54.11M

Category:

pedagogy

Tabiiy fanlarni oʻqitishda baholash savodxonligi (2 - qism) Baholash savodxonligini sinfda qoʻllashning amaliy strategiyalari

1.

MCE Train-The-Trainer (TTT) dasturi
Dastur nomi:
Oʻzbekistondagi tabiiy fanlar master
oʻqituvchilari uchun malaka oshirish oʻquv kursi
Modul 6
Tabiiy fanlarni oʻqitishda baholash
savodxonligi (2 - qism)
Baholash savodxonligini sinfda qoʻllashning amaliy strategiyalari
©
rights
reservedhimoyalangan
© All
Barcha
huquqlar

2.

6-modul jadvali
Sessiya/
Sana
1-sessiya
2025-yil
5-fevral
2-sessiya
2025-yil
19-fevral
3-sessiya
2025-yil
5-mart
© Barcha huquqlar himoyalangan
Tavsif
Vaqt
Baholash savodxonligini tushunish
9:00 dan 16:00 gacha
Baholash usullarini oʻrganish
9:00 dan 16:00 gacha
Samarali baholashlarni ishlab chiqish
9:00 dan 16:00 gacha

3.

Baholash usullarini oʻrganish
(2-qism)
©
rights
reservedhimoyalangan
© All
Barcha
huquqlar

4.

Guruh qoidalari
1.
2.
3.
4.
5.
Oʻzaro hurmat
Telefonni oʻchirib qoʻyish
Faol boʻlish
Vaqtga amal qilish
Darslarga kech qolmaslik
© All rights reserved © 2024 Marshall Cavendish Education. Barcha huqulari himoyalangan.

5.

Bugungi kun uchun oʻquv rejasi xaritasi
Vaqt
9:00
9:30
10:00
10:35
Faoliyat
An’anaviy baholash usullari
An’anaviy baholash usullari boʻyicha jamoaviy mashg‘ulot
An’anaviy baholashga misollar
An’anaviy baholash boʻyicha jamoaviy mashg‘ulot
11:15
12:20
Muqobil baholash turlari
Guruhda ishlash, taqdimot
© All rights reserved
© Barcha huquqlar himoyalangan
1100-1115

6.

Kun tartibi
1) An’anaviy baholash
2) Muqobil baholash turlari
3) Jamoaviy mashg‘ulot
© Barcha huquqlar himoyalangan

7.

An’anaviy baholash
© Barcha huquqlar himoyalangan

8.

Mashgʻulot maqsadlari
• An’anaviy baholashning kuchli va zaif tomonlarini tushunish
• Muqobil baholash turlarining kuchli va zaif tomonlarini
tushunish
• Oʻquv maqsadlari, oʻqitish strategiyalari va baholashlarning
muvofiqligini oʻrganish
© Barcha huquqlar himoyalangan

9.

An’anaviy baholash
• Oʻquvchilar bilimini baholashning an’anaviy
usullariga ishora qiladi
• Asosiy e’tibor bilim va koʻnikmalarni
standartlashtirilgan, tuzilgan formatlar orqali
oʻlchashga qaratilgan
• Odatda kontentni eslab qolish, protsessual
shaklda ifodalangan tushuncha va individual
natijalarni baholashga urg‘u beradi hamda
koʻpincha qog‘oz variantda yoki yozma
shaklda boʻladi.

10.

An’anaviy baholash turlarining xususiyatlari
•Standartlashtirilgan format: yopiq, toʻgʻri/notoʻgʻri, boʻsh joylarni toʻldirish va
qisqa javobli savollarni oʻz ichiga oladi.
•Kontentni oʻzlashtirishga e’tibor: Asosan faktlarga asoslangan bilim, eslab
qolish va standart protseduralarni qoʻllash qobiliyatini baholaydi.
•Miqdoriy baholash: Natijalar odatda raqamlar yoki harflar bilan ifodalanadi.
•Summativ xususiyat: Koʻpincha oʻquv davri oxirida (masalan, boʻlim testlari
yoki yakuniy imtihonlar) kumulyativ oʻrganishni baholash uchun qoʻllanadi.
•Individual samaradorlik: Hamkorlik yoki guruh ishiga kamroq e’tibor qaratilib,
oʻquvchilar individual tarzda baholanadi.

11.

An’anaviy baholash usullari
• Yozma testlar: Uzoq va qisqa javobli savollar
• Viktorinalar: Koʻpincha muayyan mavzularni oʻz ichiga olgan vaqti cheklangan baholash
• Yopiq savollar (testlar): Obyektiv va tez baholanadi
YOZMA TEST
Koʻp tanlovli
Savollar

12.

An’anaviy baholashning kuchli tomonlari
• Obyektivlik: Baholash oson, tarafkashlikning
ehtimoli pastligi
• Masshtablilik: Katta guruhlar uchun mos
• Qamrov: Keng mazmunli bilimlarni sinay olishi
mumkin
• Samaradorlik: oʻqituvchi hamda oʻquvchilar
uchun samarali vaqt

13.

An’anaviy baholashning zaif tomonlari
ZAIF
TOMONLARI
• Koʻnikmalarni baholashda cheklovlar:
koʻpincha amaliy va tanqidiy fikrlash
qobiliyatlarini yetarlicha baholay olmaydi.
• Yuzaki oʻrganish: chuqur tushunib
oʻrganishdan koʻra yod olishga undaydi.
• Oʻquvchilar tashvishi: Yuqori stress va
samaradorlikning tushishiga olib kelishi
mumkin.

14.

Tabiiy fanga oid misollar
• Mendeleyev davriy jadvalini eslab qolish: davriy jadvaldagi boʻsh qoldirilgan joylarga
tushirib qoldirilgan guruh va davrlarni yozing.
Sana:
Nomi:
Davriy jadval elementlari
Misol:
Atom raqami
Belgi
Volfram
Turkum - Metall
Ism
Davriy jadval haqidagi bilimlaringizga tayanib, elementlar
haqidagi tushirib qoldirilgan ma’lumotlarni toʻldiring.
Elementlar qaysi turkumga tegishli ekanligini koʻrsating.
Topshiriqni berilgan namuna asosida bajaring.
Oltin
Xlor

15.

Tabiiy fanga oid misollar
• Laboratoriya hisobotini baholash: kuzatish va xulosalarni yozma baholash
Eritmani ajratish uchun bug'lanishdan
qanday foydalanish mumkin?
Suv bug'i
suvning gaz holati
Doka mato
konteynerni qoʻllabquvvatlaydi va
issiqlikni teng taqsimlaydi
Tripod
qoʻllab-quvvatlaydigan va
shishani ushlab turadigan
platforma
Bug'lanadigan idish/stakan
shisha suyuqliklarni
bug'lantirish uchun ishlatiladi
Aralashma
Qattiq jismlar va
suyuqlikning eritmasi
Bunsen gorelkasi
isitish va sterilizatsiya qilish
uchun ishlatiladigan gaz
gorelkasi
Eslatmalar:
Freepik tomonidan ishlab chiqilgan

16.

Tabiiy fanga oid misollar
• Tortishish kuchi boʻyicha yopiq test: Gravitatsiya mavzusi yuzasidan savollar
1. Quyidagi plakatga razm soling:
Biz Yer yuzasiga qanchalik yaqinlashsak, Yerning
tortishish kuchi shunchalik kuchli boʻladi.
Yer atmosferasida
suzib yurgan kosmonavt
Ushbu tortishish kuchi (Nyuton yoki N bilan oʻlchanadi)
Yer atmosferasidan minglab kilometr balandlikda
joylashgan odamga qaraganda Yer yuzasidagi odamga
kuchliroq ta'sir qiladi. (Eslatma: bir kilometr 0,6 milga
teng.)
Quyidagi mulohazalardan qay biri Yer yuzasidan 30 000
km dan ortiq balandlikda suzib yurgan astronavtga
nisbatan tortishish kuchi ta’sirini yaxshiroq ta’riflaydi?
Gravitatsiya ta'siri
A. Yer yuzasidagi kabi
B. Yer yuzasiga nisbatan ancha kam
C. ga ob-havo sharoiti sezilarli darajada taʼsir qiladi
D. kosmonavtning yoshi, ovqatlanishi va jismoniy
holatiga qarab oʻzgaradi
E. boshqa kasblardagi odamlarga qaraganda
kosmonavtda kamroq boʻladi
Yumpu.com saytidan olingan

17.

Tabiiy fanga oid misollar
• Biologiya diagrammasi: Hujayra qismlari yoki inson organi tizimining belgilari.
INSON TANI
TIZIMLAR toʻplami
TANI TIZIMI HAQIDAGI SAVOLLAR
MUSKULLAR TIZIMI ISH VRAFI
INSON TANI TIZIMLARI
https://worksheets.clipart-library.com/ dan moslashtirilgan

18.

Muhokama vaqti
Quyidagi mavzulardan BIRINI tanlang:
(1) suv aylanishi
(2) kuchlar
(3) ovqat hazm qilish tizimi
(4) atomlar va molekulalar
Keling
Muhokaza
An’anaviy baholash usullaridan foydalanib, quyidagilarni yarating:
Ikkita yozma test savollari (1 ta yopiq va 1 ta qisqa javobni talab qiluvchi ochiq savol).
© Barcha huquqlar himoyalangan

19.

20.

Xulosalar
• An’anaviy baholash turlari sinfdagi baholashning poydevori boʻlsa-da, u boshqa usullar
bilan toʻldirilishi kerak.
• Tabiiy fanlarni oʻqitishda ma’lumotlarni moslashtirish samaradorlikni oshirishi mumkin.
• Oʻqituvchilar oʻrtasidagi hamkorlik amaliyotni yaxshilashga olib keladi.
Asosiy xulosalar

21.

An’anaviy baholash usullari: umumiy koʻrinish
• Yozma testlar
• Viktorinalar
• Yopiq savollar (testlar)
• Boʻsh joylarni toʻldirish
• Mos keluvchi juftliklarni topish mashqlari

22.

Yozma testlar
Kuchli tomonlari:
• Tanqidiy fikrlash va batafsil tushuntirishga undaydi
• oʻquvchi qanchalar chuqur oʻzlashtirganini baholashga imkon
yaratadi
• oʻquvchilarning yozma muloqot qobiliyatlari haqida
tushuncha beradi
Zaif tomonlari:
• Bu turdagi nazorat ishilarni baholash koʻp vaqt talab etadi
• Agar baholash mezoni aniq boʻlmasa, baholash subyektiv
boʻlishi mumkin
• Tushunganini yetkazib bera olmaydigan, yozish qobiliyati zaif
oʻquvchilarga mos kelmasligi mumkin

23.

Viktorinalar
Kuchli tomonlari:
• Tez va oson oʻtkazish
• Oʻzlashtirishni mustahkamlash uchun darhol fikrmulohazalarni taqdim etadi
• Tez-tez sinovdan oʻtkazish orqali eslab qolish va xotirada
saqlashga undaydi
Zaif tomonlari:
• Chuqur oʻzlashtirishni baholash imkoniyati cheklangan
• Vaqt cheklovlari tufayli yuzaki oʻzlashtirishga olib kelishi
mumkin
• Agar haddan ziyod koʻp ishlatilsa, stressni keltirib
chiqarishi mumkin
Quiz

24.

Yopiq savollar (testlar)
Kuchli tomonlari:
• Keng miqyosda oʻtkaziladigan nazoratlar uchun samarali
• Tarafkashlikni kamaytirib, obyektiv baholashga undaydi
• Kontentning katta qismini tezda qamrab oladi
Cheklovlar:
• Yakuniy koʻrsatkich baland chiqishiga sabab boʻloladigan
taxminiy belgilashning ehtimolligini oshiradi
• Koʻpincha tahlil yoki amaliyotdan koʻra xotiraga tayanadi
• Ishonchli chalg'ituvchi variantlar bilan sifatli savollarni tuzish
qiyin boʻlishi mumkin

25.

Boʻsh joylarni toʻldirish
Kuchli tomonlari:
• Loyihalash va oʻtkazish oson
• Muayyan bilim yoki terminologiyani baholaydi
• Tanib olishdan koʻra xotiraga tayanadi
Zaif tomonlari:
• Faktlarga asoslangan yoki yod olingan bilim bilan
cheklangan
• Agar iboralar aniq boʻlmasa, ball toʻplash yoʻli noaniq
boʻlishi mumkin
• Yuqori darajadagi fikrlashdan xotiraga koʻproq
tayanadi

26.

Mos keluvchi juftliklarni topish mashqlari
Kuchli tomonlari:
• Munosabat va bog‘liqliklarni baholashda samarali
• Obyektiv yondashib, ball toʻplash oson
• Katta hajmdagi ma'lumotlarni koʻrib chiqish uchun mos
Zaif tomonlari:
• Eslab qolish va tanib olish vazifalari cheklangan
• Agar sifatsiz tuzilgan boʻlsa, taxmin bilan javob toppish
oʻyiniga aylanib ketishi mumkin
• Murakkab tushunchalarni haddan ziyod soddalashtirib
yuborishi mumkin

27.

Mashg‘ulot:sinab koʻrish,yaxshiroq yopiq testlarni yaratish
• 4 kishidan iborat guruhlarda ishlang.
• Istalgan tabiiy fanga oid mavzu boʻyicha 5ta yopiq test tuzing.
• Har bir savol turli kognitiv darajani sinab koʻrishiga ishonch hosil qiling:
• 1-savol: yodda tutish
• 2-savol: tushunish
• 3-savol: qoʻllash
• 4-savol: tahlil qilish
• 5-savol: baholash
30 min
Bloom taksonomiyasini esga oling

28.

Jamoaviy mashg‘ulot: tengdoshlarning oʻzaro tekshirishi
• Tuzgan yopiq savollaringizni breakout xonalarida boshqa guruh bilan almashtiring.
• Bir-biringizga tuzgan savollaringizni taqdim eting va sifati hamda miqdori haqidagi fikrmulohozalaringiz bilan boʻlishing.

29.

30.

An’anaviy baholashdagi qiyinchiliklar
• Yod olishga haddan ziyod koʻp tayanish
• Ijodkorlik va amaliy koʻnikmalarni baholashda
qiyinchiliklar

31.

Nega tabiiy fanda muqobil baholash turlari kerak?
• An’anaviy baholash turlari yod olishga va xotiraga
tayanadi.
• Tabiiy fan amaliy va soʻrovga asoslangan baholash
usullarini talab qiladi.
• Tanqidiy fikrlash, muammolarni hal qilish va
hamkorlikni rivojlantiradi.
• XXI asr koʻnikmalari va malakalariga mos keladi.

32.

Muqobil baholash turlari
• Samaradorlikka asoslangan baholash
• Portfolio baholash
• Oʻz-oʻzini va tengdoshlarini baholash
• Loyihaga asoslangan ta'lim
• Kontseptsiyani xaritalash

33.

Tabiiy fanda samaradorlikka asoslangan baholash
• Ta'rif: oʻquvchilar bilimlarini amaliy
topshiriqlar orqali namoyish etadilar.
Misol:
• Tajriba oʻtkazish va taqdim etish (masalan,
uy-roʻzg'or moddalarining ph darajasini
tekshirish).

34.

Tabiiy fanda samaradorlikka asoslangan baholash
• Ta'rif: oʻquvchilar bilimlarini amaliy topshiriqlar
orqali namoyish etadilar.
• Misol:
Suv filtrlash tizimining modelini ishlab chiqish.

35.

Tabiiy fanda samaradorlikka asoslangan baholash
• Ta'rif: oʻquvchilar bilimlarini amaliy
topshiriqlar orqali namoyish etadilar.
• Misol:
Rekvizit yoki dasturiy ta'minot yordamida
ekotizim dinamikasini simulyatsiya qilish

36.

Tabiiy fanda portfolioni baholash
• Ta'rif: oʻquvchilarning ma’lum bir davr oralig’ida
qilgan ishlari toʻplami
• Misollar:
- Bir qator tajribalardan keying laboratoriya
hisobotlari
- Ilmiy jarayonlarni tushuntiruvchi izohli
diagrammalar (masalan, fotosintez)
- Oʻquvchilar tomonidan tendensiyalarni tahlil qilish
uchun yaratilgan grafiklar va ma'lumotlar toʻplami
Fan
Loyiha
Mavzu:
Fandagi ayollar
Canva.com saytidan moslashtirilgan

37.

Tabiiy fanda oʻzini va tengdoshlarini baholash
• Ta'rif: oʻquvchilar oʻzlarining yoki tengdoshlarining
ishlarini baholaydilar.
• Misollar:
- Rubrika asosida laboratoriya hisobotlarini oʻzaro
tekshirish
- Energiya resurslari boʻyicha guruh loyihasidgi ishtirokni
mustaqil baholash
- Ilmiy tadqiqotdan soʻng shaxsiy oʻzlashtirish haqida fikr
yuritish
Birja tasvirlaridan moslashtirilgan

38.

Tabiiy fanda loyihaga asoslangan ta’lim
• Ta'rif: oʻquvchilar muammoni hal qilish yoki
kontseptsiyani oʻrganish uchun yaxshi
ishlangan loyiha yaratadilar
• Misollar:
- Qayta tiklanadigan energiya prototipini
loyihalash
- Haqiqiy dunyo ma'lumotlaridan foydalangan
holda ob-havo prognozi taqdimotini yaratish
- Mahalliy hududdagi tuproq sifatini oʻrganish va
yaxshilashni taklif qilish

39.

Tabiiy fanda kontseptsiyani xaritalash
• Ta'rif: tushunchalar oʻrtasidagi
munosabatlarning vizual tasviri.
• Misollar:
- Berilgan ekotizimdagi oziq-ovqat tarmog'ini
xaritalash
- Inson tanasidagi organ tizimlari oʻrtasidagi
aloqalarni koʻrsatish
- Tovush tushunchasini tasvirlash