Gülli ösümlikleriň synalary (2)

1. Gülli ösümlikler we olaryň organlary

2. Gülli ösümlikleriň organlary

GÜLLI ÖSÜMLIKLERIŇ ORGANLARY
Wegetatiw
organlar
gunça
Köpeliş organlar
gül
şaha
kök
ösüntgi
baldak
ýaprak
miwe
açylan
goza

3. Kök we kök sistemasy

KÖK WE KÖK SISTEMASY
Kök – bu organyň kömegi bilen ösümlik toprakdan
iýmitlenýär we oňa berkeýär.
Kök sistemasy – köküň köp sanly şahalanmagydyr.
Köküň wezipeleri
toprakdan iýmitlenmek
topraga berkemek
kök
wegetatiw köpeliş
Ösümlikleriň
köki bilen
mineral
maddalaryň
sorulmagy
kä halatda ýokumly
maddalary saklamak
suw+ mineral maddalar

4. Kök sistemalary

KÖK SISTEMALARY
Ok
Topbak

5. KÖKLERIŇ DAŞKY GURLUSY

Goşmaça kökler
Esasy kök
Gapdal kökler

6. KÖKÜŇ BÖLEKLERI

Geçiriji
bölek
Ösüntgi
Sorujy bölek
Kök
ösüntgileri
Ösüji bölek
Kök oýmajygy
Bölüniji bölek

7. Wezipeleri

WEZIPELERI
Kök gabygynyň :
gorag;
sürtülmäni azaltmak.
Kök ösüntgileriniň:
toprakdaky suwy we ýokumly
maddalary sormak.

8. Köküň bölekleri

KÖKÜŇ BÖLEKLERI
Köküň
bölekleri
Dokumalary
1. Bölüniji bölek we Emele getiriji
kök oýmajygy
Wezipeleri
Täze öýjükleri,
dokumalary emele
getirmek.
Goraýjylyk.
Köküň uzynlygyna
(aşak) ösüşini üpjün
etmek.
2.Ösüji bölek
Emele getiriji
3. Sorujy bölek
Örtüji
Suw we mineral
duzlary sormak.
4. Geçiriji bölek
Geçiriji
Ýokumly
maddalary,suwy

9. Şaha

ŞAHA
–(ýapraklar we pyntyklar
Depe pyntyk
Gapdal pyntyk
ýerleşen baldak) ösümligiň daşky
gurşawyň şertlerine uýgunlaşmak
üçin ýüze çykarýan organy. Onuň
gurluşy köke garanyňda çylşyrymly.
Bogun
Pyntykdan ösýän
täze şaha
BALDAGYŇ GURLUŞY
Bogun arasy
Gabyk
Süýüm
Kambiý
Agaç
Özen
Ýaprak
goltugy

10. Ýaprak

ÝAPRAK
Ýapraklar –ösümligiň esasy organlarynyň biri.Olaryň
möhüm wezipeleri - fotosintez, transpirasiýany (suwuň
bugarmagyny sazlamak) we gaz çalşygyny amala
aşyrmak.
Ýaprak plastinkasy
Sapakly
ýaprak
Merkezi damarjyk
Ýapragyň
ýüz tarapy
Gapdal
damarlar
Oturan ýaprak
Ýaprak sapagy
Ýapragyň baldaga
birleşýän ýeri
Gyýnly
ýaprak

11. Ýapraklar

ÝAPRAKLAR
Ýönekeý
Almanyň ýönekeý
ýapragy
Gowaçanyň
ýönekeý ýapragy
Çynaryň ýönekeý
ýapragy
Landyşyň ýönekeý
ýapragy
Çylşyrymly
Rýabinanyň
çylşyrymly
ýapragy
Akasiýanyň
çylşyrymly ýapragy
Turşujanyň
çylşyrymly ýapragy
Ýaseniň
çylşyrymly

12. Ýapraklaryň ýerleşişi

ÝAPRAKLARYŇ ÝERLEŞIŞI
a- nobatlaýyn, б-garşylyklaýyn, в- çogdamlaýyn

13. Damarlanma

DAMARLANMA

14. Damarlanmanyň görnüşleri:

Tor şekilli
DAMARLANMANYŇ
GÖRNÜŞLERI:
Ugurdaş
Penje şekilli
Ýaý şekilli

15. Pyntyklar

PYNTYKLAR
Pyntyklar – bu başlangyç baldak.
Ösümligiň islendik şahasy pyntykdan ösüp
çykýar.

16. Pyntyklar

PYNTYKLAR
Wegetatiw
Generatiw

17.

GÜL

18.

GÜLÜŇ GURLUŞY
Tumşujak
Sütün
tozan
haltajygy
tyçinka sapagy
Düwünçek
Tohum
pyntygy
Gül ýatagy
Gül
sapagy
Okara ýapragy
Gül ýapragy
Gülýany
Tyçinka

19. Gül

GÜL TÄJI
Gül täji -bu gül ýapraklarynyň jeminden
ybaratdyr. Gül täji dürli reňkde bolýar.
Gül täji
Tumşujak
Miwelik Sütünjik
Gül ýapragy
Tyçinka
tyçinka sapagy
Dübünçek
Gül
ýatagy
Okara ýaprak
Gül sapagy

20. Gülüň gurluşy

MIWELIK
Miwelik — gülüň ortasynda ýerleşýär. Ol üç bölekden ybarat:
düwünçekden, sütünjikden we tumşujakdan.

21. Gül täji

DÜWÜNÇEK
Düwünçek— miweligiň aşaky ýognan bölegidir.
Düwünçekden miwe emele gelýär.

22. Miwelik

SÜTÜNJIK
Sütünjik — miweligiň ortaky bölegi. Ol
düwünçek bilen tumşyjagy birikdirýär.

23. Düwünçek

TUMŞUJAK
Tumşujak — miweligiň iň ýokarky bölegi. Ol tozanjygyň
düşyän ýeridir.

24. Sütünjik

Bir tohumlylar
Köp tohumlylar
MIWELER
Şireli
Gury miwe

25. Tumşujak

BIR TOHUMLY MIWÄNIŇ GURLUŞY
Şänik
Endosperma
Embrion
Ýadro şäniginiň
örtügi
Perikarpiý
Endokarpiý
Mezokarpiý
Ekzokarpiý

26. miweler

NETIJE
Gülli ösümlikler kökden, şahalardan, gülden, pyntyklardan,
miwelerden, baldaklardan we ýapraklardan ybaratdyr.
Köküň köp sanly şahalanmasy kök sistemasyny düzýär.
Kök sistemasy ok we topbak köklerden dürýar.
Şahanyň düzümine baldak, ýaprak we pyntyk girýär.
Ýapraklar oturan, gyýnly we sapakly, çylşyrymly hem -de
ýönekeý bolup bilýärler.
Islendik baldak pyntykdan ösýär.
Güller we miweler diňe gülli ösümliklerde bolýar.
Gülüň gurluşy gül sapagyndan, gül ýatagyndan, okara
ýapraklaryndan, gül ýapraklaryndan, tyçinkalardan we
miwelikden ybarat.
Miwelik – gülüň esasy bölegidir.
Miweler bir tohumly we köp tohumly, şireli hem-de gury
bolýar.

27. Bir tohumly miwäniň gurluşy

KÖKLERIŇ GÖRNÜŞLERI WE KÖK
SISTEMALARY

28. Netije

KÖK
Kök — ýokary derejeli ösümlikleriň
esasy organlarynyň biri bolup, ol topraga
berkleşmäge, ondan suwy we ýokumly
maddalary sorup almaga kömek edýär.
Köküň wezipeleri:
1. Ösümligi topraga berkitmek we onuň ýerüsti
bölegini saklamak;
2. Suwy we mineral maddalary sorup almak;
3. Suwy we maddalary geçirmek;
4. Ýokumly maddalaryň toplanýan ýeri;
5. Wegetatiw köpeliş organy.

29. Kökleriň görnüşleri we kök sistemalary

Kökleriň görnüşleri
Gelip çykyşy boýunça kökler esasy, gapdal we
goşmaça köklere bölünýärler.
Esasy kök — düwünçekden ösüp çykýar (1).
Goşmaça kökler — baldaklardan ösüp çykýar (2).
Gapdal kökler — esasy köküň şahalanmagyndan
emele gelýär (3).

30. Kök

KÖK SISTEMASYNYŇ TIPLERI
Kök sistemasy — bu ösümlikleriň ähli
kökleriniň jemidir.
Kök sistemasy
Topbak
Ok

31.

Kök sistemasynyň tipleri
Ok köki —esasy köki uzyn hem-de ýogyn
bolýan köklerdir.
Ol iki ülüşli ösümlikler üçin häsiýetlidir
(kädi, noýba, käşir we ş.m.).

32. Kök sistemasynyň tipleri

TOPBAK KÖK — GAPDAL WE GOŞMAÇA
KÖKLERDEN EMELE GELEN KÖKLERDIR. ESASY
KÖKI GOWŞAK ÖSÝÄR WE ÖZ ÖSÜŞINI IR
TOGTADÝAR.
OL BIR ÜLÜŞLI ÖSÜMLIKLER ÜÇIN HÄSIÝETLIDIR.
Goşmaça kökler

33.

ŞAHA
WE
PYNTYKLAR

34. Topbak kök — gapdal we goşmaça köklerden emele gelen köklerdir. Esasy köki gowşak ösýär we öz ösüşini ir togtadýar. Ol bir

Şaha

35. Şaha we pyntyklar

Depe pyntygy
Gapdal
pyntygy
Bogun
Bogun aralygy
Ýapragyň
goltugy
Baldak
Ýaprak

36.

Ýaprak yzy
Şahajykdan ýapragyň gaçan
ýerinde ýara — ýaprak yzy
emele gelýär

37.

Ýapraklaryň ýerleşişi
Nobatlaýyn
Garşylyklaýyn
Çogdamlaýyn

38.

Pyntykllaryň baldakda ýerleşişi
Nobatlaýyn
Çogdamlaýyn
Garşylyklaýyn

39.

PYNTYKLARYŇ GÖRNÜŞLERI:
Pyntyklar
Wegetatiw
(ýaprak)
Generatiw
(gül)

40.

Pyntyk – bu başlangyç şahadyr
Şahanyň ösüş
tapgyrlary:
1.Pyntyk teňňejikleriniň
dökülmegi;
2.Öýjükleriň ösüş konusyna
(emele getiriji dokuma)
bölünmegi;
3.Baldagyň ýaprakly we
pyntykly täze bölümleriniň
emele gelmegi;
4.Täze şahanyň ( örtüji, esasy,
mehaniki we geçiriji )
dokumalarynyň emele gelmegi.