Мавзу_№18_Фавқулотда_холатларда_тез_тиббий_ёрдам_кўрсатиш_2

1. Фавқулотда холатларда тез тиббий ёрдам кўрсатиш

2. Фавқулотда вазият тушунчаси Фавқулотда вазият нима ?

Фавқулотда вазияткишилар соғлгига ёки атроф мухитга сезиларли моддий
йўқотишлар, ижтимоий тузилмаларни барбод бўлишига ёки кишилар қурбон бўлишига олиб
келган ёки олиб келадиган офатлар ёки бошқа офатлар, фалокатлар натижасида юзага келган
маълум худуддаги вазият.
Фавқулотда вазиятда юзага келган хавф
1. Киши ҳаётига тахдид солувчи хавф.
2. Киши соғлигига тахдид солувчи хавф.
3. Ҳаёт фаолияти шароити бузилиши.
4. Сезиларли моддий йўқотишлар.
5. Атроф табиий муҳитга етказилган зарар

3. Фавқулотда вазиятларни зага келиш сабаблари

Фавқулотда вазиятларни юзага келиш сабаблари турлича, аммо
уларни қуйидаги учта гурухга бўлиш мумкин
1. Табиат яратган сабаблар.
2. Ижтимоий мазмундаги сабаблар
3. Табиат ва киши хатоси билан биргаликда яратилган сабаблар

4. Фавқулотда вазиятлар таснифи

Фавқулотда вазиятларни асосан 2 турга бўлиб таснифласа бўлади. Табиий кўринишдаги ва
техноген хусусиятга эга бўлган фавқулотда вазиятлар. Табиий кўринишдаги ФВ тайфун, ураган, сув
тошқини, қурғоқчлк, кўчки, зилзила, цунасми, вулқрнларнинг отилиб чиқиши, эпидемик
касалликлар ва бошқаларни қамраб олади. Ўзбекистонда кўчки, сув тошқини, эпидемик касалликлар
учраб туради.
Табиий:
- Гидрометрологик (тайфунлар, ураганлар, сув тошқинлари)
- Қурғоқчилик, кўчки
- Геологик (зилзилалар, цунами вулқонлар ва бошқалар)
- Биологик эпидемиялар (хайвонлар ва ўсимликлар орқали)
- Токсик моддалар билар захарланиш, овқатдан оммавий захарланиш ва бошқалар.
Техноген:
- Техника билан боғлиқ (транспорт авариялари, заводларда авариялар ва ёнғин ва портлаш хавфи
бор обектларда содир бўлиши мумкин авариялар, радиоактив авариялар ва бошқалар)
- Мажмуали офатлар (тероризм, ирқий мажоролар, харбий харакатлар, ички мажоралар, уруш)

5. Табиий куринишдаги фавкулотда вазиятлар

6. Техноген куринишдаги фавкулотда вазиятлар

7. Биологик фавкулотда вазиятлар

8. Биринчи тиббий ёрдам

Биринчи
тиббий ёрдамни воқеа жойида воқеа жойи
яқинида бўлган ва жабрланганни биринчи бўлиб кўрган
ёки аниқланган шахслар томонидан кўрсатилади.
Биринчи тиббий ёрдам жабрланганни даволашни илк
босқичи хисобланади.

9.

10. Биринчи тиббий ёрдам кўрсатиш босқичлари:

1. Воқеа жойини кўздан кечириб бахолаш
2. Жабрланганни бирламчи кўрикдан ўтказиш.
3. Ҳаётий кўрсатмаларга асосан ўз вақтида ва тегишлича
ёрдам кўрсатиш(юрак массажи, сунъий нафас)
4. қўшимча ёрдам чақириш.
5. жабрланувчини қайта кўрикдан ўтказиш, зарурий ёрдам
кўрсатиш.
6. тез тиббий ёрдам етиб келгунча жабрланувчини умумий
холатини назорат қилиш.

11.

Биринчи ёрдам кўрсатаётганда
хавфсизлик ва ёрдам кўрсатувчи ўзи учун
химоя воситаларидан ( ниқоб, перчатка,
очки ва бқ)

12.

13. Жабрланганни бирламчи кўрикдан ўтказиш.

Жабрланувчини холатини бахолаш
Эс-хушини бахолаш
Нафасни аниқлаш
Пулсни аниқлаш
Тез ёрдам диспечерига хабар бериш

14.

15. Жабрланувчини қайта кўрикдан ўтказиш, зарурий ёрдам кўрсатиш

Бошини текшириш
Юзни текшириш
Кўзлар ва қовоқларни текшириш
Бурунни текшириш
Қулоқларни текшириш
Жағларни текшириш
Оғиз бўшлиғини текшириш
Бўйин ва умуртқани текшириш
Кўкрак қафасини текшириш
Қоринни текшириш
Чаноқни текшириш
Сонни, болдирни, тўпиқларни текшириш
Елка билак ва кафтни текшириш

16. Шошилинч ёрдам кўрсатиш ва оила аъзоларига маслаҳатлар бериш Терминал холатлар

Терминал холат деганда- организмнинг ўлим босқичлари
тушунилади. Бу- аъзо ва системалар мутаносиб функцияси бузилиши
натижасида гомеостазнинг(қон айланиши) ўзгариши ва бузилишидан
келиб чиқади.
Терминал холатга:
- Преагония
-
Агония
-
Клиник ўлим

17.

Преагония – Ички аъзоларга кисларод етишмовчилиги натижасида келиб чиқади. Бу холат 5-10
секунддан 3-4 минутгача давом этади.
Белгилари
Аста секин хушдан кетиш. Нафас олишнинг ўзгариши (аввалига тез тез, кейин юзаки кейин кам
нафас олиш). Қон айланишини ўзгариши (АҚБ паст, пульс тез тез, кейигҳн пасаяди). Тери
қопламларини ўзгариши (кўкариш, оқариш, нуқталарни хосил бўлиши)
Агония – Организмнинг сўнги компенсатор реакциясининг ишга тушиши
Белгилари
Бошланишида бемор АҚБ нормаллашади, юрак уриши кўпаяди, нафас олиш яхшиланади, хатто
бемор бир неча сония ҳги хушидан кетиши мумкин. Беморни ахволи яхшиланаётгандек туюлади
ва бирданига АҚБ тушиб кетади, ипсимон пульс нафас олишини ўзгариши, хушдан кетиш каби
белгилар кузатилади. Беморда оғриқни сезиш ва бошқа бир қатор рефлекслар йўқолади. Агонал
бир неча минутдан бир неча соатгача давом этиши мумкин ва клиник ўлим билан тугайди.
Клиник ўлим – қон айланиш ва нафас олиш функцияси умуман тугаган, лекин миядаги асосий
хужайралар ҳали тирик бўлиб, бу холат 5-6 минут давом этиши мумкин. Клиник ўлим ҳолатида –
кўз қорачиғи кенгайган, уларнинг ёруғликка реакцияси йўқ, тери қопламалари ранги ўзгарган,
тоник (судороги) харакатлар кузатилади. Кейин орқага қайтмас холат – биологик ўлим содир
бўлади.

18. Юрак уруши ва нафас олиш тўхтаганда жонлантириш чоралари ЮРАК ЎПКА РЕАНИМАЦИЯСИ

Бахтсиз ходисалар туфайли бемор хушини йўқотганда, унда нафас ва юрак ритмнинг тўхтаб қолиши
кузатилади. Шундай холларда нафас йўлларини ўтказувчанлигини таъминлаш ва қон айланишини
яхшилаш, ўпкага сунъий нафас бериш, юракни билвосита массаж қилишга қаратилган тадбирлар
комплексига “Юрак ўпка реанимацияси” дейилади. Асосий тадбирларни “САВ” кетма-кетлигини
бажариш мумкин.
С – циркуляцияни яхшилаш
А – нафас йўлларини ўтказувчанлиги
В – нафас бериш
Биринчи навбатда ёрдам кўрсатуви ўз хавфсизлигини таъминлаши керак. Шундан сўнг бемор хаёт
кўрсаткичлари, яъни эс- хуши, кўз қорачиқларини ёруғликка реакцияс, рефлекслари, нафас олиши
хамда юрак уришини текшириб кўрилади. Беморни қаттиқ юзага ётқизиб, сиқиб турган кийимлари
бўшатилади. Шундан сўнг биринчи босқичда киришилади

19. ҚОН АЙЛАНИШИНИНГ ТЎХТАШ САБАБЛАРИ

Юракдаги сабаблар
ЮИК, миокард инфаркти
стенокардия
Ритмнинг турли сабаб ва
характердаги бузилиши
Электролитлар дисбаланси
Юрак клапанларининг
шикастланиши
Эндо-, миокардит, кардиомиопатия
Юрак тампонадаси
Аорта аневризмасининг кўчиши
ва ёрилиб кетиши
Юракдан ташқаридаги сабаблар
Нафас йўллари тиқилиши
Ўткир нафас етишмаслиги
Шок
Юракни рефлектор тўхташи
Турли сабабли эмболиялар
Передозировка
Электротравма
Бўғилиш
Экзоген захарланишлар
3

20.

ҚОН АЙЛАНИШИ ТЎХТАГАНДА ТАШХИС ҚЎЙИШ
АРТЕРИАЛ
БОСИМНИ ЎЛЧАШ
-
ПУЛЬСНИ
АНИҚЛАШ
-
- ЮРАК
АУСКУЛЬТАЦИЯСИ
4

21. ҚОН АЙЛАНИШИ ТЎХТАШИДАГИ СИМПТОМЛАР

Уйқу артериясида пульснинг йўқолиши
Нафас тўхташи
Кўз қорачиқларининг кенгайиши, ёруғликка
реакциянинг йўқолиши
Хушнинг йўқлиги

22. Ёрдам кўрсатиш кетма-кетлиги

Ташқи таъсирларга реакциясини текшириш
Ёрдамга чақириш
Беморни
тўғри ётқизиш ва нафас йўллари ўтказувчанлигини
таъминлаш
Мустақил нафас борлигини текшириш
Пульсни аниқлаш
Юрак ташқи массажи ва ўпка сунъий вентиляциясини бошлаш
5

23.

юрак -ўпка реанимацияси – бу қон айланиши ва нафас
тўхтаганда организм фаолиятини тиклашга қаратилган
тадбирлар комплексидир.

24.

С – ҚОН АЙЛАНИШИНИ ТАЪМИНЛАШ
I- ёрдам берувчи беморни чап қўли беркитиб чуқур нафас олади ва беморни оғзига
сунъий нафас беради. II- ёрдам берувчи эса, қўл кафтларини устма уст қилиб, бемор
ханжарсимон ўсимтасидан 2 бармоқ юқорига қўяди. Тирсакларини букмасдан бутун
тана вазнини оғирлиги билан юракни масаж қилади. Бунда юрак тўш билан умуртқа
поғонаси ўртасида сиқила бошлайди ва қон хайдалади.
А – НАФАС ЙЎЛЛАРИНИ ЎТКАЗУВЧАНЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШ
Бунинг учун авваламбор бўйин умуртқаси текшириб олинади. Шундан сўнг беморни
бошини орқага энгаштириб чалқанча ётқизилади, пасткитишлар юқори тишлардан бир
оз чиқиб турадиган қилиб пастки жағ олдига сурилади. Шундан сўнг оғиз бўшлиғи
текшириб кўрилади (шилимшиқлар, овқат луқмалари, протезлардан тозаланади).
Оғзига салфетка қўйилади. Бу ишларни тез, шикаст етказмай, эхтиёткорлик билан
бажариш лозим. Нафас йўллари очилганлигига ишонч хосил қилингач кейинги
босқичга ўтилади.
В – ОҒИЗДАН ОҒИЗГА ЁКИ ОҒИЗДАН БУРИНГА СУНЪИЙ НАФАС БЕРИШ
Сунъий нафас беришни юракни билвосита массаж қилиш билан бажарилади.

25.

26. CIRCULATION С – ҚОН АЙЛАНИШИНИ ТАЪМИНЛАШ

Қон айланишини тиклаш,юракни ёпиқ массаж қилишдан
бошлаш.

27.

CIRCULATION
Қаттиқ жойга ётқизиш, текис юзага
Тўш суяги ханжарсимон ўсиқ соҳасига қўл,тирсакни букмасдан, қўл кафти устма уст
қўйилади. Қўл билан эмас тана билан босилади.
12

28.

Кўкрак қафаси босилганда қон кичик қон айланиш доирасидан (ўпкалардан)
катта қон айланиш доирасига (аортага) ҳаракатланади.
Юрак клапан аппарати табиий ҳолда қандай вазифа бажарса, бу ҳолда ҳам
шу вазифани бажаради.
16

29. ПУЛЬСНИ ТЕКШИРИШ

30.

AIR WAY
нафас йўлларини ўтказувчанлигини
таъминлаш(тилни орқага кетишини олдини
олиш,трахея интубациясида ҳам).
7

31.

AIR WAY
8

32. BREATHING

Ўпкага сунъий вентияцияга ўтқазиш

33.

BREATHING-сунъий
нафас
10

34.

Сунъий вентиляция алгоритми
Нафас оғиздан оғизга
оғиздан бурунга
Амбу қопи ва маска билан
вентиляция О2
Иккита кетма кет нафас
Нафас чиқишини кутиш
10-12нафас минутига,нафас ҳажми 800 мл, давомийлиги 1,52 сек.
Вентиляция активлиги текшириш
Кўкрак қафаси экскурциясини нафас олиш ва
чиқаришда текшириш
Ҳаво қайтишини кузатиш
11

35.

Белгилари
Кўкрак қафасини босиш
сони
1 мин нафас олиш
тезлиги
Катталар
1-8 ёшгача
1 ёшгача
Янги туғилган
чақалоқлр
1 мин 100 мартадан кам бўлмаслиги керак
Хар 6-8 секунд 1 нафас (1 мин 8-10 нафас)
Босиш чуқурлиги
5 смдан кам эмас
5 смгача
Юрак массажи вақтижа
қўллар холати
Ханжарсимон
ўсимтадан икки
бармоқ юқорига
кафтини кафт устига
капалаксимон
қўйилади
Ханжарсимон
ўсимтадан икки
бармоқ юқорига
1- қўлини
қўйилади
Суний нафас ва юрак
массажининг нисбати
30:2
(1 ёки 2 киши)
4 смда кам
эмас
30 нафас
1.5-2.0 см
Сўрғичлар орасига бармоқ
қўйилди
30:2(1 ёки 2 киши)
15:2 (2 киши)
3:1
15:2

36. Реанимация натижаси

Уйқу артериясида пулъс пайдо
бўлиши.
Тери рангининг ўзгариши.
Кўз қорачиқларининг торайиши
Мустақил нафас пайдо бўлиши

37. Реанимация асоратлари:

Қовурға синиши;
Тўш синиши;
Жигар ёрилиши;
Ўпка ёрилиши;
Юрак ёрилиши;
Пневмоторакс;
Гемоторакс.

38.

ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАХМАТ,
ИШЛАРИНГИЗДА МУВАФФАҚИЯТ!