Радиобайланыс принциптері

1.

Радиобайланыс
принциптері.

2.

Сабақтың мақсаты:
а) білімділік: Оқушыларға радиотолқындар
және радиобайланыс туралы түсінік беру.
б) дамытушылық: Оқушылардың логикалық
ойлау қабілеттерін және есеп шығару икем
дағдыларын арттыру. Есте сақтау қабілетін,
қабылдауын, зейінін тұрақтандыру.
в) тәрбиелік: қарым – қатынас арқылы сөйлеу
мәдениетін қалыптастыруға, өз ойын толық
жеткізе алуға тәрбиелеу.

3.

Попов Александр
Степанович

4.

№
Жылы
Атқарылған жұмысы
1
1888
А.С. Попов электромагниттік толқындар арқылы
алыс қашықтықтарға сигнал жеткізудің
ғылыми болжамын ұсынды.
2
1896
Проблеманың практикалық шешімін ол 1896 ж.
тапты
3
1896ж,
24наурыз
Ресейдің физика – химия қоғамының мәжілісінде А.
С. Попов әлемінде бірінші рет 250м қашықтықта
сымсыз радиограмма арқылы Генрих Герц деген екі
сөзді жеткізді
4
1897
Г.Маркони .Электормагнитті толқындарды
пайдаланып, хабар таратуға болатындығы жөнінде
патентті А. С. Поповтан бұрын алған.
5
1906
Американдық инженер Д. Форестің үш электродты
шамды — триодты ойлап шығарумен байланысты.

5.

Радиобайланыстың қарапайым сұлбасы 3.18-суретте
көрсетілген

6.

Осы сұлбаға сүйене отырып,
радиобайланыстың негізгі физикалық
принципін жүзеге асырады. Таратқыш
радиостанцияда жоғары жиілікті
тербелістер генераторы антеннада
қоздыратын жиілігі жоғары айнымалы ток
кеңістікте шапшаң өзгеретін
электромагниттік өріс туғызады да, ол
электромагниттік толқын түрінде тарайды
(3.18, а-сурет)

7.

Қабылдағыш антеннаға жеткен
электромагниттік толқын таратқыш
станция қандай жиілікпен жұмыс
істейтін болса, жиілігі дәл
сондай айнымалы ток туғызады.
Қабылдағыш антеннаға қосылған
тербелмелі контур резонансқа түсу
нәтижесінде жиілігі бізге қажетті
таратқыш радиостанцияның
жиілігіндей еріксіз тербелісті ғана
күшейтіп, бөліп алады (3.18, в-сурет).

8.

Тұңғыш рет электромагниттік толқынды
сымсыз байланыс жасау үшін қолдануға
болатынын 1895 жылы
7 мамырда орыс ғалымы Александр
Степанович Попов Ресейдің физикахимия қоғамының мәжілісінде тәжірибе
жасап көрсетті.
Попов электромагниттік толқындарды
тіркеудің сенімді және жақсы сезгіш
тетігі—когерерді қолданды.

9.

Оны Поповтың ашқан
жаңалығынан бес жыл бұрын,
сезімталдығы нашар Герцтің
ұшқындық қабылдағыш
вибраторының орнына,басқа
тәсілді қолдануды ұсынған
француз физигі Э. Бранли еді.
Өзінің жасаған аспабын Бранли
когерер деп атаған. Когерер — екі
электроды бар шыны түтік. Оның
ұсақ металл үгінділері салынған.

10.

(3.19-сурет).

11.

Қалыпты жағдайда когерердің кедергісі
үлкен болады, өйткені үгінділердід бірбіріне тиісуі нашар. Поповтың
қабылдағышы когерерден К,
электромагниттік реледен ЭМ, электр
қоңырау Қ мен ток көзінен тұрады (3.19сурет).

12.

Алғашқыда А.С. Попов өзінің
қабылдағышын найзағайдағы электр
разряды кезінде пайда болатын
электромагниттік толқынды тіркеу үшін
қолданады. Оны ол "найзағай тіркегіш"
деп атаған. Антеннаға жеткен жиілігі
жоғары электромагниттік толқын еркін
электрондардың еріксіз тербелістерін
қоздырып, айнымалы ток туғызады.

13.

Айнымалы кернеудің әсерінен үгінділер арасында
электрлік ұшқындар туады да үгінділерді пісіреді.
Когерердің кедергісі 100—200 еседей күрт кемиді.
Жайшылықта когерердің кедергісі өте үлкен
болғандықтан реле қоңырау тізбегін ток көзіне қоса
алмайды. Енді электромагниттік толқын келгенде
электр қоңырауының тізбегі когерер арқылы
тұйықталады. Балға Б когерерді соғып толқын
келгенін хабарлайды. Электромагниттік толқын
аяқталысымен, қоңырау тізбегі ажыратылады, өйткені
балға қоңыраумен бірге когерерді де соғады.
Когерерді сілкіп қалғанда оның кедергісі қайтадан
бұрынғы үлкен мәніне ие болады да, келесі толқынды
қабылдауға дайын тұрады.

14.

Радиобайланыстың дамуының ең маңызды
кезеңі 1906 жылы американдық инженер
Д. Форестің үш электродты шамды —
триодты ойлап шығарумен байланысты.
Триод негізінде 1913 жылы өшпейтін
электрлік тербелістердің шамды генераторы
жасалынды. Соның нәтижесінде
электромагниттік толқын арқылы енді
музыканы, сөзді, яғни дыбысты қашықтықта
тарату жүзеге асырылды. Оны
радиотелефондық байланыс деп атады.

15.

Төменгі жиілікші электрлік тербелістерге
сәйкестендіре отырып жоғары жиілікті
электромагниттік тербелістерді басқару —
жоғары жиілікті тербелістерді модуляциялау деп
аталады. Модуляция деп отырғанымыз жоғары
жиілікті тербелістердің параметрлерінің бірін —
амплитудасын, жиілігін немесе фазасын төменгі
(дыбыс) жиілікпен баяу өзгертетін процесс.
Радиобайланыста амплитудалық, жиіліктік және
фазалық модуляция қолданылады. Жоғары
жиілікті тербелістерді тасымалдаушы жиіліктер
деп атайды, өйткені олар дыбыс жиілігіндегі
тербелістердің тасымалдаушылары рөлін
атқарады.

16.

РАДИОТОЛҚЫНДАРДЫҢ ТАРАЛУЫ
Жиіліктің
атауы
Өте төменгі
Толқындар
дың атауы
Жиіліктер
Милиметрлі
к,
өте 3-30кГц
жоғары
Толқын
ұзындығы
100-10км
Төменгі
Километрлі
к, ұзын
Орташа
Гектометрлі
300кГц-3МГц 1км-100м
к, орташа
3-30кГц
10-1км
Қолданылуы
Су асты кемелер,
радионавигацияда
метерологиялық
байланыс үшін
Радио хабарларын
15001600м диапазонын
да
тарату
мақсатында
Радио хабарларын
тарату
600-200м
диапазонында
тарату

17.

Жоғары
Декаметр 3МГцлік, қысқа 30МГц
Радио хабарларын
75100м-10м 16м
диапазонында
тарату мақсатында
Өте жоғары
Метрлік,
30МГцультрақыс
300МГц
қа
10м-1м
Телевидение,
радиолакация
1м-10см
Радиорелелі
байланыс, телевидение,
радиолакацияда
3ГГц-30ГГц 1см-1см
Өте жоғарғы жиілікті
техника,
спутник
көмегімен космостықтық
байланыста,
радиоастрономияда
Ультра
ы
жоғар Дициметр 300МГцлік
3ГГц
Шекті жоғары
Сантимет
рлік
Гипер жоғары
Миллимет 30ГГцрлік
300ГГц
1см-1мм
Радиоспектрлік

18.

Дицимиллиме
трлік,
300ГГц-3ТГц
субмилиметрлі
к
1мм-0,1мм
Космостық байланыста
Ұзын
инфрақызыл
толқын
0,1мм-10мкм
ИК-локация, байланысында
Қысқа инфрақ
30ГГц-300ГГц
ызыл толқын
10мкм-1мкм
ИК - локация, байланысында,
физикалық зерттеулерде
Жақын
инфрақызыл
толқындар,
оптикалы
толқындар,
жұмсақ
ультракүлгін
300ГГц-3000ГГц
1мкм-0,1мкм
Оптикалық сызықтар
лазерлік байланыстарда
Ренген
сәулеленуі
<3000ГГц
>0,1мкм
Квантты
генераторлардың
рентгендік сәулеленуінде
3ТГц-30ТГц
көмегімен