№ 10 Зертханалық жұмыс №1 (1)

1.

№ 1 зертханалық жұмыс: «Температуралары әр түрлi суды
араластырғандағы жылу мөлшерлерін салыстыру»
Жылу құбылыстары: Суды
Араластырудың Құпиясы
Бұл сабақта біз "Температуралары әр түрлі суды араластырғандағы жылу
мөлшерлерін салыстыру" атты №1 зертханалық жұмыстың негізгі аспектілерін
талдаймыз. Бұл тәжірибе жылу алмасу заңдылықтарын тереңірек түсінуге
көмектеседі.

2.

«Туған жердей жер
болмас, туған елдей ел
болмас!»

3.

Ақпан айы:
Жасампаздық және жаңашылдық айы
Аптаның дәйексөзі:
«Шығармашыл бала – ойлы бала»
ТАҚЫРЫП

4.

Үй тапсырмасы
Learningapps платформасындағы ойын түріндегі тапсырманы
орындайды.
https://learningapps.org/view21979726
Алынған жылу
Берілген жылу
• Белгілнуі:________
• Формуласы:________
• Белгіленуі :_________
• Формуласы:________
Меншікті жылусыйымдылық пен
жану жылуы
• Белгіленуі :_________
• Формуласы :________
Дискриптор :
Энергияның бір күйден екінші күйге ауысыуын біледі;
Үй тапсырмасына берілген тапсырманы дұрыс орындай алады;
2 балл

5.

BILIM CLASS
аты
аты
аты
аты
аты
аты
аты
аты
аты
аты
аты

6.

Жаңа сабақ
https://youtu.be/Iln2hit0azI?si=smo1vYCibQVaxqy5
КІРІСПЕ: Жылу – Энергияның Бір Түрі
Жылу – бұл энергияның бір түрі, ол бір денеден екінші
денеге температура айырмашылығына байланысты
беріледі. Физикада жылу алмасу процестерінің маңызы зор,
өйткені олар біздің күнделікті өміріміздегі көптеген
құбылыстарды және технологиялық процестерді
анықтайды.
Бұл зертханалық жұмыс арқылы біз жылудың сақталу
заңының қарапайым мысалын көреміз.

7.

Тәжірибенің Мақсаты
1
Жылу Алмасу
Заңдарын Түсіну
2
Жылу Балансы
Теңдеуін Қолдану
3
Эксперименттік
Дағдыларды Дамыту
Әр түрлі температурадағы
Алынған деректер негізінде
суды араластырғандағы
жылу балансы теңдеуінің
Температураны өлшеу,
жылу алмасу процесін
дұрыстығын тексеру.
массаны анықтау және
зерттеу.
деректерді талдау бойынша
практикалық дағдыларды
жетілдіру.

8.

Қажетті Құрал-Жабдықтар
• Екі шыны ыдыс (стакан немесе химиялық стакан).
• Термометр (цифрлық немесе спирттік).
• Электронды таразы немесе өлшеуіш цилиндр.
• Араластырғыш.
• Жылуды өткізбейтін ыдыс (мысалы, калориметр немесе пенопласт стакан).

9.

Жылу Алмасу Процесінің Теориясы
Жылу алмасу кезінде ыстық су өзінің жылуын суық суға
береді, ал суық су жылуды қабылдайды. Бұл процесс
ортақ тепе-теңдік температура орнағанша жалғасады.
"Жылулық тепе-теңдік – жылу алмасу процесі тоқтап,
барлық денелердің температурасы теңелген кез."

10.

Жылу Балансы Теңдеуі
Бұл тәжірибенің негізінде жылу балансының теңдеуі жатыр: Жылу берген дененің жылуы = Жылу қабылдаған
дененің жылуы
Мұндағы әрбір жылу мөлшері келесі формуламен есептеледі:
Мұнда:
• Q – жылу мөлшері (Джоульмен).
• c – заттың меншікті жылу сыйымдылығы (су үшін шамамен 4200 Дж/(кг·°C)).
• m – заттың массасы (килограммен).
• \Delta T – температураның өзгеруі (°C).

11.

Тәжірибе Барысы
01
02
Массаны Анықтау
Бастапқы Температураны Өлшеу
Суық және ыстық судың массаларын жеке-жеке өлшеңіз
Суық судың (t₁) және ыстық судың (t₂) бастапқы
(m₁ және m₂).
температураларын өлшеңіз.
03
04
Араластыру
Соңғы Температураны Өлшеу
Ыстық суды жылуды өткізбейтін ыдыстағы суық суға
Суды араластырып, термометр көрсеткіші
мұқият құйыңыз.
тұрақтанғанша күтіңіз. Соңғы температураны (t₠) жазып
алыңыз.

12.

Деректерді Өңдеу және Талдау
Параметр
Ыстық су
Суық су
Масса (m)
m₂ = ... кг
m₁ = ... кг
Бастапқы
t₂ = ... °C
t₁ = ... °C
t₠ = ... °C
t₠ = ... °C
\Delta T₂ = t₂ - t₠
\Delta T₁ = t₠ - t₁
Q₂ = c * m₂ * \Delta T₂
Q₁ = c * m₁ * \Delta T₁
температура (t)
Соңғы температура
(t₠)
Температура
өзгерісі (\Delta T)
Есептелген жылу
мөлшері (Q)
Q₁ және Q₂ мәндерін есептеп, оларды салыстырыңыз. Идеал жағдайда Q₁ және Q₂ мәндері бірдей болуы керек. Алайда,
тәжірибелік қателіктерге байланысты айырмашылықтар болуы мүмкін.

13.

Қорытынды және Талқылау
Жылу Сақталу Заңы
Ықтимал Қателіктер
Практикалық Маңызы
Тәжірибе нәтижелері жылудың
Өлшеу қателіктері
Бұл зертханалық жұмыс жылу
сақталу заңының растауын
(термометрдің дәлсіздігі,
алмасу процестерінің
көрсетті. Жүйедегі жалпы
массаны дұрыс өлшемеу)
физикалық негіздерін түсінуге
энергия сақталады, яғни бір
немесе жылуды өткізбейтін
көмектеседі, бұл инженерия,
денеден берілген жылу екінші
ыдыстың жеткіліксіз
метеорология және күнделікті
денеге толығымен
оқшаулануы нәтижелерге әсер
өмірде маңызды.
қабылданады.
етуі мүмкін.

14.

Келесі Қадамдар және Қосымша Тәжірибелер
Бұл тәжірибенің негізінде басқа да зерттеулер жүргізуге болады:
• Әр түрлі сұйықтықтарды (мысалы, спирт пен су) араластырып,
олардың меншікті жылу сыйымдылықтарын салыстыру.
• Жылуды өткізбейтін ыдыстың тиімділігін зерттеу үшін әр түрлі
материалдарды қолдану.
• Бастапқы температуралардың немесе массалардың
қатынасын өзгерту арқылы араласқан судың соңғы
температурасына қалай әсер ететінін бақылау.
Назарларыңызға рахмет!

15.

зертханалық жұмысты бақылау
https://www.vascak.cz/data/android/physicsatschool/templateimg.php?s=mf_kalorimetr&l=ru
Дискриптор :
Стиммуляция программа көмегімен зертханалық
жұмысты бақылай алады;
Коммикс көмегімен жұмыстың реттілігін оқып
үйренеді;
2 балл

16.

Жұптық тапсырма
ChatGPT көмегімен жасалған коммикс арқылы зертханалық жұмыстың жасалу
жолын түсінеді.

17.

ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫСТАР
https://efizika.ru/html5/33/index.html
Дискриптор :
Жылу құбылыстарындағы энергияның сақталу және айналу
заңын зерттейді;
Тәжірибені жүргізуге әсер ететін факторларды анықтай алады;
Физика кабинетінде қауіпсіздік ережелерін біледі және сақтай
алады;
2 балл

18.

1-жұмыс. ТЕМПЕРАТУРАЛАРЫ ӘРТҮРЛІ СУДЫ АРАЛАСТЫРҒАНДАҒЫ ЖЫЛУ МӨЛШЕРІН САЛЫСТЫРУ
Кіріспе. Жылу беру процесінде ыстық денеден салқын денеге жылу энергиясы тасымалданады. Егер осы кезде сыртқы ортамен жылу алмасу
болмаса, онда салқын дененің алған жылу мөлшері ыстық денеге берген жылу мөлшеріне тең болады.
Жұмыстың мақсаты: суды араластырған кезде ыстық судың берген және салқын судың алған жылу мөлшерін анықтау және жоғарыда
айтылған сөздердің дұрыстығына көз жеткізу.
Құрал-жабдықтар: мензурка, термометр, стакан, калориметр, ішінде ыстық суы бар шәйнек (барлық сыныпқа біреу).
1) Калориметрді сыртқы ыдысындағы стақанға m₁ = 100г ыстық су құйып, оның t₁ температурасын өлшеңдер;
2) Стақанға салқын суды өлшенген мөлшерде құйып, оның t₂ температурасын өлшеңдер;
3) Салқын суды калориметрдің ішіндегі ыстық суға құйыңдар, алынған ыстық және салқын судың қоспасын термометрдің ұшымен
араластырыңдар. Алынған судың қоспасының t₃ температурасын өлшеңдер;
4) Тәжірибені үш рет қайталаңдар, нәтижесін кестеге толтырыңдар:
№
1
2
3
Ыстық судың Ыстық судың
Салқын
массасы m₁
температурасы t₁ (°C) судың
массасы m₂
(кг)
(кг)
Салқын судың
Қоспаның
Орта
температурасы t₂ (°C) температурасы t₃ (°C) ша
мәнд
ері

19.

5) Алынған орташа мәндерді Q₁ = cm₁(t₁ - t₃) формуласына қойып, ыстық судың берген жылу мөлшерін есептеңдер;
6) Q₂ = cm₂(t₃ - t₂) формуласы бойынша салқын судың алған жылу мөлшерін есептеңдер;
Алынған нәтижелерді салыстырыңдар. Қорытынды жасаңдар. Тәжірибенің қателігін бағалап, оның себебін түсіндіріңдер.
Қорытынды
жаз:_______
Дискриптор :
Зертханалық жұмыс бойынша
тұжырымдарды дұрыс
сәйкестендіріп ,сұрақтарға
дұрыс жауап бере алады;
2 балл

20.

Тапсырмалар
1. Сәйкестендіру тапсырмасы
Төмендегі терминдер мен олардың анықтамаларын сәйкестендіріңіз:
№
1
Термин
Жылу мөлшері
2
Ыстық судың берген жылуы
3
Салқын судың алған жылуы
4
Температуралар айырмасы
Анықтамалар
D) Ыстық денеден салқын денеге
берілетін энергия мөлшері
B) Q₁ = cm₁(t₁ - t₃) формуласы арқылы
анықталады
C) Q₂ = cm₂(t₃ - t₂) формуласы арқылы
анықталады
A) Судың бастапқы температурасы
мен қоспаның температурасы
арасындағы айырма
2. "Иә/Жоқ" тапсырмасы
Төмендегі тұжырымдардың дұрыстығын анықтаңыз.
№
1
2
3
4
5
Тұжырым
Иә/Жоқ
Егер сыртқы ортамен жылу алмасу болмаса, ыстық дененің берген жылуы салқын дененің алған жылуына тең болады
Калориметр тек сұйықтық температурасын өлшеуге арналған құрал
Тәжірибе кезінде судың қоспасының температурасы t₃ деп белгіленеді
Салқын судың алған жылуын есептеу үшін Q₁ формуласы қолданылады
Тәжірибені бір рет орындау жеткілікті
3. Қысқа жауапты тапсырма
1. Жұмыстың негізгі мақсатын жазыңыз.
2. Ыстық судың берген жылуын анықтайтын формуланы көрсетіңіз.
3. Салқын судың алған жылуын анықтайтын формуланы көрсетіңіз.

21.

Сабақты бекіту тапсырмасы
Тест тапсырмасы
1. Егер 60°C температурадағы 200 г суды 20°C температурадағы 300 г сумен араластырсақ, араласқан судың соңғы температурасы қандай
болады?
A) 30°C
B) 36°C
C) 40°C
D) 50°C
2. Жылу мөлшерін есептеу үшін қолданылатын формула қандай?
A) Q = m·g·h
B) Q = c·m·ΔT
C) Q = U·I·t
D) Q = p·V
3. Судың меншікті жылусыйымдылығы қандай мәнге тең?
A) 4200 Дж/(кг·°C)
B) 2100 Дж/(кг·°C)
C) 900 Дж/(кг·°C)
D) 5000 Дж/(кг·°C)
4. 80°C-тағы 0,1 кг су мен 20°C-тағы 0,15 кг суды араластырғанда, қай судың берген жылу мөлшері көп болады?
A) Ыстық су
B) Суық су
C) Екеуі де бірдей
D) Айта алмаймыз
5. Температуралары әртүрлі екі сұйық араласқанда неге олардың соңғы температурасы бірдей болады?
A) Жылу өткізгіштік құбылысына байланысты
B) Конвекция құбылысына байланысты
C) Энергияның сақталу заңы бойынша
D) Судың меншікті жылусыйымдылығына байланысты

22.

6. 50°C-тағы 0,2 кг судың берген жылуы 20°C-тағы 0,2 кг судың алған жылуына тең болу себебі неде?
A) Массалары бірдей
B) Температуралары бірдей
C) Энергияның сақталу заңы
D) Су біртекті зат
7. Жылу алмасу процесінде энергияның сақталу заңы қалай орындалады?
A) Берілген жылу мөлшері әрқашан аз болады
B) Алынған жылу мөлшері әрқашан көп болады
C) Qберілген = Qалынған
D) Qберілген > Qалынған
8. Егер ыстық судың массасын арттырсақ, соңғы температура қалай өзгереді?
A) Артады
B) Азаяды
C) Өзгермейді
D) Алдымен артады, кейін азаяды
9. Судың массасы мен температурасының өзгерісін біле отырып, жылу мөлшерін қалай табамыз?
A) Q = m·g·h
B) Q = c·m·ΔT
C) Q = p·V
D) Q = I·U·t
Дискриптор :
10. Бұл тәжірибе арқылы қандай физикалық заңдылықты дәлелдеуге болады?
A) Паскаль заңы
B) Архимед заңы
C) Энергияның сақталу заңы
Жылу құбылыстарындағы энергияның сақталу және айналу заңын
зерттеу бойынша берілген тест сұрағына дұрыс жауап бере алады;
Сабақты бекіту тапсырмасын дұрыс орындай алады;
D) Бойль-Мариотт заңы
2 балл

23.

Рефлексия
Үй тапсырмасы:
Тақырыпты оқу,видео сабақты қарау.
Оқулық соңындағы сұрақтарға жауап жазу.
Жаттығу есептерін аяқтау.
Тақырыпқа байланысты қызықты зерттеу мен үй жағдайында
қауіпсіздік шарасын сақтай отырып эксперименттер жасап видео
материал дайындасаңыз да болады.

24.

Сұрағым бар
Көп жаңа
ақпараттар алдым
Сұрағым бар
Көп жаңа
ақпараттар алдым