Жарықтың сынуы

1. Ой қозғау

Сенің ойыңша, тас жолдағы «шалшықтың» пайда
болуын қандай физикалық құбылыспен түсіндіруге
болады? Қандай жағдайларда осындай сағымды
бақылауға болады?
Шын мәнінде осы жағдайларда асфальт төселген
тас жолда біз нені көреміз?

2. Сағым (Мираж)

1. Сағымның пайда болуын жарық
сәулелерінің қисаюымен, яғни жарықтың
сыну құбылысымен түсіндіруге болады.
2. Асфальт төселген тасжол күңгірт түсті
болғандықтан, күнге қатты қызады.
Тасжолмен іргелес орналасқан ауа
қызғанда, оның тығыздығы жоғарғы
жатқан ауа қабаты тығыздығынан
төменірек болады.
Төменгі қабаттарға түскен кезде жарық
сәулесі қисаяды және жерден алыстап
барып, бақылаушының көзіне түседі.
Жарық сәулесі үлкен бұрышпен айнаға
түсіп, одан шағылысқандай болады.
3. Бақылаушыға оның алдында су айдыны
— аспанның бейнесі тұрғандай көрінеді

3. Жарықтың сынуы. Жарықтың сыну заңы. Жазық параллельді пластина және ондағы жарық шоғының өтуі.

4. Оқу мақсаттары

• 8.5.1.4 - жарықтың сынуын демонстрациялайтын тәжірибені
сипаттау;
• 8.5.1.6- жазық параллель пластинада сәуленің жолын салу;

5. Сөздік

Қазақша
Жарықтың сынуы
Жазық параллель шыны
пластина
Сыну бұрышы
Ағылшын түйреуіші
Шынының сыну
көрсеткіші
Салыстырмалы сыну
көрсеткіші
Ортаның абсолют сыну
көрсеткіші
Орысша
Преломление света
Плоскопараллельная
стеклянная пластина
Угол преломления
Английская булавка
Показатель преломления
стекла
Относительная показатель
преломления
Абсолютная показатель
преломления среды
Ағылшынша
Light refraction
Plane-parallel glass plate
Angle of refraction
Safety pin
Indicator of refraction of
glass
Relative refraction indicat
Absolute indicator of
refraction of the
environment

6.

Жарықтың сынуы дегеніміз не?
Суреттегі берілген мәліметтерді сипатта

7.

8.

Жарықтың бір ортадан басқа
ортаға өту кезіндегі таралу
бағытының өзгеруі
жарықтың сынуы деп аталады.
Басқа ортаға өткен сәулені
сынған сәуле деп атайды.
Сыну бұрышы – сынған сәуле
мен екі ортаның шекарасындағы
сәуленің түсу нүктесіне
тұрғызылған перпендикуляр
арасындағы бұрыш.

9. Жарықтың сынуы

• MN сызығы-екі ортаны бөлетін шекарасы (ауа - су)
• Мөлдір бетке S жарық сәулесі түседі. Оның бағыты SO деп белгіленген, SO сәулесі –
түскен сәуле
• ОВ сәулесі – сынған сәуле
• Сәуленің О түсу нүктесінен екі ортаны шекара сызығынан ОС перпендикуяр (нормаль
сызығы) жүргіземіз.
• бұрышы – түсу бұрышы. Түскен сәуле мен екі ортаны бөлетін шекараға сәуле түскен
нүктеден тұрғызылған перпендикуляр арасындағы бұрыш түсу бұрышы деп аталады.
• бұрышы – сыну бұрышы. Сынған сәуле мен екі ортаны бөлетін шекараға сәуле түскен
нүктеден тұрғызылған перпендикуляр арасындағы бұрыш сыну бұрышы деп аталады.

10.

Тәжірибе арқылы жарықтың сыну
заңы анықталды: әртүрлі екі
ортадағы жарықтың таралу
жылдамдықтарының қатынасы
түсу және сыну бұрыштарының
синустарының қатынасына тең
болады.
Жарықтың вакуумдегі таралу
жылдамдығы 3*108 м/с.
Вакуумнан қандайда бір мөлдір
ортаға өткенде жарықтың
жылдамдығы азаяды.
мұндағы ʋ