Лекция 5

1. ЖЕРДІ САНДЫҚ ЖӘНЕ САПАЛЫҚ ЕСЕПКЕ АЛУ ЖӘНЕ БАҒАЛАУ.

Жекебаев А.К.
Оқытушы
Кафедра кадастр

2.

Жерді мемлекеттік есепке алу-бұл жердің саны мен
сапасын есепке алуды қамтитын белгілі бір жүйе. Оның
дамуында жер санаттарының, жер учаскелері мен
жерлердің аудандарын анықтаудың дәлдігін арттыру, жер
сапасының сипаттамасын кеңейту заңды болып табылады.
Есепке алу қатерсіз жоспарлы-картографиялық
материалдар негізінде жердің нақты жай-күйі және
пайдаланылуы бойынша жүргізіледі.

3.

Жер учаскелерінің сапасы топырақ жамылғысы, топырақтың қоректік
заттармен қамтамасыз етілуі, рельефі, шөптің құрамы, мелиорациялық
жағдайы және т. б. бойынша анықталады.
Жерді есепке алу бірыңғай әдістеме бойынша жүргізіледі, бұл оның
жекелеген аймақтары мен жер санаттарының салыстырымдылығын
қамтамасыз етеді. Осы мақсатта жер мен жердің бірыңғай жіктемесі, жересепке алу ақпаратын алудың, өңдеудің және топтастырудың бірыңғай жүйесі
қолданылады.
Мемлекеттік жер қоры жерді мемлекеттік есепке алу объектісі болып
табылатындықтан, оның құрамына кіретін барлық жерлер, олар кімнің
пайдалануы мен жүргізуінде болғанына, пайдаланылғанына немесе
пайдаланылмағанына қарамастан, есепке алынуға жатады.

4.

Жерді дұрыс есепке алудың маңызды шарты-оны жүргізудің
уақтылығы мен үздіксіздігі. Осылайша, Жер-есеп деректері
қазіргі заман деңгейінде қолдау көрсетеді. Бұл қағида жердің
жай-күйі мен пайдалануында болып жатқан сандық және
сапалық өзгерістерді жүйелі түрде есепке алу қажеттілігін
негіздейді. Жерді есепке алғанда, барлық өзгерістер табиғатта
(жергілікті жерде) болғаннан кейін анықталуы және жазылуы
керек.

5.

Жерді дұрыс есепке алудың маңызды шарты-оны жүргізудің уақтылығы
мен үздіксіздігі. Осылайша, Жер-есеп деректері қазіргі заман
деңгейінде қолдау көрсетеді. Бұл қағида жердің жай-күйі мен
пайдалануында болып жатқан сандық және сапалық өзгерістерді жүйелі
түрде есепке алу қажеттілігін негіздейді. Жерді есепке алғанда, барлық
өзгерістер табиғатта (жергілікті жерде) болғаннан кейін анықталуы
және жазылуы керек.

6.

Жер есебінің құрамдас бөлігі біржолғы есепке алу іс-шарасы болып
табылатын жерді түгендеу болып табылады. Ол кадастрлық
құжаттамада бар деректердің табиғатқа (жерге) сәйкестігін анықтау
мақсатында қажеттілігіне қарай жүргізіледі.
Бұл ретте алынған нақтылаулар кадастрлық мәліметтерге және бірінші
кезекте есептік мәліметтерге енгізіледі. Түгендеу жүргізу кезінде
өндірісте бар жоспарлы-картографиялық және басқа материалдар
пайдаланылады. Деректердің табиғатқа сәйкестігін анықтау жерді
тексеру кезінде жүргізіледі. Рельефтің арнайы түсірілімдері, әдетте,
жасалмайды.

7.

Жерге құқықтарды мемлекеттік тіркеудің міндеттері:
Жер учаскесіне құқықтардың
туындауының, өзгеруінің және
тоқтатылуының негіздерін,
шарттары мен шектерін
құжатпен бекіту.
Жеке және заңды тұлғалар мен
мемлекеттің жер құқықтарын
қорғау.
Атқарушы билік органдарының
және өзге де мемлекеттік
органдардың шешімдерін жедел
ақпараттық қамтамасыз ету.
Жеке және заңды тұлғаларды
олардың қызметі үшін қажетті
жер учаскелері, олардың иелері
туралы мәліметтермен және
деректермен қамтамасыз ету.
Жер учаскесіне құқықтар
туралы мәліметтердің
жариялылығы мен жалпыға қол
жетімділігін қамтамасыз ету.
Қазақстан Республикасында
жылжымайтын мүлік нарығын
дамыту, оны ақпараттық
қамтамасыз ету.
Жер қатынастары саласындағы
заңдылықты нығайту.
Бюджетке түсетін түсімдерді
ұлғайту.

8. Жер учаскелерін мемлекеттік тіркеудін түрлері

Жер
учаскелерін
мемлекеттік
есепке алу
Негізгі
ағымдағы

9.

Негізгі есерке алу
Есепке алынатын аумаққа қолда
бар барлық жоспарлы
материалдарды алу, жүйелеу
және талдау
1
Қажетті бастапқы жер есебі
деректері мен жоспарлы
материалдарды алу мақсатында
түсірілімдер мен тексерулер
бойынша тиісті далалық
жұмыстарды жүргізу
Барлық ескерілетін аумақтың
жерлерінің мөлшерін, сапалық
жай-күйін, бөлінуін және
пайдаланылуын айқындау
2
3
Арнайы жер-есепке алу
жоспарлы материалдарын
дайындау және жер-есепке алу
мәтіндік құжаттарына бастапқы
жазбаларды енгізу
Жер қорының құрамы мен жер
санаттары бойынша бөлінуін
айқындау
4
5

10. Жұмыс кезеңдері:

Жұмыс кезеңдері
Жұмыс кезеңдері:
Дайындық
Далалық
Есеп бойынша
жұмыстардың
нәтижелерін ресімдеу

11. Ағымдағы есепке алу міндетіне кіреді:

Жердің бөлінуінде
Саны мен сапасында болған өзгерістер туралы
мәліметтерді анықтау және жазу
Бастапқы есепке алу және тиісті нақтылау
енгізу кезінде жіберілген қателіктерді табу

12. 29-бап. Жер пайдалану құқығының түрлерi

• 1. Жер пайдалану құқығы тұрақты немесе уақытша, иелiктен
шығарылатын немесе шығарылмайтын, өтеулi немесе өтеусiз
алынатын болуы мүмкiн.
• 2. Осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де заң
актiлерiнде белгiленген негiздерден басқа реттерде ешкiмдi де жер
пайдалану құқығынан айыруға болмайды.

13. 23-бап. Азаматтар мен заңды тұлғалардың жер учаскелерiне меншiгi

• 2. Қазақстан Республикасы азаматтарының жеке меншiгiнде шаруа немесе
фермер қожалығын, өзiндiк қосалқы шаруашылық жүргiзу, орман өсiру,
бағбандық, жеке тұрғын үй және саяжай құрылысы үшiн, сондай-ақ үйлердi
(құрылыстарды, ғимapaттарды) oлардың мақсатына сәйкес қызмет көрсетуге
арналған жердi қоса алғанда, өндiрiстiк және өндiрiстiк емес, оның iшiнде
тұрғын үйлердi (құрылыстарды, ғимараттарды) мен олардың кешендерiн
салуға берiлген (берiлетiн) немесе олар салынған жер учаскелерi болуы
мүмкiн.
Шаруа немесе фермер қожалығын, жеке қосалқы шаруашылық жүргiзу,
орман өсiру, бақ шаруашылығы және саяжай құрылысы үшiн берiлген жер
учаскесiнiң меншiк иесi болып табылатын адамның Қазақстан
Республикасының азаматтығы тоқтатылған кезде меншiк құқығы, егер осы
Кодексте өзгеше көзделмесе, осы Кодекстiң 66-бабының нормаларына
сәйкес иелiктен шығарылуға немесе қайта ресiмделуге жатады.

14. Жер учаскесіне сәйкестендіру құжаттарының нысандарын бекіту, Қазақстан Республикасы Үкіметінің кейбір шешімдеріне өзгерістер

мен толықтырулар
енгізу және кейбір шешімдердің күші жойылды деп тану туралы
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 6 маусымдағы N 511 Қаулысы
• 1. Жер учаскесіне жеке меншік құқығына Акт.
• 2. Тұрақты жер пайдалану құқығына Акт.
• 3. Уақытша өтеулі жер пайдалану құқығына Акт.
• 4. Уақытша өтеусіз жер пайдалану құқығына Акт.

15.

Негізгі құжат жер-кадастрлық кітап болып табылады, онда жер
учаскелері ескеріледі, жердің кеңістіктік, табиғи және шаруашылық
жағдайы туралы сенімді мәліметтер қамтылады.

16. Мемлекеттік жер-кадастрлық кітап төрт бөлімнен тұрады:

• - 1-бөлімде барлық жер учаскелері олардың кадастрлық нөмірін, құқық
субъектісінің атауын, атқарушы органдардың актілерін, учаскенің
орналасқан жерін және құқық субъектісін, нысаналы мақсатын, бөлінуін,
сервитуттарын және пайдалану жөніндегі шектеулерді көрсете отырып
есепке алынады;
• - 2-бөлімде жер түрлері бойынша және жеке суармалы алқаптар ескеріледі;
• - 3-бөлімде шабындықтар мен жайылымдардың құнарлылығына, мәденитехникалық жай-күйіне әсер ететін жер кластары мен белгілері бойынша
алқаптардың сапасы ескеріледі;
• - 4-бөлімде жер учаскесінің бағалау құнының және жер пайдалану
құқығының көрсеткіштері келтіріледі.

17. Жер учаскесіне жеке меншік құқығын беретін акті

18. Жер учаскесінің жоспары

19. Сызықтардың өлшемдерін шығару

20. ЕСЕПТІ КЕЗЕҢДЕ ЖЕР ПАЙДАЛАНУ ҚҰРАМЫНДА АҒЫМДАҒЫ ӨЗГЕРІСТЕР ЕНГІЗУ

Жер түрлері
жолдың №
01.11.2023
жылы болды.
Есебінен ұлғайту
Әкімшілік шекаралар
мен шектен тыс
пайдаланудағы
өзгерістер
Басқа санаттардан
қайтару және кесу
арқылы
оның ішінде
азаматтардың
меншігіндегі жер
есебінен
2
3
300
4
А
Егістік
Б
1
1
122678
Тыңайған жер
2
92688
Көпжылдық
екпелер
Шабындықтар
3
3
4
9487
463
оның ішінде
жақсартылған,
түбегейлі
жақсартулар
Жайылымдар
5
6
589295
152650
оның ішінде
жақсартылған,
түбегейлі
жақсартулар
Көкөніс бақшалары
7
59032
3427
Қызметтік бөлімдер
9
Ауыл
шаруашылығы
алқаптарының
жиыны
Барлық жерлер
10
14493
8
814151
0
167906
0

21.

Егісті Тыңайға
к
н жер
5
x
14538
6
Есебінен ұлғайту
басқа жер түрлерінен көшіру
Көпжылд Шабындықт оның ішінде Жайылымд оның ішінде Көкөн
ық
ар
жақсартылғ
ар
жақсартылғ
іс
екпелер
ан, ТЖ
ан, ТЖ
бақша
лары
7
8
9
10
11
x
x
x
x
134
x
x
14538
0
0
134
0
0
0
ауылшаруашы
лық емес
жерлер
12

22.

Есебінен ұлғайту
жаңа мелиорациялық құрылыс
түсірілім
суармалы Өсім жиыны
Барлығы
оның ішінде:
және
жерлерден
ауыл
ауыл
(топ.14+15+ мелиорация
зерттеу
аударымдар
лық
шаруашылы шаруашылы материалдар
16)
құрылыс
ғы
ғы емес
ы бойынша
нақтылау
сатысындағ алқаптары
алқаптары
ы жерлерге
(22А
(22А
нысанына 1- нысанына 1қосымша
қосымша
үшін)
үшін)
13
14
15
16
17
0
18
19
300
29031
0
463
0
152784
3427
0
0
182578

23. ТАБИҒИ ОБЪЕКТІЛЕР МЕН АУМАҚТАРДЫҢ САНЫ МЕН САПАСЫН ЕСЕПКЕ АЛУ

24.

Қазақстандағы табиғи объектілер мен аумақтарды
сандық және сапалық есепке алу — бұл табиғи
ресурстардың жай-күйі, олардың саны, сапасы,
бөлінуі және пайдаланылуы туралы шынайы ақпарат
алуға бағытталған іс-шаралар жүйесі. Бұл есеп
мемлекеттік жер кадастрының маңызды бөлігі болып
табылады.

25. Есепке алудың мақсаттары мен міндеттері

Негізгі мақсат-сенімді деректер негізінде елдің табиғи ресурстары мен
аумағын тиімді басқаруды қамтамасыз ету.
Негізгі міндеттер:
• табиғи объектілердің (жер, су, орман, жер қойнауы, жануарлар мен
өсімдіктер әлемі)болуы мен жай-күйі туралы толық ақпарат алу;
• олардың сандық және сапалық сипаттамаларындағы өзгерістерді анықтау;
• табиғи ортаның деградация немесе жақсару тенденцияларын анықтау;
• ресурстарды ұтымды пайдалану мен қорғауды жоспарлау.

26. Есепке алу түрлері

1. Сандық есеп Табиғи объектілердің көлемдік және кеңістіктік сипаттамаларын
көрсетеді.
Мысалдар:
• санаттар бойынша жер көлемі (ауыл шаруашылығы жерлері, ормандар, су
объектілері және т. б.)
• пайдалы қазбалар қоры
• су ресурстарының көлемі
• жануарлар мен өсімдіктердің саны
• қорғалатын табиғи аумақтардың ауданы.
Негізгі құжаттар мен құралдар:
• мемлекеттік жер кадастры
• Су кадастры
• орман кадастры
• жер қойнауы кадастры
• жануарлар мен өсімдіктер әлемінің кадастры.

27.

2. Сапалы есепТабиғи объектілердің жай-күйі мен қасиеттерін, олардың
экологиялық сапасы мен пайдалануға жарамдылығын бағалайды.
Мысалдар:
• топырақтың, судың, ауаның ластану деңгейі
• жер эрозиясының дәрежесі
• ормандардың жай-күйі (аурулар, кесу, өрт)
• жер асты суларының сапасы
• биоалуантүрлілік және экожүйенің тұрақтылығы.
Әдістері:
• зертханалық және далалық зерттеулер
• қашықтықтан зондтау (спутниктік мониторинг)
• экологиялық мониторинг
• табиғи объектілерді түгендеу.

28. Нормативтік-құқықтық база

Негізгі заңнамалық актілер:
• Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексі (2021 ж.)
• ҚР Жер кодексі
• ҚР Су кодексі
• ҚР Орман Кодексі
• Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы Кодекс
• "Жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану туралы"заң
Бұл құжаттар кадастрларды, мониторинг пен есептілікті жүргізу тәртібін
белгілейді.

29. Практикалық маңызы

• Табиғи ресурстарды пайдалануды ұтымды жоспарлау
• Аумақтардың тозуын болдырмау (шөлейттену, эрозия, ластану)
• Сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлерді қорғау
• Өңірлердің табиғи әлеуетін экономикалық бағалау
• Экологиялық қауіпсіздік
• Тұрақты дамуды қамтамасыз ету.