Жер ресурстарын басқару

1.

ЖЕР РЕСУРСТАРЫН
БАСҚАРУ

2.

Жер ресурсын басқарудың негізгі
әдістері
Мемлекеттік жер
кадастры
Жерге
орналастыру
Мемлекеттік жер
мониторингі

3.

Мемлекеттiк жер кадастры Қазақстан Республикасы жерiнiң табиғи
және шаруашылық жағдайы, жер учаскелерiнiң орналасқан жерi, нысаналы
пайдаланылуы, мөлшерi мен шекарасы, олардың сапалық сипаттамасы
туралы, жер пайдаланудың есепке алынуы мен жер учаскелерiнiң кадастрлық
құны туралы мәлiметтердiң, өзге де қажеттi мәлiметтердiң жүйесi болып
табылады.
Жер мониторингi болып жатқан өзгерiстердi уақтылы анықтау, оларды
бағалау, одан әрi дамуын болжау және керi әсерi бар процестердi болдырмау
мен оның зардаптарын жою жөнiнде ұсыныстар әзiрлеу мақсатында
жүргiзiлетiн жер қорының сапалық және мөлшерлiк жай-күйiн базалық
(бастапқы), жедел, мерзiмдi байқау жүйесiн бiлдiредi.
Жерге орналастыру жер қатынастарын реттеуге, жердi ұтымды пайдалану
мен қорғауды ұйымдастыруға бағытталған Қазақстан Республикасы жер
заңдарының сақталуын қамтамасыз ету жөнiндегi iс-шаралар жүйесi болып
табылады.

4.

Жер санаттары бойынша республиканың жер қоры
мынадай түрге бөлінеді
Жер санаттарының аты:
1991 жыл
2010 жыл
2011 жыл
218 375,8
93 387,6
93 727,4
-124 648,4
+339,8
3 747,2
23 217,0
23 684,1
+19 936,9
+467,1
қалалар және кенттер
2 053,5
1 789,7
2 311,0
+257,5
+521,3
ауылдық елді -мекендер
1 693,7
21 427,3
21 373,1
+19 679,4
-54,2
18 796,8
2 663,8
2 688,0
-16 108,8
+24,2
775,1
5 651,6
5 755,7
+4 876,5
+104,1
10 179,2
23 048,4
23 029,0
+12 849,8
-19,4
819,9
18 952,3
4 096,1
109 109,3
4 108,5
108 181,1
+3 288,6
+89 228,8
+12,4
-928,2
271 646,3
261 173,8
261 173,8
-10 472,5
-
149,8
0,9
0,9
-148,9
-
993,7
11 317,3
11 317,3
+10 323,6
-
272 490,2
272 490,2
272 490,2
-
-
1. Ауыл шаруашылығы
мақсатындағы жерлер
2. Елді мекендердің жерлері,
соның ішінде:
3. Өнеркәсiп, көлiк, байланыс,
қорғаныс жерi және өзге де
ауыл шаруашылығы
мақсатына арналмаған жерлер
4. Ерекше қорғалатын табиғи
аумақтардың жерi, сауықтыру
мақсатындағы, рекреациялық
және тарихи-мәдени
мақсаттағы жерлер
5. Орман қорының жері
6. Су қорының жері
7. Босалқы жер
Барлық жер, соның ішінде:
басқа мемлекеттердің
аумағында пайдаланылатыны
басқа мемлекеттер
пайдаланатын жерлер
Республиканың аумағы
Өзгеріс (+, -)
2011 жыл -1991 жыл
2011жыл 1991жыл

5. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтық жер қорының облыс бойынша үлес салмағы ( 1 қазан 2011 жыл %)

р.Т обол
Петропавловск
Петропавловск
Петропавловск
Петропавловск
Петропавловск
Петропавловск
4.4
Кокшетау
Кокшетау
Кокшетау
Кокшетау
Кокшетау
Кокшетау
Костанай
Костанай
Костанай
Костанай
Костанай
1.6
у ра
Актобе
Актобе
Актобе
Актобе
Актобе
Актобе
р.
Атырау
Атырау
Атырау
Атырау
Атырау
Атырау
ба
Эм
аш
ал
х
.Б
оз
2.7
Тараз
Тараз
Тараз
Тараз
Тараз
Тараз
р.Арысь
Шымкент
Шымкент
Шымкент
Шымкент
Шымкент
Шымкент
Талдыкорган
Талдыкорган
Талдыкорган
Талдыкорган
Талдыкорган
Талдыкорган
4.9
Капчагайское вдхр.
Алматы
Алматы
Алматы
Алматы
Алматы
УСЛОВНЫЕ ОБОЗНАЧЕНИЯ
от 0,1 до 1%
от 1 до 3%
5.3
более 3%
ь
ол
ак
Ал
0.1
р.
Ил
и
оз.
З
.
оз
1.4
я
рь
да
ыр
Кызылорда
Кызылорда
Кызылорда
Кызылорда
Кызылорда
Кызылорда
р. Ч у
р.С
Усть-Каменогорск
Усть-Каменогорск
Усть-Каменогорск
Усть-Каменогорск
Усть-Каменогорск
Усть-Каменогорск
1.5
Аральское море
0.7
Актау
Актау
Актау
Актау
Актау
Актау
2.9
Каспийское море
5.8
Караганда
Караганда
Караганда
Караганда
Караганда
Караганда
р.С
ары
су
2.8
л
р.Ура
0.1
АСТАНА
АСТАНА
АСТАНА
АСТАНА
АСТАНА
АСТАНА
р.
Ая
го
з
Уральск
Уральск
Уральск
Уральск
Уральск
Уральск
р. Н
р
3.1
и Павлодар
Павлодар
Павлодар
Павлодар
Павлодар
ыш
рт
р.И
м
р. Иши
ет
ил
.С
ай
са
н

6. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер қорының облыс бойынша үлес салмағы %

р.Т обол
Петропавловск
Кокшетау
Костанай
Караганда
35,0
27,0
30.4
аш
лх
Ба
Кызылорда
рь
да
ыр
52,3
я
34,4
р.Арысь
Шымкент
оз
.
р .С
Актау
р. Чу
35,5
Тараз
р.
Ил
и
За
йса
н
оз
Аральское море
9,7
о з.
Талдыкорган
ль
ко
ла
.А
р.С
а
Каспийское море
Усть-Каменогорск
р.
Ая
г
Атырау
рыс
у
л
р.Ура
18,3
АСТАНА
ура
Актобе
ба
Эм
р.
оз
Уральск
р
51,1
33,9
68,6
ыш
рт
р.И
м
р. Иши
и Павлодар
ет
ил
32,7
С
.
р. Н
73,6
35,0
Капчагайское вдхр.
Алматы
до 25%
от 25 до 50%
более 50%

7. Босалқы жердің динамикасы

118.7
125.6
118.1
111.8
122.0
114.8
28.0
19.0
108,2
109.1

8.

Жер пайдалану құқығының түрлері:
1) тұрақты немесе уақытша
2) өтеулі немесе өтеусіз
Уақытша: 5 жылға дейін өтеусіз және өтеулі болуы мүмкін :
- ұзақ мерзімді (5 жылдан 49 жылға дейін)
- қысқа мерзімді (5 жылға дейін).

9.

Нормативтік құжаттар:
ҚР Жер кодексі;
Жер туралы заңнама;
Қазақстан Республикасы Жер ресурстарын басқару агенттігінің 2011 – 2015
жылдарға арналған стратегия
ҚР Үкіметінің 2003 жылғы 20 қыркүйектегі «Қазақстан Республикасында
мемлекеттік жер кадастрын жүргізу ережелерін бекіту туралы» жобасы;
"Жер қатынастары, геодезия және картография саласында Қазақстан
Республикасының Жер ресурстарын басқару агенттігі мен жергілікті атқарушы
органдар көрсететін мемлекеттік қызметтердің стандарттарын бекіту және
"Жеке және заңды тұлғаларға көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің тізілімін
бекіту туралы" қаулысы;

10.

МЖКААЖ құрудың негізгі мақсаты жер ресурстарын басқарудың барлық
ауқымын жоғары өнімді компьютерлік технологиясын пайдаланып, жер
кадастрын жүргізудің түбегейлі, жаңа тәсілдері мен түрлеріне көшу болып
табылады. МЖКААЖ тиісті мәліметтер базаларында жер ресурстары туралы
ақпаратты жинайды, сақтайды. Оларды барлық деңгейдегі кәсіпорындар, тиісті
министрлік және ведомстволар пайдаланады. МЖКААЖ – ол күрделі,
көпнысаналы, көпқызметті, үздіксіз дамып жатқан ұйымдастырутехнологиялық жүйе. Оған:
Жер ресурстарын басқару процестерінің мүмкіндігінше толық ақпараттарын;
Басқарудың барлық деңгейлері бойынша ақпараттың өте қысқа уақытта өтуі;
Жер пайдалану жүйесін басқарушы жерлердің жоғары ұйымшылдығы;
Басқаралатын жүйеде/жер мониторингі/ болатын барлық өзгерістерді дер
кезінде тауып, есепке алу;
Жер ресурстарын басқару мақсатына мемлекеттен бөлінетін қаржыларды
нәтижелі пайдалану мүмкіндіктері кіреді.

11.

Мемлекеттік тапсырыс жұмыстарының түрлері мен көлемі 2011 жыл
№
Жұмыстың атауы:
Көрсеткіш
Өлшем
бірлігі
көлемі
бағасы,
мың теңге
1
Топырақты зерттеу
мың га
1 302,3
198 216
2
Геоботаникалық зерттеу
мың га
850,0
37 653
3
Ауылшаруашылық алқаптың есептелімі, топырақ және геоботаникалық
мың га
2 822,0
4 233
шт.
20
28 783
сызбасы
4
Тоқсандық есептің электрондық жер кадастрлық картасын дайындау
5
МЖКААЖ базасы
аймақ
424 897
84 937
6
Мемлекттік жер есебі
мың га
272 490,1
25 954
7
Ауылшаруашылығы мақсатындағы жердің топырақ бонитетін анықтау
мың га
1 075,0
181 240,0
шт.
21 707
276 771
мың га
891,3
135 661
мың га
1 429,1
240 948
шт.
141 043
50 363
аймақ
744 853
813 357
жұмыс
758 983
280 520
8
Ауылшаруашылық құжаттамасы
9
Жер құжаттамасы үшін топырақ мәліметтерін жаңарту
10
11
12
13
Құжаттама үшін топырақ бонитетін анықтау
Мемлекеттік жер кадастырына ақпарат беру
Қолайлы жер телімін межелеу
МЖКААЖ «Архив» жүйесі бойынша кадастрлық жұмысты көшірмелеу
14
Жерді экономикалық бағалау
мың га
101 066
161 706
15
Жерге мониторинг жүргізу
мың га
12 848,8
75 808
Барлығы
2 596 150

12.

Жер ресурстарын басқару жөніндегі орталық уәкілетті органның
(Агенттіктің) және оның жергілікті жерлердегі органдарының құзыреті
Құзыреті
Ескерту
Агенттік пен оның органдарының жаңа құзыреттері
1. жерге орналастыру жұмыстарын жүргізуді лицензиялау;
Агенттік
2. жерді аймақтарға бөлу жұмыстарын ұйымдастыру;
Агенттіктің барлық органы
3. мемлекет жеке меншікке сататын немесе жер пайдалануға Облыстық, аудандық,
беретін жер учаскелерінің бағалау құнын анықтау;
кадастрлық филиалдар
қалалық
органдар,
4. жер учаскелерінің бөлінетіндігі мен бөлінбейтіндігін Осылар
айқындау;
5. пайдаланылмай жатқан жер мен заңдарды бұза отырып Жер инспекциялары және басқа органдар
пайдаланылып жүрген жерді анықтау;
6. заң бұзушылықты жою жөнінде шаралар қолдану;
Осылар
7. жерді пайдалану мен қорғау мәселелеріне қатысты Агенттік, облыс-тық органдар, Мемжерғылөнреспубликалық,
облыстық,
аудандық
бағдарламаларға, орталығы
схемалар мен жобаларға сараптама жүргізу;
8. жер заңдары бұзылған жағдайда құрылысты, пайдалы Агенттік, аумақтық органдар, инспекциялар
қазбалар кен орындарын қазуды, геологиялық-барлау және
басқа да жұмыстарды жүргізуді тоқтата тұру;
9. анықталған жер заңдарын бұзушылықтарды жою жөніндегі, Осылар
орындалуы міндетті нұсқамалар беру;
10. жер заңдары саласындағы әкімшілік құқық бұзушылық Осылар
туралы істерді қарау.

13.

Агенттік қарамағында республикалық мемлекеттік кәсіпорындар болады, бұл
турасында, Агенттік мемлекеттік меншік құқығының субъектісі қызметін
атқарады:
Қазақстан Республикасының жер ресурстарын басқару жөніндегі Агенттігі
Жер ресурстарын басқару жөніндегі облыстық (14) және қалалық (Астана мен
Алматы) комитеттер, олардың аудандық өкілдіктері
Олар тұрғысында, Агенттік мемлекеттік меншік құқығының субъектісі қызметін
жүргізетін Мемлекеттік республикалық кәсіпорындар
Мемлекеттік ауыл
шаруашылығы
аэрофотогеодезиялық
зерттеулер институты
Жер ресурстары және жерге Қазыналық геодезиялық
орналастыру мемлекеттік
және картографиялық
ғылыми-өндірістік
кәсіпорындар
орталығы (Мемжерғылөн(9 кәсіпорын)
орталығы)
Еншілес облыстық кәсіпорындар (14)
Аудандар мен қалалардағы еншілес облыстық кәсіпорындардың кадастрлық
филиалдары (орталықтары)
ҚР жер ресурстарын басқару жөніндегі Агенттік құрылымы

14.

Жер ресурстары және жерге орналастыру мемлекеттік ғылыми орталығы
(Мемжерғылөнорталығы), оның аудандық және қалалық кадастрлық
филиалдармен (орталықтармен) бірге еншілес (облыстық) кәсіпорындары;
Мемлекеттік ауыл шаруашылығы аэрофотогеодезиялық зерттеулер
институты;
Қазыналық кәсіпорындар: “Қазгеокарт”, “Оңтүстікгеодезия”, “Картография”,
“Астанатопография”,
“Ұлттық
картографиялық-геодезиялық
қор”,
“Батысгеодезия”,
“Маркшейдерияорталығы”,
“Солтүстікгеодезия”,
“Шығысгеодезия”.

15.

ҚР Министрлер Кабинетінің 23.11.1999 ж. № 1776 “Қазақстан
Республикасының жер ресурстарын басқару жөніндегі Агенттігінің мәселелері”
Қаулысымен белгіленгендей, Қазақстан Республикасы Агенттігінің негізгі
міндеттеріне:
Жер ресурстарын басқару мен жер қатынастарын реттеу, геодезия және
картография саласында біртұтас мемлекеттік саясат жүргізу;
Жер реформасын жүргізу бойынша жұмыстар ұйымдастыру мен іске асыру,
оның ғылыми, кадрлық және әдістемелік қамтамасыздығы, жерге орналастыру,
геодезия және картография жөніндегі шараларды дайындау және орындау;
Белгіленген тәртіпте жер мониторингін, мемлекеттік жер кадастрын
ұйымдастыру және жүргізу;
Қазақстан Республикасы жер ресурстарының жай-күйі туралы мәліметтер
банкін құру және жүргізу;
Жерді аймақтарға бөлуді жүргізу;
Белгіленген тәртіпте жерді пайдалану мен қорғауға мемлекеттік бақылау
жүргізу;
Мемлекеттік геодезиялық бақылау жүргізу мен тиісті ақпараттарды қорғау.

16.

Жер ресурстарын басқару жөніндегі Агенттік Төрағасы
Бірінші орынбасары
Геодезия, картография, геоақпараттық жүйелер
жөніндегі төраға орынбасары
Қаржыландыру және бухгалтерлік есеп
Геодезия, картография, геоақпараттар
бөлімі
жүйесі бөлімі
(5 адам)
(5 адам)
Жерге орналастыру және жер кадастры басқармасының бастығы
Жерге орналастыру бөлімі
(5 адам)
Жер кадастры
және
мониторинг
бөлімі (5 адам)
Заң бөлімі, кадрлық қызмет
(4 адам)
Жерді пайдалану және қорғауды
мемлкеттік бақылау (мемлекеттік
жер инспекциясы)
(5 адам)
Әкімшілік-шаруашылық
бөлімі (7 адам)
ҚР жер ресурстарын басқару жөніндегі Агенттік орталық аппаратының
ұйымдастыру құрылымы

17.

Мемлекеттік жер кадастры жұмысын жақсарту үшін аймақтарда кадастрлық бюро
құру қажет. Оның негізгі мақсаттары:

18.

Еліміздегі жердің сапалық және сандық есебін жүргізу бөлігіндегі нақты
проблемалармен қатар, Қазақстан Республикасының жер заңнамасын бұзу
санының артып отырғандығын атап өткен жөн. Қазақстан Республикасының жер
заңнамасы бұзылуының анықталу динамикасы 2006 жылдан басталған кезеңде
2009 жылдың қорытындысы бойынша заң бұзушылықтарды жоюдың саны
тұрақты деңгейде артқан сайын заң бұзушылықтың да саны жыл сайын артып
келе жатқандығын көрсетті.
Агенттіктің жерді пайдалану мен қорғауды мемлекеттік бақылау анықтаған заң
бұзушылық динамикасы
Атауы
2006 ж.
2007 ж.
2008 ж.
2009 ж.
Анықталған
заң
бұзушылықтар
2424
3438
2421
7999
Жойылған заң
бұзушылықтар
1305
1307
1012
6509

19.

Жүргізілген тексерістердің талдауы 2010 жылы Қазақстан Республикасы жер
заңнамасының бұзылуының негізгі түрлері жерге мемлекеттік меншік құқығын
бұзу (49%), жерді мақсатты тағайындалуына сай пайдаланбау (19%) және жерге
орналастыру құжаттамасын бекітілген тәртібін бұзу (16%) екендігін көрсетті.
Қазақстан Республикасының жер заңнамасының анықталған бұзушылықтардың
талдауымен қатар, жер қатынастары субъектілерінің санының жыл сайынғы артуы
байқалады. Қазақстан Республикасындағы жердің жағдайы және пайдаланылуы
туралы жиынтық талдамалы есептің деректері бойынша 2006 жылы жер
учаскесінің меншік иелері мен жер пайдаланушылардың саны 2,7 миллион, 2007
жылы – 3,2 миллион, 2008 жылы – 3,3 миллион, 2009 жылы – 3,4 миллион, 2010
жылы
–
3,5
миллион
құрады.
Қазақстан Республикасы жер заңнамасының бұзылу санының артуының негізгі
себептері:
1.Жерге
сұраныстың
артуы;
2.Қазақстан Республикасы жер заңнамасының бұзылу сипатына жауапкершілік
деңгейінің
сай
келмеуі;
3.Қазақстан Республикасы жер заңнамасының бұзылуына қатысты сот шешімдері
бойынша атқару өндірісінің төмен деңгейі болып табылады.

20.

Қазақстан Республикасы су шаруашылығын басқару кестесі
Су ресурстарын басқаруға уәкілетті орган
Облыс әкімдері
-су саясатын дайындау;
су
шаруашылығы
баланстары
мен
бассейндерді пайдалану лимитінің жинағы;
- Су ресурстары үшін төлем ставкаларын
белгілеу;
- Бассейндер бойынша су кадастрларының
жиынтығын дайындау.
- Су ресурстарын қорғайтын зоналарды айқындау;
- Су ресурстарын пайдалану және күзетуге
бақылау жасау;
-коммуналдық
меншікке
жататын
су
шаруашылығы нысандарын басқару.
Бассейндік су
шаруашылығы
басқармалары
Су шаруашылығы нысандары
мен ғимараттары
Мемлекеттік
мекемелер
Республикалық меншік:
- Мемлекетаралық каналдар;
- облысаралық каналдар;
- Ірі су қоймалары мен аса
маңызды ғимараттар.
- су шаруашылығының
нормативтері мен әдіснамаларын
дайындау;
- Су шаруашылығы жобаларына
ғылыми сараптама жүргізу;
- Жердің мелиоративтік жай-күйіне
мониторинг жүргізу.
- Бассейн бойынша су балансын құру;
- Су пайдалану лимитін анықтау;
- Су және басқа заңнамала талаптардың
сақталуына бақылау жасау;
- Бастапқы су пайдаланушыларды
лицензиялау
Республикалық бюджет есебінен
ұсталынады
және
пайдалынылады.
Коммуналдық меншік:
-шаруашылықаралық
каналдар;
- ауданаралық каналдар;
- Облыстық маңызы бар су
шаруашылығы нысандары.
Су пайдаланушыларға су жеткізу
бойынша көрсетілетін қызмет
есебінен ұсталады. Тарифтерді
монополияға
қарсы
күрес
жүргізетін органдар бекітеді. А/ш
су пайдаланушыларына және ауыз
сумен қамтамасыз етілетін суды
жеткізу құнының 40% дейінгі сома
республикалық
бюджеттен
қаржыландырылады.
Жеке меншік :
-барлығы
- Шаруашылық аралық
каналдар
мен
ғимараттар.
Су пайдаланушылардың жеке
меншік есебінен ұсталады. Егер
де бір магистралды каналда 2
және одан да көп а/ш су
пайдаланушысы болса, оларды
пайдалану жәнетиісті қызмет
көрсету үшін міндетті түрде
гидромелиоративтік
кондоминиум құрылады, оны су
пайдаланушылардың
кооперативі
немесе
бірлестіктері басқарады.