9 сабақ 10 сынып (1)

1. Сабақ тақырыбы: Қазақстанның тектоникалық құрылымы

Оқу мақсаты:
10.3.1.1 Қазақстанның тектоникалық құрылымын
анықтайды;
10.3.1.2 Қазақстан жер бедерінің қалыптасуын
анықтайды, басты орографиялық обьектілерді картадан
көрсетеді және сипаттайды
Сабақтың мақсаты:
Қазақстанның тектоникалық құрылымын және жер
бедерінің ерекшеліктері қандай?

2. БАҒАЛАУ КРИТЕРИЙЛЕРІ

• Білу және түсіну: Қазақстанның жер
бедерінің қалыптасу тарихын сипаттайды.
• Қолдану: Қазақстан жер бедерінің басты
орографиялық объектілерін картадан
анықтайды.
• Қолдану: Қазақстанның тектоникалық
құрылымдары мен жер бедерін
сәйкестендіреді.

3. Тілдік мақсаты

• Қазақстанның тектоникалық құрылымын
анықтап, түсіндіреді.
• Басты орографиялық нысандарды картадан
анықтайды және сипаттайды
• Пәнге қатысты лексика мен терминология:
• Тектоника, литосфералық тақталар, платформалар,
қатпарлар, геосинклиналь
• Диалогқа/жазылымға қажетті тіркестер:
• Қазақстанның тектоникалық
құрылымы…..ерекшеленеді.
• Жер бедерінің ерекшеліктері……….

4. Тектоникалық құрылымдар.

Жер қыртысының қозғалысы мен өзгерісін тектоника
ғылымы зерттейді.
• Тектоникалық құрылымдар:
литосфералық тақталар,
платформалар, қатпарлар
• Жер қыртысының ірі қозғалмалы тектоникалық
бөлігін литосфералық тақталар деп атайды.
• Жер қыртысының қозғалмалы бөлігін қатпарлар
(геосинклиналдар) деп атайды.
• Жер қыртысының салыстырмалы түрде тыныш
бөлігін платформа деп атайды.

5. Тектоникалық құрылымдар

Литосфералық тақта – жер қыртысының ең ірі бөліктері.
https://infourok.ru/sinip-zherdi-tektonikali-rilimi-men-litosferali-tatalardiornalasui-2737070.html

6. Тектоникалық құрылымдар

Платформа - қозғалмалығы біршама аз жер қыртысының
кең ауқымды бөлігі.
Қатпарлық – тектоникалық тақталар қозғалысының
әсерінен жер қыртысы қабаттарының деформациялану
үрдісі.

7.

Платформа
Қатпарлық
Жазықтықтар платформада
орналасады
Қатпарлы аймақтарда таулар
қалыптасады

8. Қалқан – жер бетіне шығып тұратын платформаның қатты кристаллды фундаменті.

Шөгінді
жыныстар
Платформа
Қалқан
https://xn--b1adcclonnbcbgxhh1f1e.xn--p1ai/raznoe/osnovnyeplatformy-zemli-geografiya-referat-doklad-soobshhenie-kratko-

9.

Еске түсіру
Геологиялық жыл санау геохронологиялық кесте арқылы жүреді. Грек тілінен
аударғанда «гео»-жер, хронология-жыл санау деген мағынаны білдіреді.
1. Эраларды ең ежелгіден ең жасына қарай атап шығыңыз.
2. Қай эраларға қандай қатпарлықтар сәйкес келеді?

10. 1-тапсырма. 9-сынып атласынан «Қазақстанның тектоникалық картасын» және «Қазақстанның геологиялық даму тарихы мен тектоникалық

құрылымы» мәтінін
қолданып:
1. Қазақстанның қандай аймақтарында ежелгі платформалар
және қандай аймақтарында жас платформалар таралғанын
анықтаңыз.
2. Қазақстанның қандай аймақтарында герциндік
қатпарлықтар таралғанын анықтаңыз.
3. Қазақстанның қандай аймақтарында каледондық
қатпарлықтар таралғанын анықтаңыз.
4. Жас қатпарлықтарды (екінші рет көтерілуге ұшыраған)
анықтаңыз.
Дескриптор, оқушы:
- платформалар мен қатпарлықтарды анықтайды.

11. 2-тапсырма. 9-сынып атласынан «Қазақстанның физикалық картасын» қолданып:

1. Қазақстанның қандай аймақтарында жазық
аймақтар таралғанын анықтаңыз, не себептен
сол аймақта таралғанын түсіндіріңіз.
2. Қазақстанның қандай аймақтарында аласа
таулар таралғанын анықтаңыз, не себептен сол
аймақта таралғанын түсіндіріңіз.
3. Қазақстанның қандай аймақтарында биік таулар
таралғанын анықтаңыз, не себептен сол аймақта
таралғанын түсіндіріңіз.
Дескриптор, оқушы:
- тектоникалық құрылымдарды анықтайды;
- таралу себебін түсіндіреді.

12. Бекіту тапсырмасы. Қазақстанның ірі орографиялық нысандарының қандай тектоникалық құрылымдарға сәйкес келетінін анықтаңыз.

Нәтижесін кестеге толтырыңыз:
Орографиялық
нысан
Сәйкес келетін
тектоникалық құрылым
Қорытынды:
Дескриптор, оқушы:
- тектоникалық құрылымдар мен жер бедерін сәйкестендіреді;
- пайда болу кезеңін анықтайды.
Пайда болу кезеңі

13. Бекіту тапсырмасы. Мысал жауап:

№
Орографиялық нысан
Сәйкес келетін
тектоникалық
құрылым
Пайда болу
кезеңі
1
Тұран ойпаты
Тұран тақтасы (жас
платформа)
Палеозой
кезеңі
2
Мұғалжар тауы
Герцин қатпарлығы
Палеозойдың
соңы
Қорытынды:
Дескриптор, оқушы:
- тектоникалық құрылымдар мен жер бедерін сәйкестендіреді;
- пайда болу кезеңін анықтайды.

14. 1-тапсырма. Қазақстанның физикалық картасын қолдана отырып, оронимдердің тізімін жалғастырыңыз. Транслитерациясын үш тілде

ұсыныңыз. Мағынасына қажетті
ақпаратты «Хоронимдер» мәтінінен алыңыз.
Ороним
Мағынасы
Тұран
Сарыарқа
Мұғалжар
Алтай
Транслитерацияға қажет сілтемелер:
https://www.britannica.com/ - ағылшынша.
https://gufo.me/dict/geographical_names - орысша
Дескриптор, оқушы:
- Ороним мағыналарын түсіндіреді;
- Екі тілде транслитерациясын ұсынады.
Транслитерация
Русский
English

15. РЕФЛЕКСИЯ

Бүгінгі сабақтан алған жаңа ақпарат ...