Дәріс №2 Төтелдердің остерін бейнелеу және төтел кенжар координаталарын анықтау

1. Әбілқас Сағынов атындағы Қарағанды техникалық университеті Маркшейдерлік іс және геодезия кафедрасы

«ПК нысандары мен қасиеттерін
геометризациялау»
пәні бойынша
«Төтелдердің остерін бейнелеу және төтел
кенжар координаталарын анықтау»
тақырыбы бойынша №3 Дәріс
Әзірлеушілер: PhD докторы, доцент м.а. Игемберлина М.Б.
т.ғ.к., аға оқытушы Рахимов Г.Н.

2. Дәріс жоспары:

1. Бір азимуталды жазықтықда
қисайған төтел
2. Кеңістік бойынша қисайған төтел
осінің планы мен профилі.
3. Аналитикалық тәсіл

3.

Бір азимуттың тегістікте төтелдің
майысуы графика түрінде төмендегідей
шешімін табады.
Белгілейміз:
X0Y0Z0 – төтелдің шығу тесігінің
орналасуы.
α 0 – төтел өзегінің азимут бағыты.
б0 - көлбеудің бастапқы бұрышы, оның
астында төтел;
d – төтелдің шығатын тесігінің
ұзындығы
пайдалы
кен
байлығына
түйіскенге дейінгі.

4.

Төтелдердің инклинометриясы – бұл бұрғылау
төтелінің оқпанының кеңістіктік орнын оның
вертикальдан (зениттік бұрыштан) ауытқу
бұрыштарын және көлденең жазықтықтағы
бағытты (азимутальды бұрыш) арнайы аспаптаринклинометрлер көмегімен өлшеу арқылы
анықтау әдістемесі.
Бұл процесс төтел оқпанының қисаюын
анықтауға, оның нақты орналасуы мен
қабаттардың тереңдігін анықтауға мүмкіндік
береді, бұл бұрғылау траекториясын, геологиялық
құрылыстарды бақылау және құрылыс кезінде
топырақтың күйін бақылау үшін маңызды.

5.

И-560-Ф инклинометрдің
құрылғысы

6.

СКГМ-СИ
төтел инклинометрі
INCLIS 30 төтел
инклинометрі

7.

Азимутты
анықтау
кезінде
төтелдердің
инклинометриясында алынған нәтижелердің дәлдігі 4
градусқа дейін, ал бұрыштарды өлшеу кезінде 0°30'дейін.
Инклинометрмен ақпарат жинау нәтижесінде (Азимут
пен тік ауытқу бұрыштары, сондай – ақ нақты сандар
алынған тереңдік туралы мәліметтер) инклинограмма
деп аталатын – оқпан осінің жазықтыққа проекциясы, ал
профиль магниттік меридианның тік проекциясы
құрылады.

8.

Бір азимуталды жазықтықда қисайған төтел

9.

1, 2, 3 …, n нүктелері болсын төтел өзегі
бойынша, бір-бірінен d1, d2 ара қашықтығында
орналасқан , көлбеу бұрыштары б1, б2, ... бn
өлшенген, төтел пайдалы кен байлығын А
нүктесінде қиып өтті.
Оның орналасуын XA, YA, ZA табу қажет.
Құрылыстың көлемі анықталып, төтелдің
қырынан
қарағандағы
көрінісі
(профиль)
салынады.
Төтелдің
қырының
көлденең
сызығында О, нүктесі белгіленеді, одан әрі
бұрышында бо, ұзындығы d1 кесінді жүргізіледі
және І1 2

10.

Төтелдерді көп шоғырлы бұрғылау:
кен шоғыры көлденең (а), көлбеу (б) және тік (в)
жатқан кезде

11.

І1 нүктесінен d4, бұрышынан кесінді d1
қалдырып, І нүктесін белгілейді төтелдің көлбеу
тұрған бұрышының өзегін өлшеу үшін. Осы кесінді
бағыты бойынша І - нүктесінен d1 кесіндісін
қалдырады. 21 – нүктесі пайда болалы, одан б2
бұрышынан d1 кесіндісін өткізеді және 2 нүктені
белгілейді, төтелдің өзегін өлшеудің екінші
нүктесі. Осыған сәйкес түрде h нүктесіне дейін,
төтелдің өзегінің қисайуын өлшейтін қырынан
қарағандағы көрінісін жасайды.

12.

Егер төтелдің кен байлығымен түйісетін А
нүктесі қисаюы өлшеген соңғы h нүктесіне
сәйкес, төтел ұзындығы D-дан бастап шығу
тесігінен А1 нүктесіне дейінгі және соңғы майысу
нүктесі h-ға дейінгі, осылардың ара-қатынас
айырмашылығын анықтайды.

13.

Қисайған төтел осінің кеңістіктік орналасуы және
оның көлденең жазықтыққа проекциясы

14.

Кеңістік бойынша қисайған төтел осінің
планы мен профилі

15.

Кеңістік бойынша қисайған төтел осінің
планы мен профилі

16.

Планда (төтелдің шығу тесігін белгілейді.
Шығу тесігінен
о азимут арқылы d1 кесіндісін
алып қояды. о азимут арқылы алынған нүктедең
кесіндісінің көлденең көрінісін алады, оның
азимуты мен көлбеу бұрышы 1 нүктеде өлшенген.
Әрі қарай 2 азимуты арқылы сызық жүргізеді,
кесіндінің көлденең көрінісін 2 нүктемен шығарып
қояды, төтелдің кен орнымен қиысу нүктесінің
көрінісіне дейін.
А нүктесінің орны ХА және YA планда сызба
арқылы анықталады, ал ZA белгісін – төтелдің
өзегінің көрінісі бойынша.

17.

Өлшеу қателігін ескере отырып, төтел осі
нүктелерінің орналасуы

18.

19.

20.

Бақылау сұрақтар:
1. Қисайған скважиналардың түрлері.
2. Анықтау тәсілдері.
3. Аналитикалық тәсілдің тәртібі

21.

Әдебиеттер тізімі
1. Низаметдинов Ф.К., Жунусова Г.Е., Игемберлина
М.Б. «Жер қойынауының геометриясы» - 1-бөлім оқу
құралы, Қарағанды ҚарМТУ, 2010ж.
2. Игемберлина М.Б., Жунусова Г.Е. Электронный
учебник
«Жер
қойнауының
геометриясы»
КарГТУ,2015г. Игемберлина М.Б., Жунусова Г.Е.
Электронды
оқулық
«Жер
қойнауының
геометриясы» КарМТУ, 2015ж.
3. Жунусова Г.Е., «Жер қойынауының геометриясы» Практикум, Қарағанды ҚарМТУ, 2011ж.
4. Окатов Р.П. Горная геометрия – Караганда, 2010г

22.

Назарларыңызға рақмет