Қазақстан тарихы ҰЛЫ ОТАН СОҒЫС ЖЫЛДАРЫНДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН 1941 жылы 22 маусым – 1945 жылы 9 мамыр (1418 күнге созылды)

1.

Қазақстан тарихы
ҰЛЫ ОТАН СОҒЫС ЖЫЛДАРЫНДАҒЫ
ҚАЗАҚСТАН
1941 жылы 22 маусым – 1945 жылы 9 мамыр
(1418 күнге созылды)

2.

Сабақтың мазмұны:
1
3
Соғыстың басталуы
Қазақ батырлары
2
4
Шайқастар
Қиыр шығыстағы соғыс

3.

"Барбаросса"
• Фашистік Германияның билеушілерінің КСРО- ны
талқандап шығыста «өмір
кеңестігін» қамтамасыз етуге арналған жоспары
(Германияның қауырт соғыс жоспары).
• Германия 6-8 аптада толық елді жаулап,
Арахангельск – Еділ – Астрахань шебіне шығуды
көздеді.
• Бұл жоспары бойынша 1941 жылдың күзніде
жаулап алыну көзделді.
• КСРО «көп ұлтты жасанды тұрақсыз, бірліктен
жұрдай этностық конгломерат» - деп есептеді

4. «Үлкен Түркістан» (Гросстуркестан)

• Фашистер жобасы бойынша Қазақстан кірген
аймақтық рейхкомиссариаты.
• «Арбайтегемайншафт Түркістан» атты барлау
мектебі жасады.
• Қазақстан, Орта Азия, Солтүстік Кавказ,
Қырым, Шыңжаң, Ауғанстанның бөлігі кірді.
• Ұлы Герман империясы үшін қуатты шикізат
және азық-түлік базасын жасау
• Кеңес елін отарға айналдырып, халықтарын
құлдыққа түсіру

5.

Түркістан легионы
Тұтқынға түскен кеңес әскерлер мен қоныс
аударып кеткен мұсылман - түркі
ұлттарынан тұрды.
Орталық Азиялық әскери тұтқындардың
құралған Вермахтың бөлімі.
М.Шоқай легион лагеріндегі тұтқындар
жағдайын жақсарту үшін еңбек етті.

6.

Соғыс барысы

7. Соғыстың басталуы

• 1941 жылы 22 маусымда Германия шабуыл жасаспау
жөніндегі Молотов-Ребенторп шартын бұзды.
• Соғыс жарияламастан КСРО аумағына басып кірді.
• «Ұлы Отан соғысы» деп 1941 жылы 3 шілдеде
И.В.Сталиннің сөздерінде кейін аталды.
• 1941 жылы 30 маусым Мемлекеттік Қорғаныс
Комитеті
құрылды. Сталин төраға болды.

8.

Брест шайқасы
• Алғашқы шайқас Брест қамалы үшін болды.
Тарихта «Брест шайқасы» деген атпен қалды.
• 1941 жылы 22-24 маусымда болды.
• 33 ұлт өкілдері қамалды қорғады.
• Қазақстандық А.Наганов, В.Фуров, Қ. Тұрдыев,
Ш.Шолтыровтар ерлік жасады.

9.

1941 жылы 20 қырүйекте үш тәулік бойы күші
басым жаумен ұрыс жүргізген 800 жауынгерді
басқарған дивизия комиссары, Оңтүстік-батыс
майдан Әскери Кеңесінің мүшесі: Е.П.Рыков

10.

Қазақстандықтардың Ұлы
Отан соғысына қатысуы

11.

• 2 млн-нан астам адам әскери даярлықтан өтті.
• Әр бесінші адам майданға аттанды.
• Әскер қатарына 1 млн 200 мыңдай адам әскери
міндеттілер шақырылды
• Еңбек армиясына 700 мыңнан астам адам
шақырылды.
• Көшіріліп әкелінген 27 әскери оқу орынынан 16
мың офицер даярлап шығарды.
• Соғыс жылдары әскери оқу орындарына 42 мыңнан
астам қазақстандық жіберілді.
• Алғашқы кезеде 14 атқыштар мен атты әскер
дивизиясы, 6 бригада майданға жіберілді.
• Қазақстанның 36-жеке атқыштар бригадасы 30дан астам ұлттан құрылды.

12.

Мәскеу үшін шайқас

13.

Мәскеу шайқасының тарихи маңызы:
• 1941 жылы 30 қыркүйек - 1942 жылы 20 сәуір
аралығында болды.
• «Тайфун» жоспары бойынша Мәскеуді басып
алмақшы болды.
• Г.К.Жуков - Мәскеуді қорғап тұрған Батыс
майданының қолбасшысы.
• «Блицкриг» (қауырт соғыс) идеясы
сәтсіздікке ұшырады
• Гитлерлік армияның жеңілмейтіндігі туралы
аңыз күйреді
• Кеңес армиясы стратегиялық бастаманы қолға
алып, түбегейлі бетбұрыс басталды

14.

Шайқас барысы
• Мәскеу түбінде генерал- майор И.В.Панфилов
316 атқыштар дивизиясына қолбасшылық етті.
• Мәскеу шайқасына 1075- атқыштар полкі
қатысты.
• «Ресей кең байтақ, бірақ шегінерге жер жоқ,
артымызда- Мәскеу» деп Клочков айтты.

15. 1075 - атқыштар полкі

1941 жылы қараша айында 1075- атқыштар
полкінің танк жоюшылар тобының ерлігі
болды.
1941 жылы 16 қарашада Дубосеково- 18 әскери
машинаны жойды.

16.

316 атқыштар дивизиясы
• Алматыда құрылды.
• Алматы, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан, Қырғызстан
жігіттерінен жасақталды.
Қолбасшысы: генерал-майор И.В.Панфилов.
Кейін дивизияға И.В.Панфиловтың есімі берілді
Ерлігі үшін 8-гвардиялық дивизия болып қайта
құрылды.
Қызыл Ту орденімен марапатталды
1942 жылы қыста Ленин орденімен «қарлы
жорықтағы» ерлігі үшін марапатталды
Шығыс Латвияны азат еткені үшін құрметті
«Ригалық» атағымен марапатталды
Риганы азат еткені үшін 2-дәрежелі
Сувороворденімен марапатталды

17. Бауыржан Момышұлы

316-атқыштар
дивизиясының
батальон, полкті
басқарған
1941 жылы аға
лейтенант шенін
алып, 500 рет жау
шебін бұзып, 27
жаңа соғыс өнерін
айлап тапты.
1990 жылы 11
желтоқсанда Кеңес
Одағының батыры
атағын берді.

18.

Мәлік Ғабдуллин
• Ротаның саяси
жетекшісі.
• Ол басқарған
автоматшылар тобы
жау танкісін жойып,
бөлімшелерін жау
қоршауынан алып
шықты.
• Кеңес Одағының
батыры

19. Төлеген Тоқтаров

Бородино селосында
неміс бөлімінің
штабына кіріп, 5
неміс офицерінің
көзін жойған
Рамазан Амангельдиев
• Амангелді Имановтың
ұлы, автоматшы.
• Серпухово маңайында,
Воронино ауылының
қасында қаза тапты.
• Соңғы шайқаса 13
фашисті өлтірді.

20.

Бақтыораз Бейсекбаев
• Ұшқыш
• 1941 жылы 26 маусымда
капитан А.С.Маслов
экипажының құрамында
жанған ұшағын жау
тобына бағыттап
құлатқан.
• Көп жылдар бойы бұл
Гастеллоның ерлігі деп
бұрмаланды.
• 1996 жылы Ресей
Федерациясының Батыры
атағы берілді.
• 1998 жылы Халық
Қаһарманы атағы
берілді.

21. Е.П.Рыков:

Дивизия
комиссары, Әскери
Кеңесінің мүшесі
Ертіс өңірінің
тумасы.
Полтава жеріндегі
Шумейково
орманындағы
шайқаста қаза
тапты.
1941 жылы 20
қырүйекте
800 жауынгері 3
күн бойы шайқасып
қаза болды.

22.

В.Г.Клочков
• Ротаның саяси
жетекшісі.
• «Ресей кең байтақ,
бірақ шегінерге жер
жоқ, артымызда- Мәскеу»
ұранын көтерді.
Л.А.Владимировский
• Атырау жерінің тумасы
• Қара теңіз флотының
контр-адмиралы

23. П.Б.Вихрев

Кеңес Одағының
батыры.
1075-атқыштар
полкі 8-ротасының
саяси жетекшісі
Вирховтың 14
жауынгері фашистік
5 танкі мен 2 взод
жаяу әскерін жойды
Жалғыз өзі 2
танкіні жойып,
өзін-өзі атып қаза
тапты

24.

Ленинград шайқасы

25.

Ерекшелігі
1941 жылы қыркүйек - 1943 жылы қаңтар
Шайқас 900 күнге созылды.
1944 жылы толық азат етілді.
Гитлершіл Германияның ірі жеңілісі
Халықтар достығы мен ерлігінің көрінісі
Қазақстандық құрлымдардың 3/1 Ленинград
түбінде соғысты.
Шайқас жылдары 850 мыңға жуық бейбіт тұрғын
қаза тапты.
1941 жылы Ж.Жабаев ленинградтықтарға арнап
«Ленинградтық өренім» жырын жазды.

26.

Ерлік көрсеткен дивизиялар
48-дивизиясы ерлік көрсетті
372-дивизия ерлік көрсетті
1941 жылы 9 қыркүйекте 310-атқыштар
дивизиясы ерлік көрсетті
314-дивизия өңірдің 22 елді мекенін азат
етуге, «өмір жолын» салуға қатысты
Балтық флотындағы «Киров» крейсерінде 156
қазақстандық шайқасып, ерліктері үшін
ордендер мен медальдармен марапатталды

27.

28. Сұлтан Баймағамбетов

Ленинград үшін шайқастың
ауыр күндеріне, жаудың
арнайы салынғанқорғаныс
ұясының оқ жаудырып тұрған
аузын кеудесімен жауып
қаза тапты.
Матросовтың ерлігі
қайталады.
Дүйсенбай Шыныбеков
• Ориенбаум алғы шебінде
шайқасқан 48- атқыштар
дивизиясының атақты
мергені.
• Ленинград үшін шайқасты.

29.

Г.П.Зубков
314 дивизияның
мергені.
Солтүстік Қазақстан
тумасы
Жамбыл Жабаев
• 1941 жылы
ленинградтықтарға арнап
«Ленинградтық өренім»
деген жыр жазған қазақ
ақыны.
• Ұлы Алғадай соғыста қаза
тапты.

30. С.Қойбағаров

372-атқыштар дивизиясының 5-атқыштар рота
бөлімінің командирі
Шайқаста неміс траншеяларына бірінші болып
кіріп, ерлік көрсетті

31.

Сталинград шайқасы

32.

• 1942 жылы шілде – 1943 жылы ақпан болды
• Қазақстанға ең жақын майдан (500 шақырым)
• 28(72)-дивизия мен 39(73) -дивизия қатысты
• 1942 жылы Гуревте Қорғаныс комитеті құрылды.
• Ақтөбе облысындағы Байғанин, Ақтөбе, Жұрын,
Шалқар, Ключев аудандарында қорғаныс құрлыстары
салынды
• Соғыстағы түбегейлі бетбұрыс болған шайқас.
• Кеңестік армия стратегиялық бастаманы қолға алды
• Германияның жеңілісі айқындалған шайқас

33. Батыс Қазақстанға соғыс жағдайының енгізлуі

1942 жылы күзде Каспийге соғыс жағдайы
енгізілді.
1942 жылы 1 қыркүйекте Гуревте Қорғаныс
комитеті құрылды.
1942 жылы 10 қыркүйекте Гурев аспанында
жау ұшағы ұша бастады.
1942 жылы 15 қыркүйекте Гурев қорғаныс
комитеті соғыс жағдайын енгізді.
1942 жылы 16 қазанда Орал облысы майдан
өңіріне енгізілді.

34.

Қазақ қыздарының ерлігі
1943 жылы 24 қазақ қыздары Сталинградта
ерлік жасады.
Орал облысынан тумалары. Подольск
қаласындағы мергендер мектебін тәмәмдаған.
М.Тоқтамысова, Р.Момынова, А.Бекетова,
М.Гестеренко, Е.Семенюк.

35. Ғани Сафиуллин

Өзі ғана жаудың 120
танкісі мен 800
автомашинасын жойған
73- гвардиялық
дивизияны басқарған
М.А.Басқақов
• Қолбасшылық жасаған
43 зенит батареялары
11 фашист танкініің
көзін жойды

36.

Нұркен Әбдіров
• Қарағандыдан шаққан ұшқыш.
• 1942 жылы 19 желтоқсанда
Бокоаская-Пономаревкада қаза
тапты.
• Кеңес одағының батыры.
Қарсыбай Сыпатаев
• Минометші болып соғысқа
қатысты.
• Бельгин екеуі минамен жау
танкісінің астына түсіп, жарып
ерлік жасады.
• Кеңес одағының батыры.

37. Толыбай Мырзаев

Атақты «Павлов үйі» интернационалдық тобының
мүшесі Оңтүстік
Қазақстаннан барған
жауынгер
Т.С.Позолотин
• Дон және Еділ жағасында жау
топтарын қоршауға алу
жөніндегі операция кезінде
ерекшекөзге түскен 17гвардиялық танк полкін
басқарға қазақстандық
подполоковник.

38.

І.Айтықов
Екі Даңқ орденінің
иегері, Кеңес Одағының
батыры.
Сталинград
қорғанысындабатырлығымен
көзге түсті

39.

Курск, Днепр үшін
шайқас

40.

Қойгелді Аухадиев
Днепрден алғашқылардың бірі
болып өтіп, қарсы шабуылға
шыққан дұшпанның жолын бөгеген
(фашистердің 5 танкісін,
өздігінен жүретін «Фердинанд»
зеңбірегін, оқ дәрі тиеген
3 автомашинасын жойды) Кеңес
Одағының батыры
Жәнібек Елеусізов
• Днепр үшін ұрыстарда 18 жасар
ең жас қазақстандық Кеңес
Одағының батыры атанды

41.

Ә.Досмұхаметов:
• Батальон аға лейтенанты
• 1943 жылы 5 қазанда
гранатамен танк астына
түсті
• 1943 жылы 16 қазанда
Кеңес Одағының батыры
атағы берілді
А.Үсенов:
• 1-Украин майданында ерлік
жасап қаза тапты.
Кеудесіне салынған
минамен бірге танкі
табанына құлады.

42.

Партизандық
қарсылықтар

43.

Қазақстандық партизандардың саны: 3,5 мың
Шетелдегі Қарсыласуға 300 адам қатысты.
Укранинаның партизандарында 1500 қазақ
Ленинград облысында 220-дан астам қазақ..
Смоленск облсында 15 партизан бригдасында 270
қазақстандық шайқасты.
Белоруссияда 65 партизан отрядтында 1500 аса
қазақстандық шайқасты .
1964 жылы Чехословакияда есте сақтау үшін
«Егоров жұлдызы» ескерткіш қойылды.

44.

Касым Қайсенов
• қаһармандық ерліктерімен
тарихта қалған, партизанжауынгер
Украинадағы қарсыласуға
қатысқан.
Д.Сұраншиев
• Белоруссияда Лида
қаласындағы «Ұшқыш»
астыртын партизандық
жұмысқа белсенді қатысқан
қазақ жауынгері
А.С.Егоров пен
З.У.Хұсайынов
• Шетелдердегі Қарсыласу қозғалысына
қатысқан, Кеңес Одағының Батырлары

45. Мәншүк Мәмбетова

• 100-атқыштар дивизиясында
пулеметші
• Кеңестік Шығыс әйелдері
арасынан бірінші болып
Ленин ордені мен Алтын
Жұлдыз медалімен
марпатталды
Әлия Молдағұлова
54-атқыштар бригадасы сапында
мерген
Кеңестік Шығыс әйелдері
арасынан бірінші болып Ленин
ордені мен Алтын Жұлдыз
медалімен марпатталды

46.

Берлин шайқасы

47. Ерекшелігі

• 1945 жылы 16 сәуір-1945 жылы 2 мамыр
• Ұлы Отан соғысының нүктесін қойды.
• Гитлер өз-өзіне қол жұмсады.
• Есжанов, Х.Қайдауов З.Тұрарбеков, Х.Көбеков,
Т.Бигелдинов,А.Еремеев, И.Сьянов, Н.Шелиховтар
ерлікпен шайқасты
• «Қазақстан комсомолы» Берлинге шабуыл жасауға
қатысқан танк тізбегінің 3 танкісі берді.
• 1945 жылы 8 мамырда Германия сөзсіз тізе бүгу
Актісіне қол қойды.
• Соғыстағы КСРО адам шығыны-27 млн

48.

Ерлік көрсеткен қазақстандықтар
Қ.Мәденов, Р.Қараманов: 1008-атқыштар полк
туын Берлин ратушасының төбесіне тікті.
Орал өңірінен келген жас офицерлер
• Р.Қошқарбаев, Г.Булатов: Рейхстагқа бірінші
болып ту тіккендер
• 1999 жылы Халық қаһарманы атағы берілді
• С.Нұрмағанбетов: Батальон командирі
• Рейхстаг ғимаратын алуға қатысты
• Кеңес Одағының батыры атағы берілді

49. Кеңес Одағының батыр атағы

• Кеңес Одағы Батыры атағын алғандар11600;
• Қазақстандықтар саны 500-ге жуық (497)
• Қазақтар саны - 97
• Қазақ қыздары - 2
• К.Семенченко алғашКеңес Одағының Батыры
атағын алған қазақстандық жауынгер.
• 96638 қазақстандық Кеңес Одағының орден,
медальдарымен марапатталған.
• 600 мыңнан астам қазақстандық Ұлы Отан
соғысында қаза тапты.
• Маршал – Жуков
• Контрмаршал – Владимирский

50.

Батыр ұшқыштар
• Кеңес Одағының Батыры атағына екі мәрте ие
болғандар:
• Талғат Бигелдинов -300 рет тапсырма
орындауға шығып, 7 жау ұшағын атып түсірді.
• Л.Беда, И.Павлов - екі рет кеңес одағының
батыр атанды.
• Сергей Луганский – өзі 37 ұшақты, топтасып
6 ұшақты атып түсірді. 1943 жылы 3 күн
ішінде Алматы жастары Луганскийге жаңа
ұшақ табыс ету үшін 400мың ақша жинады.
• Үш мәрте Кеңес Одағы Батыры атағын алған :
И.Н.Кожедуб Шымкенттегі Чугуев әскери
авиация училищесінің түлегі.

51. Шығыстағы соғыстың аяқталуы

52.

Қиыршығыс Жапония Квантунь
армиясымен соғыс
• КСРО 1945 жылы 9 тамызда Қырым
конференциясынан кейін Жапонияға қарсы
соғыс бастады
М.Янко - көкшетаулық ұшқыш. 1945 жылы 10
тамызда ұшағын жау техникасына құлатты.
М.Янко Тынық Мұхит флоты 12-шабуылдаушы
авиация дивизиясының звено командирі.
Ақтөбеде құрылған 292-атқыштар дивизиясының
129-полкі минометшілері 2027 жауынгерлік
орденмен марапатталды

53. Қиыршығыс Жапония Квантунь армиясымен соғыс

• 14 адам- «Кореяны азат еткені үшін»
• 243 адам- «Жапонияны жеңгені үшін»
медальдарына ие болды
Қызыл Армияның Қиыр Шығыстағы соғысы 24 күнге
созылды
1945 жылы 2 қыркүйекте Жапония жеңілгені
туралы Шартқа қол қойып, ІІ дүниежүзілік
соғысты аяқтады.

54.

НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!
Сабақ аяқталды,
Келесі жүздескенше!