Соғыстан кейінгі жылдардағы қазақ КСР-нің әлеуметтікэкономикалық дамуы

1.

ҚАЗАҚСТАН СОҒЫСТАН КЕЙІНГІ ЖЫЛДАРДА (1946-1953
ЖЫЛДАР)
Соғыстан кейінгі жылдардағы қазақ КСР-нің әлеуметтікэкономикалық дамуы

2.

-
-
-
1945 жылы 23 маусымда КСРО Жоғарғы Кеңесінің
сессиясы қабылдаған демобилизация туралы
Заңнан кейін жауынгерлер бейбіт тіршілікке оралды.
1946 жылы КСРО-ның бірқатар аудандарын
ашаршылық жайлады
1946 жылы наурызда «КСРО халық-шаруашылығын
қайта қалпына келтірудің және дамытудың 19461950 жылдарға арналған төртінші бесжылдық
жоспары туралы Заң» қабылданды.

3.

-
-
-
Төртінші бесжылдықтың соңына қарай республика
МТС-тары күшейіп, колхоздардың 95%-ына
қызмет көрсетті.
Бес жылдық жоспар 1928 жылдан бастап
жүргізілді.
1947 жылы желтоқсанда карточкалық жүйе
жойылды. Ақша реформасы жүргізіліп, сом
шығарылды.
1948 жылдан бастап жаппай электрлендіру жүрді.

4.

- 1939-1959 жылдар аралығында Қазақстанда
демографиялық дағдарыс орын алды.
- 1959 жылғы Бүкілодақтық халық санағының
деректері бойынша қазақ халқының қазақтардың
үлесі 30%-ды ғана құрады.
- 1950 жылдары қабылданған іс-шаралар:
- Он жылдық білім енгізілді;
- Жалақы мөлшері өсті;
- Ауруханалар салынды;
- Тұрғын үйлер салу қолға алынды;
- Балалы әйелдерге берілетін жәрдемақы артты;
- Халықтың барлық әлеуметтік тобына тегін
дәрігерлік көмек көрсетілетін болды.
Осы жағдайлар 1960-1962 жылдары Қазақстанда
«демографиялык жарылыс» болды.

5.

-
-
1951-1952 жылдары республикада мал басының
шығыны көп болды.
Жамбыл облысы Мойынқұм ауданы Айдарлы
ауылының шопаны Жазылбек Қуанышбаевтың
атағы кеңінен жайылды.
Оның қаракөлі Дели, Бухарест, Познань және НьюЙорк аукциондарына қойылды.
1958 жылы екінші рет елдің жоғары марапаты «Орақ
және балға» алтын медалімен марапатталды.
Ы. Жақаев, Н. Алдабергенов, Н. Головацкий, Я.
Геринг т.б. ауыл еңбекшілері Социалистік Еңбек Ері
деген атаққа ие болды.

6.

-
1947
жылы
Өскемен
қорғасын-мырыш
комбинаты алғаш рет мырыш шығарды.
Балқашта мыс қорыту зауыты қуатын
арттырды.
1954 жылдан Екібастұз бассейнінің қалың
қабаттарынан көмір өндіріле бастады.
Мұнайлы, Ембі бассейндерін және басқа да
кәсіпшіліктерді өндіріске қосу арқылы 1950
жылы мұнай өндіруді соғысқа дейінгі
деңгеймен салыстырғанда 52% -ға арттыруға
мүмкіндік туды.

7.

-
1950 жылдары қайта жабдықталған Семейдегі май зауыты,
Петропавлдағы «Комсомоль тігін фабрикасы өнім бере бастады;
Жамбыл (қазіргі Тараз), Қызылорда, Павлодардағы тері зауыттарының
құрылысы аяқталды.
1950 жылы ұзындығы 483 км Мойынты-Шу теміржолы тармағы салынды.
1949 жылы Алматы қаласында 56 елді мекенмен байланыстыратын
автоматтық телефон станциясы жұмыс істей бастады.

8.

-
-
Ұлы Отан соғысынан кейінгі онжылдықта
Қазақстан экономикасының дамуындағы басты
бағыты өндірушілік-шикізаттық бағытта
болды.
Қазақстанда 1950 жылдары қаржының ең көп
бөлігі ауыр өнеркәсіпке бөлінді.
Алматыда Киров атындағы ауыр машина
жасау зауыты.
Ұлы Отан соғысынан кейін металлургия
зауыты іске қосылған қала Теміртау.
Өскемен су электр станциясы.
1950 жылдары құрылысы аяқталған зауыттар:
Жамбыл, Қызылорда, Павлодардағы тері
зауыттары. Ұлы Отан соғысынан кейінгі
жылдары республиканын батысында іске
косылған мұнай кәсіпшілігі: Ембі

9.

Қазақстанда әскери-өнеркәсіп кешенінің қалыптасуы

10.

-
-
-
-
1920 жылдары басталған әміршіл-әкімшіл жүйе өз
жалғасын тапты.
1947 жылы КСРО үкіметі құпия қала құру туралы
шешім қабылдап, оған «Семей -21» деген жасырын
ат берді.
Семей атом полигоны, аумағы 18 мың
километрдей жер.
Алғашқы атомдық жарылыс 1949 жылы 29
тамызда таңғы сағат 6:30 да Абай және
Абыралы аудандарында халыққа ескертілместен
жүргізілді.
Жалпы Семей полигонында 1949-1989 жылдары
456 жарылыстар өткізілген.

11.

-
-
Соның ішінде ауада ашық жарылыстар 1949-1963 жылдар аралығында жасалды.
Жабық түрде 1964-1989 жылдары.
ХХ ғ. ІІ жартысында Семей полигоны Павлодар, Қарағанды, Өскемен
облыстарына экологиялық апат әкелді.
Семей полигонында 1951 жылдың 18 қазанында уран бомбасы,
1953 жылдың 12 тамызында жер үстінде алғаш рет қуаттылығы 500 килотонна
болатын сутегі бомбасы сыналды.
1999 жылы БҰҰ аясында Семейдегі сынақ салдары мәселелеріне арналған
халықаралық конференция Токиода өтті.

12.

-
-
Алматы ауыр машина жасау зауыты 1941 жылы Алматыға көшіріліп әкелінген Луганск
паровоз жасау зауытының үш цехы негізінде құрылды.
1942 жылдан бомба, мина, снарядтар шығарды, әскери тапсырыстарды орындап
отырды.
Курчатов қаласында ядролық зымырандардың қозғалтқыштары дайындалды.

13.

-
-
-
Петропавлдегі ауыр машина жасау
зауытында
орта
қашықтықтағы
баллистикалық зымырандар жасалынды.
Орал қаласының кәсіпорындары әскери
кемелерді қару-жарақпен қамтамасыз
етіп отырды, ірі калибрлі пулеметтер
шығарды.
Өскеменнің
Үлбі
металлургиялық
комбинаты
табиғатта
аса
сирек
кездесетін әскери-өндірістік маңызы зор
бериллий,
тантал
химиялық
элементтерін өндірді.

14.

Сталиндік идеологияның Қазақстандағы
қоғамдық-саяси өмірге әсері

15.

1940-1950 жылдары ұлт кайраткерлерін қудалау.
- М.Әуезов, Ғ.Мүсірепов, С.Мұқанов «қазіргі
тақырыпқа пьеса жазбайтындар» ретінде
сыналды.
- Ә.Тәжібаевтың
«Біз - қазақпыз»
атты
шығармасы ескі хандар мен бай-шонжарлар
өмірін мақтау, марапаттау деп сынға алынды.
- А. Жұбанов «феодалдық-байшылдық дәстүрлерді
асыра дәріптегені» үшін қатаң сынға ұшырады.
- Космополитизм отан қорғауды, ұлттық дәстүрді
мойындамайтын, патриотизмнен бас тартуды
уағыздайтын көзқарас.

16.

-
-
-
1947 жылы Қазақстан КП «Қазақ КСР Ғылым
академиясының
Тіл
және
әдебиет
институтының жұмысындағы саяси өрескел
қателіктер туралы» қаулысы жарияланған соң
ұлтшылдықты айыптау кеңінен қанат жайды.
Б. Кенжебаев, Т. Нұртазин,Ә. Қоңыратбаев, Е.
Ысмайылов, М. Әуезов, Қ. Жұмалиев, Ә.
Марғұлан
секілді
талантты
зерттеушілер
ұлтшылдар қатарына жатқызылды.
Әдебиетші ғалымдардың бір тобы «Кенесарыны
дәріптеушілер» ретінде де айыпталды.
Дулат Шортанбайұлы, Мұрат Мөңкеұлы,
Ғұмар Қараш сияқты қайраткерлердің еңбектерін
пайдалануға тыйым салды.

17.

Ермұқан Бекмаханов 1943 жылы Алматыда
«Қазақ КСР тарихы» атты еңбектің негізгі
авторларының бірі.
- 1947 жылы «XIX ғасырдың 20-40жылдарындағы Қазақстан» деген атпен
жеке монография етіп жарыққа шығарған
болатын.
- Оған буржуазияшыл-ұлтшыл
идеологияны дәріптеуші деген саяси айып
таңылды.
- ХХ ғ. 50-жылдары «Ленинград ісі», «Дәрігерлер ісі»
сияқты Қазақстанда қолға алынған «Бекмаханов
ісі».

18.

-
-
1950 жылдың желтоқсанында
Е.Бекмахановты ресми түрде саяси
айыптаған «Правда» газетінде
жарияланған мақала «Қазақстан тарихы
мәселелерін маркстік-лениндік тұрғыдан
баяндайық».
1952 жылы Қазақ КСР Жоғарғы Сотының
шешемі бойынша 25 жылға бас
бостандығынан айрылды. 1953 жылы
Берия атылғанан кейін, Анна
Панкратованың арқасында Бекмаханов
ісі қайта қаралып 1954 жылы 16 ақпанда
ақталып шықты.

19.

-
-
1940-1950 жылдары биология, медицина
және
экология
саласындағы
біраз
ғалымдарға «космополит» деген айыптар
тағылып, олар республиканың ғылымизерттеу мекемелері мен жоғары оқу
орындарынан қуылды.
Көрнекті
қоғамтанушы
ғалымдар
А.
Жұбанов, Қ. Жұмалиев, Б. Сүлейменов,
Е.Ысмайловтарға саяси айыптар тағылды.
-
ХХ ғасырдың 40-50жылдары заңғар
жазушы М.Әуезов қудаланды.
Ғылым
академиясынын
президенті,
академик Қ.Сәтбаев «Ер Едіге» жырына
алғы сөз жазғаны үшін ұлтшыл атанды.