2-ma'ruza taqdimoti

1.

“AXBOROT TEXNOLOGIYALARINING
INFRATUZILMALARI”

2. Reja:

1.Axborot
tеxnologiyalari
infratuzilmasining
komponеntlari.
2.Axborotlarni kiritish, chiqarish va saqlash
qurilmalarning zamonaviy turlari.
3. Biznеsda qo`llaniladigan kompyutеrlar turlari.
4. Tеxnik vositalarni rivojlanish tеndеntsiyalari.

3. 1.Axborot tеxnologiyalari infratuzilmasining komponеntlari.

Axborot texnologiyalari infratuzilmasi deganda korporativ AT
muhitining mavjudligi, ishlashi va boshqarilishi uchun zarur bo'lgan
tarkibiy qismlar, dasturiy ta'minot, tarmoq resurslari va xizmatlari
tushuniladi. Bu tashkilotga (korxonaga) o'z xodimlariga, sheriklariga va
/ yoki mijozlariga AT-yechimlar va xizmatlarni taqdim etish
imkoniyatini beradi. Infrastruktura - bu tizimni yoki tashkilotni qo'llabquvvatlovchi poydevor hisoblanadi. Hisoblash muhitida axborot
texnologiyalari infratuzilmasi ma'lumotlar oqimini, saqlashni, qayta
ishlashni va tahlil qilishni qo'llab-quvvatlovchi jismoniy va virtual
resurslardan iborat. Infratuzilma bitta ma'lumotlar markazida (MM)
joylashtirilishi yoki markazlashtirilmagan va bir nechta ma'lumotlar
markazlari bo'ylab tarqatilishi mumkin.

4.

Tеxnologiya - grеkcha (techne) so`zidan olingan bo`lib, mohirlik,
ustalik, biror ishni uddalay olishni anglatadi. Bu ma'lum bir jarayonga
nisbatan qo`llanilgan. Jarayon dеganda esa maqsadga erishishga
yo`naltirilgan xatti-harakatlar majmui tushuniladi.
Axborot tеxnologiyasi – ob'еktning (axborot mahsulotining) holati,
jarayon yoki voqеaning yangi xususiyati to`g`risida axborot olish uchun
ma'lumotlarni yig`ish, qayta ishlash va uzatish vositalari va usullari
majmuidan foydalaniladigan jarayondir.

5.

Axborot texnologiyalari usullari bu
ma'lumotlarni qayta ishlash va uzatish usullari
hisoblanadi
Axborot texnologiyalari vositalari - texnik,
dasturiy ta'minot, axborot va boshqa vositalar,
ularning yordamida axborot texnologiyalari
iqtisodiy ob'ektda amalga oshiriladi

6.

Axborot texnologiyalarining asosiy xususiyatlari
Texnologik jarayonni boshqarish- tashkilot boshqaruvi
Axborot texnologiyalarini predmeti - ma`lumot
Ma`lumotlarni qayta
ishlash texnologik
jarayonlarining
operatsiyalari
Axborot texnologiyalarini maqsadi - axborot olish
Axborot texnologiyalarining vositalari – hisoblash majmualari
Texnologik jarayonni optimallik mezoni –
foydalanuvchilarga axborotlarni o`z vaqtida etkazish, uning ishonchliligi,
to`g`ri va to`liqligi

7.

Maqsadlilik
O'z vaqtida
rivojlanish
Butunlik
Axborot
texnologiyalari
xususiyatlari
Komponentlar va
strukturaning
mavjudligi
Tashqi muhit
bilan o'zaro
bog'liqlik

8.

Komponentlar va strukturaning mavjudligi
Funktsional komponentlar
Axborot texnologiyalari
- bu jarayonlar aylanishidagi
tarkibi
o`ziga xos tarkib va
ma'lumotlarni qayta ishlash - bu o'zaro bog'liq bo'lgan AT
jarayonlarining o'ziga xos
tarkibiy qismlarini aks
mazmuni (AT axborot
ettiruvchi ichki majmua
bazasi)

9.

Maqsadlilik
Tashqi muhit
bilan o'zaro
bog'liqlik
Butunlik
O'z vaqtida
rivojlanish
• Zamonaviy kompyuter texnologiyalari, ma'lumotlar bazalari, turli xil
kompyuter tarmoqlarini joriy etish orqali ishlab chiqarish
samaradorligini oshirishdan iborat bo'lib, bu ma'lumotlarning samarali
aylanishi va qayta ishlashiga imkon beradi.
• Bu axborot texnologiyalarining boshqaruv ob'ektlari, tashqi
korxonalar, tashkilotlar, shu jumladan iste'molchilar va mahsulot
etkazib beruvchilari, moliya va kredit organlari va boshqalar bilan
aloqalarini tashkil etishni o'z ichiga oladi.
• Axborot texnologiyalari uning biron bir tarkibiy qismiga xos
bo'lmagan muammolarni echishga qodir bo'lgan ajralmas tizimdir
• Bu axborot texnologiyalari rivojlanishining dinamikligini, uni
modernizatsiya qilish va o'zgartirish imkoniyatlarini, tarkibini
o'zgartirish, shu jumladan yangi tarkibiy qismlarni, yangi
muammolarni hal qilish qobiliyatini va boshqalarni ta'minlaydi.

10.

Axborot texnologiyalari infratuzilmasi ma'lumotlar oqimini, saqlashni,
qayta ishlashni va tahlil qilishni qo'llab-quvvatlovchi jismoniy va virtual
resurslardan iborat.
Odatda standart AT infratuzilmasi quyidagi tarkibiy qismlardan iborat
Texnik ta`minot:
serverlar, kompyuterlar,
ma'lumotlar markazlari,
kommutatorlar,routerlar va
boshqa uskunalar
Dasturiy ta'minot:
Korxona resurslarini rejalashtirish (ERP), mijozlar
bilan munosabatlarni boshqarish (CRM), korxona
samaradorligini oshirishga oid dasturlar va boshqalar.
Tarmoq:
tarmoqqa ulanish, internetga
ulanish, tarmoqlar aro ekran
va xavfsizlik
Oxirgi foydalanuvchilar:
har qanday AT-qurilmaga yoki xizmatga kirish
huquqiga ega bo'lgan tarmoq ma'murlari (admin),
ishlab chiquvchilar, dizaynerlar va kompaniya
xodimlari kabi foydalanuvchilar ham AT
infratuzilmasining bir qismidir.

11. Zamonaviy Kompyuterlar ko’p qismlardan iborat bo’lib, ularda har bir uskunaning o’z vazifasi mavjud.

Korpus turlari
Gorizontal:
Desktop (533 x 419 x 152)
FootPrint (406 x 406 x 152)
SlimLine (406 x 406 x 101)
UltraSlimLine (381 x 352 x 75)
Vertikal:
MiniTower (152 x 432 x 432)
MidiTower (173 x 432 x 490)
BigTower (190 x 482 x 820)
SuperBigTower (xar xil rasmer)

12.

• Protsessor (CPU = Central Processing Unit) – ma`lumotlarni
qayta ishlaydigan va barcha kompyuter qurilmalarini
boshqaradigan mikrosxema.
Mapkaziy protsessor quyidagi asosiy bo`limlarga
bo`linadi:
ALQ(АЛУ) – arifmetik-logik qurilma
BQ (УУ) – boshqaruv qurilmasi
12

13.

Arifmetik mantiqiy qurilmaning vazifasiga
- qo'shish, ayirish, ko'paytirish va bo'lish
kabi arifmetik hamda VA, YOKI, YO`Q
kabi mantiqiy amallarni bajarish kiradi
Boshqarish bloki protsessorning eng muhim
qismidir, chunki u arifmetik mantiqiy qurilmaning
saqlash moslamalari, kirish va chiqish
moslamalari kabi boshqa barcha bo'limlarning
faoliyatini boshqaradi va muvofiqlashtiradi.
13

14.

PROTSESSOR XUSUSIYATLARI
Такт (vaqt) chastotasi (soniyada taktlar soni)
vaqt – eng oddiy operatsiyani bajarish vaqti
GGs(ГГц) = gigagerst, 1 gers = 1 takt soniyada
takt chastotasi 2 (ГГц) 1 takt = 5 10-10 s
Razryadliligi
bitlar soni, 1 ta operatsiyaga protsessor ishlov beradigan jarayon (8, 16,
32, 64, …)
Tizim shina chastotasi
xotira va tashqi qurilmalar bilan ma'lumot almashish chastotasi
(1000 MGs gacha)
Kesh-xotira xajmi
1 yadroga 2 Мb gacha
Shina chastotasi 800
МГц
Intel Pentium 4 3.0G 800MHz/1M
Takt chastotasi
3 ГГц
Kesh-xotira
1 Mb
14

15.

Kompyuterning xotira turlari
Xotira
Birlamchi ichki xotira
Kesh
RAM
ROM
Ikkilamchi tashqi xotira
Magnit
lenta
Qattiq disk
CD/DVD
CD
Flesh
xotira

16.

XOTIRA XUSUSIYATLARI
Hajmi (hajmi)
RAMning hajmi (hajmi): 4 Gbaytgacha (nazariy jihatdan - ko'proq) qattiq
disklar: 1 TBgacha
• Ishlash (kirish vaqti)
ma'lumotlarning minimal qismini o'qish va yozish uchun vaqt (RAM: <10 ns,
qattiq disklar: taxminan 4 ms)
• Razryadliligi
1 ta operatsiyada o'qiladigan yoki yozilgan bitlar soni (8, 16, 32, 64, ...)
• Kirish
istalgan vaqtda - istalgan vaqtda istalgan ma'lumotlar uzatilishi mumkin
(RAM, qattiq disk, flesh-xotira)
ketma-ketlikda - ma'lumotlar faqat ma'lum bir ketma-ketlikda (magnit
lenta) uzatilishi mumkin
16

17. Axborot birliklari

Birlik
O`qilishi
Birlik
O`qilishi
1 bayt
bayt
1 bayt
8 bit
bayt
Qiymati
Qiymati
8 bit
1 Kbayt
Kilobayt 1024 bayt (210)
1 Kbayt
Kilobayt 1024 bayt (210)
1Mbayt Megabayt 1024 Kbayt =1 048 576 bayt (220)
1Mbayt Megabayt 1024 Kbayt =1 048 576 bayt (220)
1Gbayt
Gigabayt 1024 Mbayt = 1 073 741 824 bayt (230)
1Gbayt
Gigabayt 1024 Mbayt = 1 073 741 824 bayt (230)
1Tbayt
Terabayt 1024 Gbayt =1 099 511 697 776 bayt (240)
1Tbayt
Terabayt 1024 Gbayt =1 099 511 697 776 bayt (240)
1Pbayt
Petabayt 1024T bayt = 125 899 978 522 624 bayt (250)
1Pbayt
Petabayt 1024T bayt = 125 899 978 522 624 bayt (250)
1Ebayt
Eksabayt 1024 Pbayt= 1 152 921 504 606 846 976 bayt (260)
1Ebayt
Eksabayt 1024 Pbayt= 1 152 921 504 606 846 976 bayt (260)
1Zbayt
Zetabayt 1024E bayt = 1 180 591 620 717 411 303 424 bayt (270)
1Zbayt
Zetabayt 1024E bayt = 1 180 591 620 717 411 303 424 bayt (270)
1Ybayt Yottabayt 1024 Zbayt = 1 208 925 819 614 629 174 706 176 bayt (280)
1Ybayt Yottabayt 1024 Zbayt = 1 208 925 819 614 629 174 706 176 bayt (280)

18.

Kesh - xotira
Kesh-xotira (cache – zaxira) – operativ xotira va protsessor
o`rtasida joylashgan tezkor xotira.
Muammo – protsessorning takt tezligi operativ xotiraning takt
tezligidan sezilarli darajada yuqori, shuning uchun
protsessor ma'lumotlarini uzatilishini kutadi.
tez
OXQ
Kesh-xotira
sekin
OXQ o`qish– avval kesh. Agar kerakli katak allaqachon
keshda bo'lsa, u keshdan olinadi (tezkor).
18

19.

Operativ xotira
OXQ (ОЗУ) = Operativ xotira qurilmasi
RAM = random access memory
128 Mb dan yuqori
SIMM, DIMM SDRAM,
DDR, DDR2, DDR3
Doimiy xotira
DXQ (ПЗУ) = Doimiy xotira qurilmasi
ROM = read only memory (faqat o`qish uchun)
64 Kb – mikrosxema BIOS (ushbu kompyuterning sozlamalari)
19

20.

Operativ
xotira
Tokdan
uzilganda
Doimiy xotira
Axborot o`chirib
yuboriladi
Axborot saqlanadi
Axborotni
o`zgartirish
mumkinmi?
O`qish va yozish
(RAM)
Faqat o`qish
(ROM)
Axborot uzatish tezligi
yuqori
past
20

21.

Optik disklarni o`qish va yozish uchun moslama - Diskovod
Yumshoq magnit disklar uchun diskovod
• Aylanish tezligi 300 оb/min
• Ma`lumot uzatish tezligi 63 Кb/sek
52x
Diskovod CD-RW 52 32 52
• O`qish CD-ROM x 52 (52 150 Кb/sek)
• yozish CD-RW x 32gacha
• yozish CD-R x 52 gacha
kombinatsion disk
• O`qish va yozish CD-ROM, CD-R, CD-RW
• O`qish DVD-ROM
DVD-RW diskovod
• O`qish va yozish CD x 52 gacha
• yozish DVD-RW, DVD+RW x 8 gacha
(8 9 150 Кb/sek)
• yozish DVD-R, DVD+R x 18 gacha
21

22. Ba`zi mashhur kiritish moslamalari:

Klaviatura
Sichqoncha
Rangli pero
Sensor ekran
Grafik planshet
Djoystik
Trekbol
Scaner
Smart-kartani
o'quvchi
Shtrixli o'quvchi
Biometrik sensor
Veb kamera
Raqamli kamera
Belgilarni aniqlash
magnit siyohi

23.

Kompyuterga turli shakldagi axborot kiritish klaviaturada joylashgan tugmalar ko’magida amalga
oshiriladi. Aniq bir tugma yoki tugmalar birikmasining bosilishi aynan mos ikkilik kodining
kiritilishiga olib keladi. Bunga sabab shriftlovchi nomli mikrosxema ma’lum tugma bosilishida
hosil bo’luvchi signalni ikkilik kodiga aylantirib beradi. Standart klaviaturalarda 101, 102 va 121
ta klavish bo’ladi. Vazifasiga ko’ra klaviaturadagi klavishlar 6 guruhga bo’linadi. Ular 1)
funksional 2) alifbo-raqamli 3) yo’nalishli 4) raqamlar paneli 5) maxsuslashtirilgan 6)
modifikatorlar

24. Klaviatura

25. Ma`lumotlarni raqamli ko`rinishga o`giruvchi vositalar

Skanеr (ingl. scanner – o`qib oluvchi) ma'lumotlarni nurli lampa yordamida rasmli
ko`rinishda kompyutеr xotirasiga o`qib oluvchi qurilma. Skanеrlarning asosan ikki turi
mavjud: stol usti skanеrlari va qo`l skanеrlari.
Skanеr - kompyutеrga matn, rasm, slayd, fotosurat ko`rinishida ifodalangan tasvirlar va
boshqa grafik axborotlarni avtomatik ravishda kiritishga mo`ljallangan qurilmadir.

26.

Skaner shtrix kod
Planshetli skaner
Qo`l skaneri
Rulonli skaner
Proeksiyali skaner

27.

Axborotni chiqarish qurilmalari
Chiqarish moslamasi ma`lumotni foydalanuvchi uchun
maqbul shaklga aylantiradi va foydalanuvchi uchun qulay
shaklda chiqaradi: bosib chiqaradi, display ekraniga, ovoz
chiqaruvchi qurilmaga va x.k.
Chiqarish qurilmalari turi:
Turi
Misol
Elektron chiqish
moslamalari
Katod nurli trubkali monitor, suyuq kristalli ploskiy monitor,
sensorli monitor
Bosib chiqarish
moslamalari
Zarbli printer: matritsali printerlar
Zarbsiz printer: lazerli, purkagichli, termal printerlar
Boshqa moslamalar
Ovoz, tovush, video chiqaradigan qurilmalar

28. Monitor

Monitor – simvolli va grafikli
axborotlarni
namoyish
etish
qurilmasi.
Chiqarish
qurilmasi
sifatida
xizmat qiladi.

29. Monitor turlari

Katod nurli trubkali monitorlari
(monitor ekranidagi tasvir elektron avtomat tomonidan chiqarilgan
elektronlar nuri yordamida hosil bo'ladi. Monitor inson salomatligiga salbiy
ta'sir ko'rsatishi mumkin bo'lgan yuqori statik elektr potentsiali, elektromagnit
nurlanish va rentgen nurlanishini hosil qiladi);
Suyuq kristalli monitorlar
(Noutbukda va cho'ntak kompyuterlarida suyuq kristallarda tekis panelli
monitorlardan foydalaniladi. LCD monitorlarining CRT monitorlaridan
ustunligi zararli elektromagnit nurlanish va ixchamlikning yo'qligidir );
Sensorli manotorlar
(Ushbu turdagi monitorlar kompyuter bilan sezgir ekranda ma'lum bir
joyga barmoq bilan tegib aloqa qilishadi. Sensorli ekranlar zamonaviy
raqamli kameralarda keng tarqalgan )

30.

31. Proеktorlar

Proеktorlar va ekranlar ma'lumotlarni yirik o`lchamda
tasvirlash uchun ishlatiladigan qurilmalardir.
Unda tasvir o`qurilmalar kompyutеr bilan birgalikda
foydalanishga mo`ljallangan bo`lib, ko`proq katta
auditoriyalarda va zallarda hamda turli majlislarda
prеzintatsiya va vidеoroliklarni namoyish qilish uchun
ishlatiladi.
Vidеoproеktor kompyutеr va shunga o`xshash
namoyish vositalarining alohida qo`shimcha monitori
hisoblanib, tasvirlarni yirik hajmda tasvirlash uchun
mo`ljallangan.
Ekran
vidеoproеktor
orqali
yoritilayotgan
matеriallarni o`zida tasvirlovchi elеmеnt.

32.

Matritsali
printer
—
bu
zarbli
printerlardir.
Qog`ozdagirasm siyoh tasmasini urgan kichik tayoqchalar
(odatda 9 yoki 24) izlaridan xosil bo`ladi.
Purkovichli printer - bu siyoh purkovichidan
foydalanadigan printerlar. Bunday purkovichning ishlash
printsipi quyidagicha: siyohning mikro-tomchilari bosim ostida
qog'ozga chiqariladi, bu esa bug'lanish tufayli amalga oshadi.
lazеrli printеr –bu maxsus baraban yordamida sifatli va tez
chop qiladi.
Termal printerlar – bu har qanday ta'minot zanjiri yoki
tarqatish muhitida ishlash uchun mustahkam va ishonchli.
Ushbu printerlar deyarli har qanday mahsulot yoki tovarlarga
shtrix kod yorliqlarini osongina va samarali qo'llashga imkon
beradi

33. Printerlar turlari:

34.

35.

Plotter (ingl. plotter – grafik printer) ― katta hajmdagi
chizmalarni
chop
qilishga
mo’ljallangan
qurilma.
Chizmalarni tushlangan pero yordamida hosil qiadi. Plotter
yordamida o’lchami 300 x 300 sm bo’lgan chizmalarni ham
chop etish mumkin. Rolikli plotterlar qog’ozni pero ostida
harakatlantiradi, planshetli plotterlar esa peroni qog’oz ustida
harakatlantiradi.
15.09.2025
Toshkent Davlat Iqtisodiyot Universiteti

36.

Sichqoncha (ingl. mouse – sichqon) ma’lumot kiritish qurilmasi
bo’lib, biror tekislik bo’ylab yurg’izilganda ostidagi lazer nuri
harakat haqidagi ma’lumotni kompyuterga uzatadi va ekrandagi
kursor mos yo’nalishlarda harakatlanadi. Sichqonchaning tugmalari
yordamida kompyuterga biror buyruq berish mumkin. Birinchi
sichqonchali kompyuter ― Xerox 8010 Star Information System minikompyuteri 1981-yilda ishlab chiqarilgan.

37. Sichqoncha turlari

38. 3. Biznеsda qo`llaniladigan kompyutеrlar turlari.

Shaxsiy kompyuterlar
Hisoblash serverlari
Meynfreymlar
Superkomyuterlar

39.

Shaxsiy kompyuterlar:
dekstop (stol ustidagi)
monoblok
nettop
noutbuk
ultrabuk
subnoutbuk
netbuk
smartbuk
planshet
КПК
smartfon

40.

Statsionar shaxsiy kompyuter
Desktop
Десктоп
Ish stoli kompyuteri (angl. desktop computer) – bu
ofisda yoki uyda ishlash uchun mo`ljallangan
kompyuter

41.

Statsionar shaxsiy kompyuter
Nettop
Неттоп
Nettop (angl. nettop) – tizimli bloke kichik
o`lchamli ish stoli kompyuteri .
«Nettop» atamasi «InterNET» va «deskTOP»
dan olingan. Bulutli texnologiyalarni server bilan
birgalikda qo`llanilganda ishlatiladi.

42.

Statsionar shaxsiy kompyuter
Monoblok
Моноблок
Monoblok (grekcha - bitta) monitor va tizimli blokni birga
birlashtiradi qurilma ortiqcha joy egallamaslikka
mo`ljallangan

43.

Portativ shaxsiy kompyuter
Noutbuk
Ноутбук
Noutbuk (angl. notebook - bloknot) yoki leptop (angl. lap - tizza, top yuqori ) – portativ ShK, display, klaviatura va boshqaruv moslamasini
hamda zaryadlanuvchi batareyalarni korpusida mujassamlashtirgan
qurilma.

44.

Portativ shaxsiy kompyuter
Ultrabuk
Ультрабук
Ultrabuk (angl. Ultrabook) – hajmi va og`irligi jihatidan odatiy
noutbuklardan engilroq, ammo to`laqonli noutbukning ko`plab
xususiyatlariga ega bo`lgan ultra yupqa va engil subnoutbuk .

45.

Portativ shaxsiy kompyuter
Subnoutbuk
Субноутбук
Subnoutbuk (angl. Subnotebook), yoki ultraportativ (angl. ultraportable)
noutbuk, kichik va engil odatiy noutbukning aksariyat xususiyatlariga ega.

46.

Portativ shaxsiy kompyuter
Netbuk
Нетбук
Netbuk (angl. Netbook, net - tarmoq, book - kitob) – nisbatan past ishlashga
ega, asosan Internetga kirish uchun mo`ljallangan noutbuk.
7-12 dyuymli kichik ekran diagonali, kam quvvat sarfli, engil va nisbatan
arzon narxga ega.

47.

Portativ shaxsiy kompyuter
Smartbuk
Смартбук
Smartbuk (angl. Smartbook – bu smartphone - aqlliy telefon va
notebook - bloknot) – kichik noutbuk,smartfonlar va planshet kompyuter
uchun ishlatiladigan bir xil sinfdagi apparat platformasiga qurilgan.

48.

Portativ shaxsiy kompyuter
Planshet
Планшет
Planshetli kompyuter (angl. Tablet computer yoki electron
planshet) – sensorli ekranli mobil qurilmalarning har xil
turlarini o`z ichiga olgan qurilma. Planshet sensorli ekraniga
qo`l tegizish orqali boshqariladi.

49.

Portativ shaxsiy kompyuter
Cho`ntak shaxsiy kompyuteri
Карманный персональный
компьютер
Cho`ntak shaxsiy kompyuteri (angl. Personal Digital Assistant, PDA — «shaxsiy
raqamli kotiba») — portative hisoblash uskunasi, keng funksional imkoniyatlarga
ega. Uni ko`pincha qo`lbop deb nomlashadi (англ. palmtop) kichik bo`lgani
uchun.Klassik SHK larda qo`ng`iroq qilishning imkoniyati, shuning uchun endi
ular deyarli butunlay kommunikatorlar –uyali aloqa moduli va smartfonlar bilan
almashtirildi.

50.

Portativ shaxsiy kompyuter
Smartfon
Смартфон
Smartfon (ingl. smartphone – aqlliy telefon) – mobil telefon, cho`ntak
shaxsiy kompyuteri funksional imkoniyatlari bilan to`ldirilgan.
Shu bilan birga Kommunikator (ingl. communicator, PDA phone) —
mobil telefon funksiyalari bilan to`ldirilgan cho`ntak kompyuteri.

51.

Yuqoridagilardan tashqari, turli xil gibrid
qurilmalar mavjud

52.

Hisoblash serveri
Server kompyuterlar. Tarmoqqa ulangan, doimiy ishlaydigan va tarmoqning turli xizmatlarini bajaradigan
kompyuterga SERVER deyiladi. Server tarmoqdagi ma`lumotlarni saqlaydi, tarmoqning boshqa nuqtalariga uzatadi va
asosiy xizmati – foydalanuvchilarni internetga ulaydi.
Turlari:
Ishchi gurux serveri
Kontroller domen
serveri
web-server
e-mail-server
Fayl-server va b.

53.

MЕYNFRЕYMLAR
Mеynfrеym (ingl. mainframe) – umummaqsadli, jadal hisob amallari va axborotning ulkan
hajmiga ishlov bеrish bilan bog`liq vazifalarni hal etish uchun mo`ljallangan yuqori darajali katta
univеrsal kompyutеr. "Mеynfrеym" tushunchasi "katta elеktron-hisoblash mashinasi" atamasi bilan
ma'nodosh.
Bunday kompyutеrlar XX asrning 80- yillariga qadar kompyutеrlar bozorida ustunlik qilib
kеlgan bo`lib, asosan Amеrikaning Ay-Bi-Em (IBM) firmasi tomonidan ishlab chiqarilgan.
Mеynfrеymlar yirik korporatsiyalar, hukumat muassasalari va banklar tomonidan qo`llaniladi.

54.

Superkonpyuter
Суперкомпьютер
Superkompyuter «Ломоносов»,
Zamonaviy superkompyuterlar – bu yuqori samarali server kompyuterlar bo`lib
maksimal ishlashga erishish uchun bir-biriga lokal yuqori magistral bog`lanishga ega.
Supеrkompyutеrlar – juda katta tеzlikni talab qiladigan va katta hajmdagi
masalalarni еchish uchun mo`ljallangan tizimdir. Bu kompyutеr tizimlari 1 sеkundda
o`n trillion amal bajaradi.

55. Yana qanday turdagi kompyuterlar mavjud?

Kompyuter klonlari– oddiygina qilib aytganda o`z
operatsion tizimi, kiritish chiqarish va xotira
qurilmalariga ega kompyuter. Misol uchun to`lov
terminali yoki bankomat

56.

Zamonaviy o`yin uskunalari ham kompyuterlardir, ular
kompyuter funsiyasini bajaradi, asosiy funksiyadan
tashqari ular boshqa ko`ngil ochar vazifalarni ham
bajaradi.

57.

Uy johozlarida mikroprotsessorlar mavjud bo`lib,
ular aslida kompyuterning bir qismidir.

58. 4. Tеxnik vositalarni rivojlanish tеndеntsiyalari

Sun'iy intellekt deganda, dasturlashtirmaydigan foydalanuvchiga o'z muammolarini
o'rnatish va hal qilishga imkon beradigan apparat va
dasturiy vositalar to'plami tushuniladi.
Sun'iy
intellekt
zamonaviy
ishlab
chiqaruvchilarni turli xil sohalarda murakkab va
ilgari mumkin bo'lmagan vazifalarni hal qilishga
yordam beradigan ko'plab yangi imkoniyatlarga ega.
Aniq misollardan biri - bu tasvirni tahlil qilish:
ob'ektlarni aniqlash, pozitsiyalar va imo-ishoralar,
traektoriyani bashorat qilish, masofani hisoblash va
hk. Ushbu mashinani ko'rish vazifalari avtonom
robotlar, dronlar va o'zini o'zi boshqaradigan
mashinalarda faol foydalaniladi.

59. Neyrokompyuter interfeysi

Neyro-kompyuter interfeysi - miya va elektron qurilma o'rtasida bir tomonlama
yoki ikki tomonlama aloqani ta'minlash uchun mo'ljallangan qurilma yoki ishlash
printsipi Neyrointerfeyslar va grafik protsessorlarning rivojlanishidagi taraqqiyot
tufayli o'yinlar to'liq virtual haqiqatga aylanadi va hamma narsa faqat VR
dubulg'asi bilan cheklanib qolmaydi. O'yinda sodir bo'ladigan barcha narsalarni
his qilishingizga imkon beradigan kostyumlar paydo bo'ladi

60. Virtual haqiqat

Virtual haqiqat deganda biz tabiatda
mavjud
bo'lmagan
sun'iy
dunyoni
tushunamiz, unga inson nafaqat kuzatuvchi
sifatida, balki ishtirokchi sifatida ham
butunlay "cho'mishi" mumkin. VR tizimlari bu inson uchun bu sun'iy dunyoda bo'lish
illyuziyasini yaratadigan va unga bu dunyo
ob'ektlarini boshqarishga imkon beradigan
texnik vositalar. Bundan ham qiziqroq va
istiqbolli - bu haqiqat bilan aloqani
yo'qotmasdan virtual olamga sho'ng'ish
imkonini beruvchi 3D aralash haqiqat
tizimlari

61. Ovozni boshqarish va kontaktsiz interfeys

Kelajakdagi qurilmalar bilan, xuddi tirik
suhbatdosh bilan suhbatlashgandek, to'laqonli dialogni
o'tkazish mumkin bo'ladi. Kompyuter uchun kerakli
harakatni bajarish uchun qo'lning bitta to'lqini yoki
ovozli buyruq etarli. Yaxshi o'ylangan tabiiy til
interfeyslari nafaqat inson va kompyuter o'rtasidagi
o'zaro ta'sirni tabiiy holga keltiradi: nutqning o'zaro
ta'siri
jarayonida
foydalanuvchi
kompyuterni
insoniylashtiradi va uni jamiyatning ma'lum bir a'zosi
sifatida qabul qiladi. Bu dizaynerlar va kontent
yaratuvchilarga foydalanuvchilar bilan chindan ham
chuqur munosabatlarni o'rnatish uchun ulkan
imkoniyatlar beradi.

62. 3D Printerlar

3D texnologiyasi tasvirni vizual va tovushli
uzatib berishning dunyodagi eng ilg`or
usulidir. 3D printerlar - uch o`lchamli
chizmalar asosida narsa-buyumlar "chop
etuvchi" printerlardir.
“D” atamasi inglizcha “dimensions” so`zidan
olingan bo`lib, “o`lchamlar” ma'nosini
anglatadi.
Hozircha bu kabi ishlanmalar tor doirada
amalga oshirilayotgan bo`sa, yaqin kelajakda
bemalol uy sharoitida 3D-printerdan ro`zg`or
buyumi chiqarib olishning imkoni bo`ladi.

63. 3D printer

64. Gologrammalar yordamida aloqa qilish

Yaqin kelajakda nafaqat gologramma yordamida qo'ng'iroq qilish, balki butun virtual
uchrashuvlarni o'tkazish ham mumkin bo'ladi.

65. Robot kompyuterlar

G`isht teruvchi robot (Avstraliya)
SoftBank Robotics Europe sun'iy intellekt
laboratoriyasida jamoa tomonidan yaratilgan
Pepper nomli robot o'zini qobiliyatli talaba
sifatida ko'rsatdi va ipda to'p o'ynashni biladi.

66. Robot kompyuterlar

Turkiyaning Letrons kompaniyasi haqiqiy
BMW avtomashinasini o'zgaruvchan
o'yinchoqqa aylantirdi, uni masofadan
boshqarish pulti yordamida ulkan robotga
aylantirish mumkin. Mashina haqiqatan
ham haqiqiy, dvigatelga ega (400 ot
kuchiga ega), boshqaruv tizimiga ega
(garchi sezilarli o'zgarishlar tufayli biroz
cheklangan bo'lsa ham). Biroq, u minishi
mumkin. Faqat BMW avtomobillarining
o'ziga xos tezlikda emas.

67. Zamonaviy kameralar

• 360 daraja rasmni yaratadigan
kamera foydalanganligi sababli,
kompyuterda yoki smartfon yoki
planshetda aylana bo'ylab aylantirib,
tasvirni xar taraflama aylantirib
ko'rish
uchun
foydalanishlari
mumkin.

68. Google Home mini

69. Dronlar

70.

71.

E`tiboringiz uchun raxmat