жылдарынан басталып
қазіргі уакытқа дейінгі аралықты
қамтиды

8.

Екінші кезеңде — экология
ғылымы өз алдына жеке
ғылым
саласы
болып
қалыптасты. Бұл кезеңде орыс
ғалымдары К.Ф.Рулье (1814—
1858
жж.),
Н.А.Северцов
(1827—1885
жж.)
және
В.В.Докучаев (1846—1903 жж.)
еңбектерінде
алғаш
рет
көптеген
экологиялық
ұғымдар
мен
дәлелді
қорытындылар жасалды.

9.

Топырақтану ғылымының негізін
салған В.В.Докучаевтың табиғат
белдемдері жайлы ілімі экология
ғылымының дамуына зор ықпал етті.
Ғалым өз еңбектерінде өсімдіктер мен
топырақ арасында болатын өзара
қарым-қатынастарға
жан-жақты
талдау жасады.
Экология ғылымының дамуына үлкен
үлес қосқан ағылшын ғалымы Чарл
Дарвин (1809—1882 жж.) болды.
Оның "тіршілік үшін күрес" және
"табиғи сұрыпталу" туралы түйінді
тұжырымдары
тікелей
тірі
организмдердің өзара және олардың
орта жағдайларымен байланыстарына
негізделді.
Неміс ғалымы Эрнст Геккель алғаш
рет экологияны өз алдына жеке
ғылым саласы деп, оған ғылыми
анықтама берді. Сондықтан да
Э.Геккель
экология
ғылымының
негізін салған ғалым деп өте орынды
аталады.

10.

XX
ғасырдың
30—40жылдарында
табиғат
жүйелерінде болатын өзара
байланыстарды зерттеу жоғары
сатыға көтерілді. Ағылшын
ғалымы Артур Тенсли (1871—
1955
жж.)
1935
жылы
"экожүйе" ал орыс ғалымы
В.Н.Сукачев (1880—1967 жж.)
1940
жылы
"биогеоценоз"
туралы ұғымдарға ғылыми
нақты түсініктемелер берді.
Атақты
орыс
ғалымы
В.И.Вернадскийдің
(1864—
1945
жж.)
дүние
жүзі
ғалымдары
мойындаған
биосфера туралы ілімі қазіргі
экология ғылымының ғылыми
теориялық
негізі
болып
есептелінеді.

11.

Экологияның бағыттары:
Аутэкология
Демэкология
Синэкология

12.

Экологиялық факторлар депағзаға қажетті немесе кері әсерін
тигізетін қоршаған ортаның
элементтерін айтамыз. Факторлар 3
негізгі топқа жіктеледі:
биотикалық
абиотикалық
антропогендік
.

13.

Сұрақ-жауап
1. Экология пәні нені оқытады?
2. Экология у пәнінің басқа пәндерден
қандай айырмашылығы бар?
3. Экология пәнінің мақсаты, міндеті?
4. Экологияның пайда болу тарихы.
5. Экология пәніне үлес қосқан ғалымдар.
6. Қандай пәндермен байланысы бар?
13

14. Видеоматериал

14