Көз қызметінің бұзылуы және гигиенасы

1.

Көз қызметінің бұзылуы
және
гигиенасы.

2.

Жоспар:
1. Көз қызметі және бұзылуы.
2.Көз гигиенасы.
3. Көз зақымданғанда көрсететін алғашқы
жәрдем.

3.

4.

Көз қызметі және бұзылуы

5.

Көз — оптикалық жүйе. Жарық адамдардың айналадағы нәрселерді көруіне мүмкіндік беретін
энергияның бір түрі. Алайда көру арқылы ғана біз қоршаған әлемді танимыз. Көру мүшесі – біздің
көзіміз.
Көз өзінің құрылысы жағынан оптикалық жүйе ретінде фотоаппаратқа ұқсас, бірақ көздің оптикалық
жүйесі әлдеқайда күрделі. Адам көзінің пішіні шар тәрізді, шамалы қысыңқы , диаметрі 23-25 мм. Көз
сыртқы жағынан үш қабықтан қапталған . Сыртқы ақ түсті қатты және мықты қабығы склера
немесе ақ қабық деп аталады. Ол көздің ішін механикалық зақымданудан сақтайды. Склераның
алдыңғы мөлдір бөлігі – қасаң қабықша деп аталады. Көздің қалған бөліктеріндегі склера мөлдір емес
, ақ түсті, ол белок деп аталады.
Склераның ішкі жағынан көзді қоректендіретін күрделі өрімделген қан тамырларынан тұратын
тамырлы қабық жанасқан. Бұл екінші қабық – көздің алдыңғы бөлігіндегі әр адамда әр түске боялған
сұр, қоңыр, көгілдір және т.б. түсті қабыққа өтеді. Көздің сыртқы мөлдір қабығының ортасында
қарашық деп аталатын тесік болады. Жарық қарашық арқылы көз алмасының ішіне өтеді. Түсту
қабық – күрделі тамырлы бұлшықет тарамдары. Ол деформациялану арқылы қарашықтың
диаметрун өзгерте алады. Көздің қарашығы – ерекше келген тірі диофрагмалар.
Тамырлы қабықтың ішкі бетінде торлама немесе торламалы қабық орналасқан. Ол көздің алдыңғы
бөлігінен басқа түбін толық жабады. Артқы жағынан қабық арқылы көзді мимен жалғайтын көру
жүйкесі кіреді.Торлама негізінен көрі жүйкесі мен олардың ұштарындағы талшықтардың
тармақталуынан тұрады және көздің жарық сезгіш бетін құрайды.
Түсті қабықтың артында мөлдір серпімді дене – көз бұршағы бар. Ол өзін склерамен жалғайтын
бұлшық еттермен қоршалған. Көз бұршағының диаметрі- 8-10 мм кішкентай көздөңіс линза.
Қасаң және түсті қабықтардың аралығында су тәрізді сұйық зат бар, ал көз алмасы қоймалжың
затпен - шыны тәрізді денемен толған.

6.

Көз
1 — қасаң қабық;
2 — көз алмасының алдыңғы камерасы;
3 — нұрлы қабықша;
4 — көз алмасының артқы камерасы;
5 — көз бұршағы;
6 — кірпікті дене;
7 — конъюнктива;
8 — кірпікті дене;
9 — көздің шеткі тік б/е;
10 — көздің ішкі тік б/е;
11 — меншікті тамырлы қабықша;
12 — шыны тәрізді дене;
13 — склера;
14 —торлы қабықша;
15 — көру жүйкесігнің дискісі;
16 — көру жүйкесі

7.

Көру жүйесі
Вспомогательные органы
глаза
Көз алмасы
Көз алмасының
қабықшылары
Фиброзды
қабықша
Ішкі ядро
Торлы
қабықша
Көз алмасының б/е
Көз алмасының
сұйықтығы
Көз жас аппараты
Қабақ
Колбашалар
Қасаң
қабық
Таяқшалар
Склера
Тамырлы
қабықша
Нұрлы
қабықшы
Кірпікті
дене
Меншікті
Тамырлы
қабықша
Көз бұршағы
Шыны тәріздес
дене
Көз жас безі
Жас ағатын өзек
Көз жасының көлі

8. КӨРУ ТАЛДАҒЫШЫНЫҢ НЕГІЗГІ МҮШЕСІ – КӨЗ АЛМАСЫ. ОЛ БАС СҮЙЕКТІҢ АДДЫНҒЫ ЖАҒЫНДАҒЫ ЕКІ ОЙЫҚТА – КӨЗ ШАРАСЫНДА, ОРНАЛАСҚАН. КӨРУ МҮШЕСІ ОПТИК

КӨРУ ТАЛДАҒЫШЫНЫҢ НЕГІЗГІ МҮШЕСІ – КӨЗ АЛМАСЫ. ОЛ БАС СҮЙЕКТІҢ АДДЫНҒЫ
ЖАҒЫНДАҒЫ ЕКІ ОЙЫҚТА – КӨЗ ШАРАСЫНДА, ОРНАЛАСҚАН. КӨРУ МҮШЕСІ ОПТИКАЛЫҚ,
ФОТОРЕЦЕПЦИЯЛЫҚ ЖҮЙЕЛЕРДЕН ЖӘНЕ ҚОСЫМША ҚОРҒАҒЫШ АППАРАТТАН ҚҰРАЛАДЫ.
КӨЗ АЛМАСЫ ШАР ПІШІНДІ ҚҰРЫЛЫМ. ОНЫН АЛДЫНА ҚАРАЙ ШЫҒЫҢҚЫ КЕЛГЕН БӨЛІГІН
КӨЗДІҢ АЛДЫНҒЫ ПОЛЮСІ, АЛ АРТҚЫ ЖАҒЫН – АРТҚЫ ПОЛЮСІ ДЕП АТАЙДЫ. СЫРТ
ЖАҒЫНАН КӨЗ АЛМАСЫ ҮШ ҚАБЫҚПЕН ҚАПТАЛҒАН. ЕҢ СЫРТҚЫ ФИБРИОЗДЫ ҚАБЫҚ – АҚ
ҚАБЫҚ, ОРТАҢҒЫ -ТАМЫРЛЫ ҚАБЫҚ, ЖӘНЕ ІШКІ – ТОРЛЫ ҚАБЫҚ.
СЫРТҚЫ ҚАБЫҚТЫҢ АЛДЫНҒЫ БОЛІГІН ҚАСАҢ КІАБЫҚІІ ДЕП АТАЙДЫ. ОЛ ТҮССІЗ, МЕЛДІР,
ДӨҢГЕЛЕК, ДӨҢЕС, САҒАТ ӘЙНЕГІНЕ ҮҚСАС КЕЛЕДІ. ҚАСАҢ ҚАБЫҚ АРҚЫЛЫ КӨЗДІҢ ІШІНЕ
ЖАРЫҚ СЭУЛЕСІ СЫҢЦЫРЫЛЫП ӨТКІЗІЛЕДІ. ОСЫ ФИБРОЗДЫ ҚАБЫҚТЫҢ АРТҚЫ БӨЛІГІН АҚ
ҚАБЫҚ ДЕП АТАЙДЫ. АҚ ҚАБЫҚ КӨЗ АЛМАСЫНЫҢ АРТҚЫ ЖАҒЫНАН ШЫҚҚАН КӨРУ
ЖҮЙКЕСІНІҢ СЫР-ТЫН ҚАПТАП, НЕРВ ҚАБЫН ТҮЗЕДІ.
АҚ ҚАБЫҚТЫ АСТАРЛАЙ ТАМЫРЛЫ ҚАБЫҚ ОРНАЛАСАДЫ. БҰЛ ҚАБАТТА КӨЗДІ
ҚОРЕКТЕНДІРЕТІН КАН ТАМЫРЛАРЫ ОРЫН ТЕБЕДІ. ТАМЫРЛЫ ҚАБЫҚТЫҢ ҚАСАҢ ҚАБЫҚТЫ
АСТАРЛАЙ ОРНАЛАСҚАН АЛДЫҢҒЫ БӨЛІГІН НУРЛЫ ҚАБЫҚ ДЕП АТАЙДЫ. КӨЗДІҢ ТҮСІ ОСЫ
НҰРЛЫ ҚАБЫҚТАҒЫ БОЯҒЫШТАРҒА (ПИГМЕНТТЕРГЕ) БАЙЛАНЫСТЫ БОЛАДЫ. НҰРЛЫ
ҚАБЫҚТЫҢ ОРТАСЫНДА ҚАРАШЫҚ ДЕП АТАЛАТЫН ТЕСІК БОЛАДЫ. ОЛ АРҚЫЛЫ ЖАРЫҚ
СӘУЛЕСІ КӨЗДІҢ ІШІНЕ ӨТІП, ТОРЛЫ ҚАБЫҚҚА ЖЕТЕДІ. НҰРЛЫ КДБЫҚТА САҚИНАЛЫ ЖӘНЕ
СӘУЛЕЛІ БАҒЫТТА ОРНАЛАСҚАН ЕТ ТАЛШЫКТАРЫ БОЛАДЫ. САҚИНАЛЫ ЕТТЕР ЖИЫРЫЛҒАНДА
КӨЗ ҚАРАШЫҒЫ ТАРЫЛАДЫ, СӘУЛЕЛІ ЕТТЕР ЖИЫРЫЛҒАНДА – ОЛ КЕҢЕЙЕДІ. ОСЫНЫҢ
НӘТИЖЕСІНДЕ КӨЗ АЛМАСЫНЫҢ ІШІНЕ ӨТЕТІН ЖАРЫҚ СӘУЛЕСІНІҢ ШОҒЫРЫ КЕБЕЙІП, НЕ
АЗАЙЫП ОТЫРАДЫ ДА, КӨЗ ЖАРЫҚ КҮШІНЕ БЕЙІМДЕЛЕДІ – КӨЗ АДАПТАЦИЯСЫ ЖҮРЕДІ.

9.

Көз бұлшықеттері
1 — жоғарғы тік б/е;
2 — жоғарғы қиғаш б/е;
3 — шеткі тік б/е;
4 — қасаң қабық;
5 — конъюнктива;
6 — қарашық;
7 — медиалды тік б/е;
8 — төменгі тік б/е

10. ҚАРАШЫҚТЫҚ АРТЫНДА ЕКІ БЕТІ ДӨҢЕС ЛИНЗА ПІШІНДІ МӨЛДІР ДЕНЕ -КӨЗ БҮРШАҒЫ ОРНАЛАСАДЫ. ОЛ СЫРТЫНАН БЕЛДЕМШЕЛІ ЖҮҚА ҚАБЫҚПЕН КАПТАЛАДЫ. ҚАБЫҚ

БЕЛДЕМІНЕ ЦИННОВ БАЙЛАМЫ БЕКИДІ. БҰЛ БАЙЛАМ
ТАМЫРЛЫ ҚАБЫҚТЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ – КІРПЕКШЕ ЕТТЕРМЕН ЖАЛҒАСАДЫ. КІРПІКШЕЛІ
ДЕНЕНІҢ ЖИЫРЫЛУЫ НӘТИЖЕСІНДЕ КӨЗ БҮРШАҒЫНЫҢ ПІШІНІ ӨЗҒЕРІП, ОЛ НЕ
ҚАБЫСЫЛ, НЕ ДӨҢЕСТЕЛІП ОТЫРАДЫ. ҚАСАҢ ҚАБЫҚ ПЕН КОЗ ҚАРАШЫҒЫНЫҢ
АРАСЫНДАҒЫ ҚУЫСТЫ КОЗДІҢ АЛДЫҢГЫ КАМЕРАСЫ, АЛ ҚАРА-ШЫҚ ПЕН КӨЗ
БҮРШАҒЫ АРАСЫНДАҒЫ ҚУЫСТЫ – КӨЗДІҢ АРТҚЫ КАМЕРАСЫ ДЕП АТАЙДЫ. БҰЛ
КАМЕРАЛАР МӨЛДІР СҮЙЫҚПЕН – ШЫЛАУЫҚПЕН ТОЛҒАН. КӨЗ АЛМАСЫНЫҢ КӨЗ
БҰРШАҒЫНЫҢ АРТЫНДА ЖАТҚАН ҚУЫСЫН ШЫНЫ ТӘРІЗДІ ДЕНЕ ДЕП АТАЛАТЫН
ТҮССІЗ, МӨЛДІР, ҚОЙМАЛЖЫҢ СҮЙЫҚ ЗАТ ТОЛТЫРЫП ТҰРАДЫ. АТАЛҒАН ҚҰРЫЛЫМДАР
– ҚАСАҢ ҚАБЫҚ, ШЫЛАУЫҚ, КӨЗ БҰРШАҒЫ ЖӘНЕ ШЫНЫ ТӘРІЗДІ ДЕНЕ, – КӨЗДІҢ
ОПТИКАЛЫҚ, НЕМЕСЕ СЫНДЫРУШЫ ЖҮЙЕСІ, ДЕП АТАЛАДЫ. ОПТИКАЛЫҚ ЖҮЙЕ,
ӘСІРЕСЕ КӨЗ БҰРШАҒЫ, КӨЗДІҢ ӘРТҮРЛІ ҚАШЫҚТЫҚТАН АЙҚЫН КӨРУГЕ БЕЙІМДЕЛУІН
– АККОМОДАЦИЯ ҮРДІСІН, – ҚАМТАМАСЫЗ ЕТЕДІ.
ТОРЛЫ ҚАБЫҚТА ЖАРЫҚ СЕЗГІШ РЕЦЕПТОРЛАР – ТАЯҚШАЛАР МЕН САУ-ЫТШАЛАР
ОРНАЛАСАДЫ, СОНДЫҚТАН ОНЫ ЖАРЫҚ СЕЗГІШ, НЕМЕСЕ ФОТОРЕЦЕПЦИЯЛЫҚ, БӨЛІМ
ДЕП АТАЙДЫ.
ТОРЛЫ ҚАБЫҚТЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ ӨТЕ КҮРДЕЛІ, ОЛ 10 ҚАБАТТАН ТҮРАДЫ. ОНЫҢ,
ТАМЫРЛЫ ҚАБЫҚПЕН ЖАНАСАТЫН СЫРТҚЫ ҚАБАТЫН ПИГМЕНТТІ ЖАСУШАЛАР
ТҮЗЕДІ. БҰЛ ЖАСУШАЛАР ҚҮРАМЫНДА ЖАРЫҚТЫҢ ШАҒЫЛЫСУЫНА МҮМКІНДІК
БЕРМЕЙТІН ФУСЦИН ДЕГЕН ПИГМЕНТ БОЛАДЫ. КӨЗГЕ ТЫМ КҮШТІ ЖАРЫҚ ТҮССЕ,
ПИГМЕНТ ДӘНДЕРІ ЭПИТЕЛИАЛЬДЫҚ ЖАСУШАЛАРДАН ОЛАРДЫҢ ӨСІНДІЛЕРІНЕ
ЫҒЫСЫП, ТАЯҚШАЛАР МЕН САУЫТШАЛАРДЫ КҮШТІ ЖАРЫҚТАН КАЛҚАЛАЙДЫ.

11.

Көз жас аппараты
1 — қас;
2 — үстіңгі қабақ;
3 --- кірпіктер;
4 — көз-жас безі;
5 — жас емізікшесі;
6 — жас нүктесі;
7 — көз жас көлі;
8 — көз жас қоймасы;
9 — төменгі қабақ;
10 көз жас өзегі;
11 — мұрынның жас ағатын өзегі

12. ҚОС ӨРІСТІ ЖАСУШАЛАР ТУЙІНДІ (ГАНГЛИОЗДЫ) ЖАСУШАЛАРМЕН ЖАЛҒАСАДЫ. СОҢҒЫ ЖАСУШАЛАР ӨСІНДІЛЕРІ КӨРУ ЖҮЙКЕСІН ҚҰРАЙДЫ. ӘРБІР ҚОС ӨРІСТІ ЖАСУ

ҚОС ӨРІСТІ ЖАСУШАЛАР ТУЙІНДІ (ГАНГЛИОЗДЫ) ЖАСУШАЛАРМЕН ЖАЛҒАСАДЫ.
СОҢҒЫ ЖАСУШАЛАР ӨСІНДІЛЕРІ КӨРУ ЖҮЙКЕСІН ҚҰРАЙДЫ. ӘРБІР ҚОС ӨРІСТІ
ЖАСУШАЛАР КӨПТЕГЕН ТАЯҚШАЛАРМЕН БАЙЛАНЫСАДЫ. ӘР БІР САУЫТША ТЕК
БІР ҒАНА ҚОС ӨРІСТІ ЖАСУШАМЕН БАЙЛАНЫСАДЫ, СИГНАЛДЫ СОҒАН ҒАНА
БЕРЕДІ. ДЕМЕК, ҚАТАР ЖАТҚАН ТАЯҚШАЛАРДАН ШЫҚҚАН СИГНАЛДАР БІРБІРІМЕН ТОҒЫССА, ҚАТАР ЖАТҚАН САУЫТШАЛАР СИГНАЛДАРЫ ЖЕКЕ-ЖЕКЕ
БЕРІЛЕДІ.
КӨРУ ТАЛДАҒЫШЫНЫҢ ӨТКІЗГІШ ЖОЛЫН КӨРУ ЖҮЙКЕСІ ҚҰРАЙДЫ. БҰЛ ЖҮЙКЕ
АРҚЫЛЫ ИМПУЛЬСТЕР ЛАТЕРАЛЬДЫҚ ИМЕК ДЕНЕ ЯДРОЛАРЫМЕН ТӨРТ
ТӨМПЕШІКТІҢ АЛДЫҢҒЫ ЕКІ ТӨМПЕШІГІНЕ БАҒЫТТАЛАДЫ. АЛ СОҢҒЫ
ҚҰРЫЛЫМДАР НЕЙРОНДАРЫНЫҢ АКСОНЫМЕН ИМПУЛЬСТЕР ҮЛКЕН МИ ЖАРТЫ
ШАРЛАРЫ ҚЫРТЫСЫНЫҢ ШҮЙДЕ БӨЛІГІНЕ ОРНАЛАСҚАН КӨРУ
ТАЛДАҒЫШЫНЫҢ ОРТАЛЫҒЫНА БЕРІЛЕДІ.
ЖАРЫҚ СЕЗГІШ ЖАСУШАЛАРДА ҚОЗУ ҮРДІСІ ФОТОХИМИЯЛЫҚ РЕАКЦИЯ
НӘТИЖЕСІНДЕ ПАЙДА БОЛАДЫ. ТАЯҚШАЛАРДА ЖАРЫҚҚА СЕЗІМТАЛ РОДОПСИН,
АЛ САУЫТШАЛАРДА – ЙОДОПСИН ДЕГЕН ЗАТТАР БОЛАДЫ. РОДОПСИН МЕН
ЙОДОПСИН БЕЛОК ТЕКТЕС ЖОҒАРЫ МОЛЕКУЛАЛЫ ҚОСЫЛЫСТАР. ЖАРЫҚ
ӘСЕРІМЕН РОДОПСИН РЕТИНЕН (А ДӘРУМЕНДЕРІНІҢ АЛЬДЕГИДІ) ЖӘНЕ ОПСИН
БЕЛОГЫНА ЫДЫРАЙДЫ ДА, ӨЗІНІҢ ҚЫЗЫЛ ТҮСІН ЖОҒАЛТЫП, АЛДЫМЕН САРЫ
ТҮСКЕ АЙНАЛАДЫ, АРТЫНАН ТҮССІЗДЕНІП КЕТЕДІ. ҚАРАҢҒЫДА РЕТИНОЛДЫҢ (А
ДӘРУМЕНДЕРІ) ҚАТЫСУЫМЕН РОДОПСИНДІ ҚАЙТА СИНТЕЗДЕУ ҮРДІСІ ЖҮРЕДІ.
РЕТИНОЛ ЖЕТІСПЕГЕН ЖАҒДАЙДА БҰЛ РЕАКЦИЯ ТЕЖЕЛІП, ҚАРАҢҚЫҒА
БЕЙІМДЕЛУ ҮРДІСІ БҰЗЫЛАДЫ, АҚШАМ СОҚЫРЛЫҚ БАЙҚАЛАДЫ.

13. КӨРУ РЕЦЕПТОРЛАРЫ АТАЛҒАН ПИГМЕНТТЕРІНІҢ ФОТОХИМИЯЛЫҚ РЕАКЦИЯЛАРЫ САЛДАРЫНАН ҚОЗАДЫ. КӨРУ ПИГМЕНТТЕРІ ЫДЫРАҒАН КЕЗДЕ БӨЛІНГЕН ИОНДАР ТО

КӨРУ РЕЦЕПТОРЛАРЫ АТАЛҒАН ПИГМЕНТТЕРІНІҢ ФОТОХИМИЯЛЫҚ РЕАКЦИЯЛАРЫ
САЛДАРЫНАН ҚОЗАДЫ. КӨРУ ПИГМЕНТТЕРІ ЫДЫРАҒАН КЕЗДЕ БӨЛІНГЕН ИОНДАР ТОРЛЫ
ҚАБЫҚ РЕЦЕПТОРЛАРЫН ТІТІРКЕНДІРІП, КӨРУ ЖҮЙЕСІНДЕ ИМПУЛЬСТЕР ПАЙДА БОЛАДЫ.
ҚҰРЫЛЫМЫ ЖАҒЫНАН ЙОДОПСИН РОДОПСИНГЕ ЖАҚЫН, ОЛ РЕТИНЕН МЕН ФОТОПСИН
БЕЛОГЫНЫҢ ҚОСЫНДЫСЫНАН ТҮРАДЫ. ФОТОПСИН ҮШ ТУРЛІ БОЛАДЫ, СОНДЫҚТАН
САУЫТШАЛАР ӘР ТҮРЛІ ҰЗЫНДЫҚТАҒЫ СӘУЛЕЛЕР ТОЛҚЫНЫНА (КҮЛГІН, ЖАСЫЛ, ҚЫЗЫЛ)
РЕАКЦИЯ БЕРЕТІН ЖАСУШАЛАР БОЛЫП ЖІКТЕЛЕДІ. ОСЫ ҮШ ТҮРЛІ САУЬГГШАЛАРДЫҢ ӘР
ТҮРЛІ КОМБИНАЦИЯДА ҚОЗУЫ НӘТИЖЕСІНДЕ ТҮРЛІ РЕҢ ТҮЙСІГІ ПАЙДА БОЛАДЫ.
ЕГЕР КӨЗГЕ ҰЗЫН ТОЛҚЫНДЫ СӘУЛЕЛЕР ӘСЕР ЕТСЕ, ОНДА ТЕК ОСЫ ТОЛҚЫНДЫ
ҚАБЫЛДАЙТЫН САУЫТШАЛАР ҚОЗЫП, ҚЫЗЫЛ ТҮС ТҮЙСІГІ ПАЙДА БОЛАДЫ. ЖАРЫҚ
ӘСЕРІНЕН САУЫТШАЛАРДЫҢ ЕКІНШІ ТҮРІ ҚОЗСА – ЖАСЫЛ ТҮС ТҮЙСІГІ, АЛ ҮШІНШІ
САУЫТШАЛАР ҚОЗСА – КҮЛГІН ТҮС ТҮЙСІГІ ТУЫНДАЙДЫ. АРАЛЫҚ ТҮСТЕР ОСЫ ҮШ ТҮРЛІ
САУЫТШАЛАРДЫҢ ӘР ТҮРЛІ ДЕҢГЕЙДЕ ҚОЗУЫНЫҢ НӘТИЖЕСІНДЕ ПАЙДА БОЛАДЫ.
МЫСАЛЫ ҚЫЗЫЛ САРЫ ТҮС ТҮЙСІГІ ҚЫЗЫЛ САУЫТШАЛАР КҮШТІ, ЖАСЫЛ САУЫТШАЛАР
ЖЕТКІЛІКТІ ДЕҢГЕЙДЕ, АЛ КҮЛГІН САУЬГГШАЛАР ӘЛСІЗ ДЕҢГЕЙДЕ ТІТІРКЕНГЕНДЕ ПАЙДА
БОЛАДЫ. АЛ ОСЫ ҮШ ТҮРЛІ САУЫТША БІРДЕЙ ДЕҢГЕЙДЕ ҚОЗСА – АҚ ТҮС ҚАБЫЛДАНАДЫ.

14. САУ КӨЗ БЕН ОНЫҢ АЛЫСТАН КӨРГІШТІК ЖӘНЕ ЖАҚЫННАН КӨРГІШТІК ТӘРІЗДІ КЕМШІЛІКТЕРІ – ҚАСАҢ ҚАБЫҚ ПЕН ТОРЛАМАНЫҢ АРАҚАШЫҚТЫҒЫНА БАЙЛАНЫСТЫ.

САУ КӨЗ БЕН ОНЫҢ АЛЫСТАН КӨРГІШТІК ЖӘНЕ ЖАҚЫННАН
КӨРГІШТІК ТӘРІЗДІ КЕМШІЛІКТЕРІ – ҚАСАҢ ҚАБЫҚ ПЕН
ТОРЛАМАНЫҢ АРАҚАШЫҚТЫҒЫНА БАЙЛАНЫСТЫ. ЕГЕР КӨЗГЕ КҮШ
ТҮСУРМЕЙ ПАРАЛЛЕЛЬ ШОҚТАРДЫ ТОРЛАМАДА ЖАТАТЫН
НҮКТЕДЕ ЖИНАСА , ОНДА ОЛ САУ КӨЗ ДЕП АТАЛАДЫ. КӨЗ БҰЛШЫҚ
ЕТТЕРІНІҢ БОСАҢСЫҒАН КҮЙІНДЕ ФОКУСЫ КӨЗ ІШІНДЕ ЖАТАТЫН БОЛСА, ОНДА
ОНЫ ЖАҚЫННАН КӨРГІШТІК ДЕП АТАЛАДЫ. ЖАКЫННАН КӨРГІШТІКТЕ КӨЗ АЛМАСЫ
ҰЗАРЫП, КӨЗ БҰРШАҒЫ АККОМОДАЦИЯҒА БЕЙІМДІЛІГІН ЖОҒАЛТАДЫ. СОНДЫҚТАН
ЖАҚЫННАН КӨРГІШ АДАМ АЛЫСТАҒЫ НӨРСЕНІ НАШАР КЕРЕДІ. ЖАКЫННАН КӨРГІШ
АДАМДАРДА НӨРСЕНІҢ АНЫҚ КЕСКІНІ ТОРЛАМАНЫҢ АЛДЫНДА БОЛАДЫ, АЛ
ТОРЛАМАДА КЕСКІН АНЫҚ ЕМЕС. ЖАҚЫННАН КӨРГІШТІКТІ ЖАСАНДЫ ТҮЗЕТУ ҮШІН—
ОЙЫС, ШАШЫРАТҚЫШ МЕНИСКІЛІК ЛИНЗАЛЫ КӨЗІЛДІРІК КИЕДІ. ОЛАР НӘРСЕНІҢ
АНЫҚ КЕСКІНІН ТОРЛАМАҒА ЖЫЛЖЫТАДЫ. МҰНДАЙ ЛИНЗАЛАРДЫҢ ОПТИКАЛЫК
КҮШІНІҢ АЛДЫНА МИНУС (ТЕРІС) ТАҢБАСЫ ҚОЙЫЛАДЫ: -0,5 ДПТР; -1,5 ДПТР ЖӨНЕ Т.Б.
КӨЗДІҢ ЕКІНШІ БІР КӨРУ КЕМІСТІГІ — АЛЫСТАН КӨРГІШТІК АДАМНЫҢ ЖАСЫ ҰЛҒАЯ
КЕЛЕ, ШАМАМЕН 40 ЖАСТАН АСҚАН СОҢ, БІРТІНДЕП АРТЫП ОТЫРАДЫ, БІРАК КЕЙДЕ
ТУА БІТКЕН БОЛАДЫ. АЛЫСТАН КӨРГІШТІКТІҢ СЕБЕБІ — КӨЗ БҰРШАҒЫНЫҢ
АЙНАЛАСЫНДАҒЫ БҰЛШЫК ЕТТЕРДІҢ БОСАҢСУЫНАН. АЛЫСТАН КЕРГІШ — АДАМДА
АЛЫСТАҒЫ НӘРСЕНІҢ ДЕ, ЖАҚЫНДАҒЫ НӨРСЕНІҢ ДЕ АНЫҚ КЕСКІНІ ТОРЛАМАДА ЕМЕС,
КӨЗ АЛМАСЫНЫҢ СЫРТЫНДА, ТОРДЫҢ АРТЫНДА БОЛАДЫ. СОНДЫҚТАН ТОРЛАМАНЫҢ
ӨЗІНДЕГІ КЕСКІН АНЫҚ БОЛМАЙДЫ. АЛЫСТАН КӨРГІШТІКТІ ЖАСАНДЫ ТУЗЕТУ ҮШІН
ДӨҢЕС ЖИНАҒЫШ МЕНИСКІЛІК ЛИНЗАЛЫ КӨЗІЛДІРІК КИЕДІ.

15.   ЛИНЗАНЫ САТЫП АЛҒАН КЕЗДЕ ОНЫ САҚТАЙТЫН АРНАЙЫ СҰЙЫҚТЫҚТЫ ҚОСА АЛУДЫ ҰМЫТПАҢЫЗ. ЛИНЗАНЫ ЖАЙ СУДА, ТІПТІ ТАЗАРТЫЛҒАН СУДА ДА САҚТАУҒА БО

ЛИНЗАНЫ САТЫП АЛҒАН КЕЗДЕ ОНЫ САҚТАЙТЫН АРНАЙЫ
СҰЙЫҚТЫҚТЫ ҚОСА АЛУДЫ ҰМЫТПАҢЫЗ. ЛИНЗАНЫ ЖАЙ СУДА, ТІПТІ
ТАЗАРТЫЛҒАН СУДА ДА САҚТАУҒА БОЛМАЙДЫ. ОНЫ ТЕК АРНАЙЫ
СҰЙЫҚТЫҚТА САҚТАУ КЕРЕК.
ЖӘНЕ БІР ЕРIТІНДІНІ ЕКІНШІ РЕТ ҚОЛДАНУШЫ БОЛМАҢЫЗ.
КОНТАКТЫЛЫ ЛИНЗАНЫ ҰСТАМАС БҰРЫН ҚОЛДЫ ИІССІЗ, БАКТЕРИЯҒА
ҚАРСЫ САБЫНМЕН ЖАҚСЫЛАП ЖУЫП, ОДАН СОҢ, ҚОЛДЫ ТАЗА СУЛЫҚПЕН
ҚҰРҒАТЫП АЛЫҢЫЗ.
ЛИНЗАНЫ ЕШҚАШАН АУЫЗҒА САЛУШЫ БОЛМАҢЫЗ (ТІСТЕМЕҢІЗ).
ОҢ-СОЛЫН ШАТАСТЫРЫП АЛМАС ҮШІН ӘРҚАШАН ҚОЛЫҢЫЗҒА БІР ҒАНА
ЛИНЗАНЫ АЛҒАНЫҢЫЗ ДҰРЫС. САҚТЫҚТА ҚОРЛЫҚ ЖОҚ.
ШАШҚА ЛАК СЕПКЕНДЕ НЕМЕСЕ БАСҚА ДА СПРЕЙЛЕР ШАШҚАНДА
ЛИНЗАЛЫ КӨЗІҢІЗДІ ЖҰМЫП СЕБІҢІЗ.
ЛИНЗАНЫ МАКИЯЖДЫ ЕНДІ БАСТАҒАНДА ТАҒЫП, МАКИЯЖДЫ
ТАЗАЛАУДАН БҰРЫН АЛЫП ТАСТАҢЫЗ.
КӨЗДІ ДЕМАЛДЫРУ ҮШІН КОНТАКТІЛІ ЛИНЗАНЫ КӨЗІЛДІРІКПЕН
АЛМАСТЫРЫП ТАҒЫҢЫЗ.
ЛИНЗАНЫ МОНШАДА, САУНАДА НЕМЕСЕ ВАННА ҚАБЫЛДАҒАНДА ТАҒУҒА
БОЛМАЙДЫ.
КӨЗГЕ АРНАЛҒАН ТАМШЫЛАРДЫ ТАМЫЗБАС БҰРЫН ДӘРІГЕРІҢІЗБЕН
КЕҢЕСІП АЛҒАН ЖӨН.
ЛИНЗАҒА, КӨЗІҢІЗГЕ КҮТІМ ЖАСАҒЫҢЫЗ КЕЛСЕ, БІР ҒАНА
РӘСІМДІ ҚОЛДАНЫҢЫЗ. ӘРКІМНІҢ АЙТҚАН СӨЗІНЕ ЕРІП, ӘРТҮРЛІ ШАРАЛАР
ЖАСАЙТЫН БОЛСАҢЫЗ, ӨЗІҢІЗ ҮШІН ЗИЯН БОЛМАҚ.

16.

17.

Көз гигиенасы

18. КӨЗ АДАМНЫҢ МАҢДАЙДАҒЫ ЖҰЛДЫЗЫ БОЛҒАНДЫҚТАН, ОНЫ ҚОРҒАЙ БІЛУ АБЗАЛ. 1. КӨЗДІ БӨГДЕ ЗАТТАРДЫҢ ТҮСУІНЕН ҚОРҒАЙ БІЛУ; 2. ЖҰМЫС ОРНЫНДАҒЫ ЖАРЫҚТ

КӨЗ АДАМНЫҢ МАҢДАЙДАҒЫ ЖҰЛДЫЗЫ БОЛҒАНДЫҚТАН, ОНЫ
ҚОРҒАЙ БІЛУ АБЗАЛ.
1. КӨЗДІ БӨГДЕ ЗАТТАРДЫҢ ТҮСУІНЕН ҚОРҒАЙ БІЛУ;
2. ЖҰМЫС ОРНЫНДАҒЫ ЖАРЫҚТЫ РЕТТЕП ОТЫРУ; ОЛ ТЫМ
ШАҢҚИҒАН ЖАРЫҚ НЕМЕСЕ ТЫМ КӨМЕСКІ, ӘЛСІЗ БОЛМАУЫ
КЕРЕК.
3. ҮСТЕЛГЕ КОЯТЫН ШАМНЫҢ ЖАРЫҒЫН СОЛ ЖАҚТАН ТҮСІРУ.
4. КІТАПТЫ ОКЫҒАНДА, ІС ТІККЕНДЕ КӨЗДЕН 30-35 СМ
ҚАШЫҚТЫҚТА ҰСТАУ.
5. ТЕЛЕДИДАРДЫ ҰЗАҚ ҚАРАМАУ, 2,5-3 М ҚАШЫҚТЫҚТАН КӨРУ.
6. ВИТАМИНДІ (ӘСІРЕСЕ «А») ТАМАҚ ІШУ.
7. ОЙ ЕҢБЕГІ МЕН ДЕНЕ ЕҢБЕГІН АЛМАСТЫРЫП ОТЫРУ.
8. ТЕМЕКІ ТАРТПАУ, ІШІМДІК ІШПЕУ.
9. КІТАПТЫ КӨЛІКТЕ, ЖАТЫП ОҚЫМАУ.
10. СЕРУЕНДЕГЕНДЕ, ОРМАН-ТОҒАЙ АРАЛАҒАНДА КӨЗДІ БҰТАҚ
ТИЮДЕН САҚТАУ.

19.

КӨЗ ТАЛҒАНДА ЖАСАЙТЫН ЖАТТЫҒУЛАР
1 - жаттығу
- Көздеріңнің бұлшық етін қатайтып, бірнеше секунд
жұмындар.
- Көздеріңнің бүлшық етін босаңсытып, ашындар.
Бұл кезде бірқалыпты дем алындар. 4 - 5 рет қайталаңдар.
2 - жаттығу
- Кеңсірікке қарап тұрып, 3 рет терең дем алыңдар.
- Көздерінді талдырмаңдар.
- Алысқа қадалып қарандар.
3 - жаттығу
- Бастарынды бұрмай, ОҢҒА қарап, көз тіккен нүктені
белгілеңдер.
- Алысқа қадалып қарандар.
4 - жаттығу
- Бастарыңды бұрмай, COЛFA қарап, көз тіккен нүктені
белгілеңдер.
- Алысқа қадалып қарандар.
5 - жаттығу
- Бастарынды көтермей, ЖОҒАРЫ қарап, көздерің түскен
нүктені белгілендер.
- Алысқа қадалып қараңдар.
6 - жаттығу
- Бастарыңды бұрмай, ТӨМЕН қарап, көздерің түскен нүктені
белгілевдер.
- Алысқа қадалып қараңдар.

20.

«Адамның
барлық сезім
мүшелерінің ішінде көз әрқашан жасампаз
табиғаттың керемет
туындысы әрі ғажап сыйы.
Максим Горький: «Көру
қабілетінен айырылудан
өткен қорқынышты нәрсе жоқ.
Бұл адам айтқысыз қасірет,
ол адамды сыртқы әлемнің
оннан тоғыз бөлігінен
мақұрым қалдырады» деп
жазған екен.

21.

Көз аурулары – көздің көруінің нашарлауынан, оның сәуле
сындыру күшінің ақауларынан (алыстан көргіштік, алыстан
көрмеушілік, ) пайда болатын және іштен туа біткен аурулар.
Кейінгі жылдары іштен туа біткен ауру – су қараңғы
(глаукома) мен көз жарақаттары жиі кездеседі. Көз
ауруларының пайда болуына мехникалық (әр түрлі
жарақаттар алу, т.б.), химиялық (күкіртті сутек, мышьяк, т.б.
әсері) және физикалық-химиялық
(ультракүлгін, инфрақызыл сәулелер, жарық, т.б.) факторлар
әсер етеді. Көз ауруларының жиі кездесетін
түрлері: басыр, , катаракта, коньюктивит, көзге ақ түсу, т.б.
Көзге ақ түсу, лейкома (leu coma corneae) – көздің қасаң
қабығының ауруы. Бұл, көбінесе, жарақаттанудан, қабынудан,
көзге шыққан түрлі жарадан болады. Қызылша,
шешек, туберкулез ауруларының асқынуынан қасаң қабықта
ақ дақ пайда болып, ол кейде беріштеніп бітуі мүмкін. Мұның
салдарынан көздің көруіне нұқсан келеді (қраңыз ). Көздің
көруі қасаң қабықтың қай жеріне ақ түскеніне, оның көлеміне
байланысты. Егер ақ қарашыққа түссе, адам көрмей қалады.
Көзге түскен ақ дәрі-дәрмекке жазылмаса, оған
хирургиялықоперация жасалады. Ішкі органдар мен
жүйелердің аурулары да Көз ауруларына әкеледі. Мысалы,
қоян көз, бадырақ көз, Аргайлл Робертсон белгісі, т.б.
Емделмеген Көз аурулары көздің көруін нашарлатып,
соқырлыққа да әкелуі мүмкін. ,

22.

23.

Қыли, қылилық, гетерофория (strabіsmus) — көз ақауы; екі көздің
көру бағытының бір нүктеде түйіспеуі.
Қыли көздің бұлшық еттерінің қиысу қызметінің бұзылуы әсерінен
пайда болады. Әдетте екі көздің қалыпты қызметі 2 — 3 жаста
орнығады. Қыли осы жастағы балаларда жиі кездеседі. Көздің
қалыпты жағдайының бұзылуы жарақат, бас сүйектегі ми
аурулары,психикалық зақым (қорқу), көздің оптикалық ақауы
(алыстан көргіштік, алыстан көрмеушілік), сондай-ақ, жұқпалы
аурулар (қызылша,күл, скарлатина, тұмау, т.б.) әсерінен болады.
Қылилықта көздің көруіне тек бір көз қатысады, ал шапыраш көз
қимылдамайды. Қылилықтың жиі кездесетін түрлері:
1) аккомодациялық, үйлесімді Қылилық — аметропияны (көз
кемістігін) түзеткеннен кейін жойылады; 2) аккомодациясыз
Қылилық, ол аметропияны түзеткеннен кейін де жойылмайды; 3)
ауыспалы Қылилық, ол кейде оң көзге, кейде сол көзге ауысып
тұрады; 4) бір жақты (бір көздік) Қылилық — тек бір көздегі ақау; 5)
салдық Қылилық — көзді қозғалтатын бұлшық еттер қызметінің
бұзылуынан болуы; 6) шапыраш Қылилық — көздің сыртқа қарай
ауытқуы; 7) қитар Қылилық — көздің ішке қарай ауытқуы. Егер
Қылилық көздің оптикалық ақауы себебінен болса, онда арнайы емдік
рецепт бойынша көзілдірік тағу қажет. Көзілдірік Қылилықтың
жойылуына себепші болады, жас балаға арнайы көзілдірікті 1,5 — 2
жастан-ақ кигізіп, көзді жаттықтырады және сау көзіндегі көзілдірік
әйнегіне ұзақ уақыт (4 айдан кем емес) мақта дәкеден жасалған не
қағаздан жасалған жапқыш жауып қояды. Қылилық 1,5 — 2 жылда
жазылмаған жағдайда хирургиялық әдіс қолданылады. Операция көз
алмасын қозғалтатын бұлшық еттерді босаңсу немесе
жиырылғыштығын арттыру мақсатында жасалады. Бірақ
операциядан кейін екі көз де бірдей көру үшін көз алмасының бұлшық
еттеріне арнайы жаттығулар жасау керек.

24.

25.

26.

27.

КӨЗ ЗАҚЫМДАНҒАНДА КӨРСЕТІЛЕТІН
АЛҒАШҚЫ
ЖӘРДЕМ.
ЕГЕР КӨЗГЕ ҚОҚЫМ ТҮССЕ,ОНДА ҚОЛ
ОРАМАЛМЕН НЕМЕСЕ МАҚТАМЕН СҮРТЕДІ.АЛ
КӨЗ АУЫР ЖАРАҚАТТАНСА,ОНДА КӨЗДІ ТАЗА
ТАҢҒЫШПЕНБАЙЛАП,ЗАРДАП ШЕГУШІНІ
АУРУХАНАҒА ТЕЗ АРАДА ЖЕТКІЗГЕН ЖӨН.АЛ
КӨЗГЕ ҰНТАҚ,ҚЫШҚЫЛ,СІЛТІ ЖӘНЕ УЛЫ ЗАТТАР
ТҮССЕ,ОНДА ДЕРЕУ ДӘРІГЕРГЕ ҚАРАЛУ
ҚАЖЕТ.КӨЗГЕ БӨГДЕ ЗАТТАРДЫҢ ТИЮІ ӨТЕ ЗИЯН,
МҰНДАЙДА КӨЗГЕ АҚ ТҮСЕДІ. КӨЗ
ЗАҚЫМДАНҒАНДА КӨРСЕТІЛЕТІН АЛҒАШҚЫ
ЖӘРДЕМ ЕГЕР КӨЗГЕ БӨГДЕ ЗАТ ТҮССЕ, ДЕРЕУ
КАЙНАТЫЛҒАН ЖЫЛЫ СУМЕН КӨЗДІ СЫРТЫНАН
ІШІНЕ КАРАЙ ЖУУ; КӨЗГЕ ҚЫШҚЫЛ, СІЛТІ
СИЯҚТЫ СҰЙЫҚТЫҚТАР ТИСЕ, СУДЫ АҒЫЗЫП
ҚОЙЫП ЖУУ; КӨЗДІ ЕШ УАҚЫТТА ҚОЛМЕН
УҚАЛАУҒА, СҮРТУГЕ БОЛМАЙДЫ; ТЕК ТАЗА,
ЖҰМСАҚ ШҮБЕРЕКПЕН СҮРТЕДІ.

28.

Көз ауруларын болдырмас үшін алдымен оның тазалығына
мән беру керек. Жұмыс жасағанда жарық бөлмеде отырып,
арқа мен басты түзу ұстаған дұрыс. Теледидарды қараңғыда
қарауға болмайды. Ол көзге зиян. Көз аурулары тұқым
қуалауы немесе сыртқы ортаның жағымсыз әсері нәтижесінде
жүре пайда болуы мүмкін. Көз ауруларының түрі көп. Олар
катаракта,конъюнктивит, глаукома, слезотечение. Сондықтан
да көз ауруларын болдырмас үшін жақсы күтім керек.
Көз күтімі жайлы кеңестер.
1. Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол іздеу керек. Көздің
көруін бір қалыпта ұстау үшін, ең бастысы, еңбек, тұрмыс
гигиенасын сақтаған жөн. Яғни көзге шамадан тыс салмақ
түсірмеу керек.
2. Дәрумені мол тағамдарды көбірек жеу керек. Сондай-ақ,
қыздарымыз көздеріне сапалы бояулар жағуы керек және
жасанды кірпік, қас жасату да көзге зиян. Ол үшін арнайы
мамандардың кеңесіне жүгініп жасау керек.

29.

3.Көздің көруі нашарлағанда дәрігер кеңес берсе, дереу
көзілдірік киген дұрыс. Көзілдірікті дер кезінде кию, оны
дұрыс таңдап алу көздің бірқалыпты көруіне жәрдемдеседі.
Үнемі көзілдірік киіп жүретін адамдар оны пайдаланбаса басы
ауырады, көзі суырып, мазасы кетеді. Көз шаршаса адамның
жұмыс қабілеті де төмендейді.
өзіңіз ісіп, ауырып, жас ағып, бұлыңғырланып жүр ме? Онда
мына кеңеске назар аударыңыз.
10 жас пен 65 жас аралығындағы мыңдаған адамға
жүргізілген әлеуметтік тексеруден кейін адамдардың орташа
есеппен аптасына компьютер, смартфон, телеэкран қарау
уақыты 49 сағатқа жетіп, 80% адамдарда көз ісу, көз ауру,
көзден жас ағу, көздің бұлыңғырлануы сияқты белгілер пайда
болған. Сонымен бірге көз құрғау ауруына шалдығу
салыстырмасы да үздіксіз жоғарылаған. Ендеше, осы
заман адамдарының көру қуатының әлсіреуіне не себеп?

30.

Көзді ұзақ уақыт жақын аралықта ұстау
Балалардағы алысты көре алмау ауруы болсын, әлде көздің
шаршауы, көз құрғау ауруына шалдыққан орта жастағылар
болсын, олардағы ортақ ерекшелік – көзді қалыптан тыс істету
немесе уақытында демалдырмау. Көз ұзақ уақыт қызмет
істегенде, шаршап, көздің бұлыңғырлануы, қышуы сияқты
ауру белгілері пайда болады. Кітап оқығанда немесе ғаламтор
шолып, телевизор экранына ұзақ уақыт қарап отырғанда,
дұрыс отырмау, ұзақ уақыт көзілдірік тағу, жолда немесе
көлікте отырғанда смартфон не кітап қарау сияқтылар бұл
түрдегі ауруды онан әрмен асқындырады.
Тазалыққа көңіл бөлмеу
Көз жайсызданғанда адамдар көзді уқалағанды әдетке
айналдырған. Қолдың таза болмауы, ондағы бактериялардың
көп болуы себепті бұлай істеуге әсте болмайды.
Зерттеу нәтижесі бойынша, адам қолында 100 мыңдаған
бактерия өмір сүреді. Олар түрлі көз ауруларына, әсіресе
қызыл көз ауруы мен басыр ауруына соқтыратын басты
себептердің бірі.

31.

Көз дәрілерін беталды пайдалану
Ұзынды күн жұмыс істегеннен кейін көздің ісінуі мен
қабынуын, көздің қызаруы, қышуы сияқты жайсыздықтар
пайда болатындықтан, көптеген адамдар осы кезде көз
дәрілерін пайдаланып, ауруды басқысы келеді. Бұлай істеу
керісінше адам денсаулығына кері әсерін тигізеді.Көз
дәрілерінің құрамында шірітуге қарсы зат болатындықтан,
осы тектес дәрілерді ұзақ уақыт істеткенде көз тор қабығын
зақымдайды және ауыр трагедияларды тудыруы мүмкін.
Жарықтан зақымдалу
Әйнек немесе айнадан жасалған қабырға беті, жарқыраған
мәрмәр мен еден шағылыстырған нұр, алуан түсті жарық
көздің жарықтан зақымдалуын келтіріп шығарады. Уақыт
ұзара келе, көздің тор қабығын тітіркендіріп, көздің
шаршауы және көру қуатының әлсіреуін пайда қылады.
Әсіресе, ұзақ уақыт әйнек немесе айна шағылыстырған
нұрмен жанасқан адамдардың көзіне ақ түсу салыстырмасы
жоғары болады.

32.

Темекі тарту
Шылым – көру қуатын әлсірететін себептердің бірі. Темекі
тартқанда адамның денесі сімірген оттегі сарп етіліп,
қандағы оттегінің мөлшері азайып, көз тор қабығына оттегі
жетіспеуі мүмкін.Уақыт ұзара келе көз нерв талшықтары
өзгеріп, шылым шегетін кісілердің көру қуаты әлсіреп, тіпті
көздері көрмей қалуы да мүмкін.
Мұнан бөлек, темекі шеккенде сімірген никотин, көмір
тотығы сияқты зиянды заттар қан тамырды тарайтып, қан
пластикасының қалыптан тыс ұюы, көз тор қабығының
орталық қан тамыры тосылуы, сары дақтың құрамы өзгеру
сияқты көз ауруларына себеп болады.
Клиникалық бақылау нәтижесі бойынша, темекі
тартатындардың көз қысымы жоғарылау құбылысы да
пайда болады. Мұндай жағдай көздің сарысы сулану
науқасы бар адамдарда ауыр болады.
Бірыңғай азықтықтармен азықтану
Көз түрлі қоректіктерді қажет етеді. Ал бұл қоректіктер
бірыңғай азықтықтардың құрамынан табылмайды. Егер
бірыңғай азықтықтарды үнемі тұтына берсеңіз, көзге қорек
жетіспей, көзіңіз көз ауруларына оңай жұғымдалуы
мүмкін.